111
“Үшінші таңба бірліктері”, яғни үш таңбалы сандармен таныстырылады.
Оқушылардың алдын алған білімдері негізінде “Сан” мен “цифр” атаулары
қалай түсінілгені талқыланады. Сандырдың жазылуында нөлді пайдалануға
арнайы көңіл бөлінеді. Бақылауларға негізделіп, төмендегі қорытынды
шығарылады: оңынан солға қарай есептегенде бірліктер бірінше орынға
(олар бірінші таңба бірліктері деп аталады), ондықтар екінші орынға (олар
екінші таңба бірліктері деп аталады), жүздіктер үшінші орынға жазылады.
1000 санының қалай жазылуы көрсетіледі.
Төмендегі жаттығуларды орындау жазбаша номерлеуге қатысты
білімдерді нығайтады:
1.Сандардың қатарын жазыңыз: 192, 365, 449, 852, 973, 1000, 43, 100,
135, 299, ....
2. Үш жүз он және үш жүз жиырма алты саны қалай жазылуын
түсіндіріңіз.
3. 865 және 943 арасындағы сандардың бәрін жазыңыз.
4. 3,6,9, цифрларының көмегінде пайда болуы мүмкін болған барлық үш
таңбалы сандарды жазыңыз.
5. Төмендегі сандардың жазылуында 9 цифыры нені білдіреді?
923, 995, 293, 906, 609, 590, 559,...
6. Үш жүздік және алты бірлік: 4 ондық және 2 бірлік: алты жүздік және
6 ондықтан тұратын санды жазыңыз.
Ауызша номерлеуді, сосын жазбаша номерлеуді үйренуде сандарды
таңба қосылғыштарына ажыратуға келтірілген қосу және алу жағдайлары
қарастырылады. Мысалы, 10+7, 18-10, 15-5-ті шеш.
100 ішіндегі сандардың натурал қатарымен жүйелі жұмыс орындалып
тұрылуы тиіс. Предметтерді біреулеп қосып санау және ажыратып санауға
қатысты 14-1, 17+1 тәрізді мысалдарды шешу, салыстыруға тиісті 16<17,
18>15 мысалдарын көрсету тиіс.
Түсіндіруде шыбықтардың байламы, шеңберлер, абак және басқа
көрнекі құралдардан пайдаланылады. 1 таңбалы және 2 таңбалы сан
ұғымдары енгізіледі. Төмендегі көріністегі жаттығуларды беру мүмкін.
1. Алдын 1 таңбалы, кейін 2 таңбалы сандарды рет-ретімен жазыңыз. 2,
13, 15, 12, 8, 11, 17, 14.
2. 4 қалаған бір таңбалы санды және әрқайсысын 10-ға арттырңыз.
3. 1 және 2 цифырымен алдын 1 таңбалы кейін 2 таңбалы санды
жазыңыз.
Бұдан кейін 21-ден 100-ге дейінгі болған сандарды номерлеуге
төмендегідей өтіледі:
1. Ондықтар санағы, 10, 20, 30, ... пайда болуы және аталуы.
2. Сандардың ондықтардан және бірліктерден пайда болуы.
3. Екі таңбалы сандарды жазбаша номерлеу, жазу және оқу, 1- және 2-
таңба бірліктері.
1-тапсырма.
Жүздер мен мыңдар концентірінде (құрамында)
номерлеумен байланысты болған мәселелерді салыстырыңыз. Бұл мәселенің
ұқсастығы мен ерекшелігі неде? Өзара байланысты талқылаңыз.
112
2-тапсырма. Үш таңбалы сандарды номерлеу бойынша сабақ бөлігін
істеп шығарыңыз. Сабақтың мақсат және міндеттерін анықтаңыз.
3-тапсырма Екінші сыныптың оқулығында таңба бірліктерімен
өрнектелген мөлшерлерді анықтаңыз және жаттығулар түзіңіз.
1000 ішіндегі сандардың пайда болуы және оқылуы.
1. 1) Жеке тұрған шыбықты 1-ден 10-ға дейін сана. 10 шыбық 1 ондық
шыбық болады.
2) Ондық шыбықтарды сана. 10 ондық шыбық 1 жүздік шыбық болады.
3) Жүздіктерді де сондай санау.
1 жүздік — жүз 6 жүздік — алты жүз
2 жүздік — екі жүз 7 жүздік — жеті жүз
3 жүздік — үш жүз 8 жүздік — сегіз жүз
4 жүздік — төрт жүз 9 жүздік — тоғыз жүз
5 жүздік — бес жүз 10 жүздік — мың
2. 1) Жетпістен жүзге дейін 10-нан қосып санау.
2) Жүзден алпысқа дейін 10-нан азайтып санау.
3) Сегіз жүзден мыңға дейін 100-ден қосып санау.
4) Мыңнан бес жүзге 10-нан азайтып санау.
3. 5м 2дм * 2м 5дм 6 м 7дм *7 м 1 дм
3м 2 дм * 8 дм 8 м 2дм * 6 м 9дм
4. Оқушылардың екі тобы 42 түп алманың өнімін жинап алу керек еді.
Бірінші топ бүкіл жұмыстың ¼ бөлігін орындады. Ал екінші топ неше түп
алманың өнімін жинап алуы керек?
5. Балықшы 12 сазан балық және одан 6 дана артық жылан балық
ұстады. Ол ұстаған балықтың 1/3 бөлігін жолдасына берді. Балықшы
жолдасына неше балық берді?
6. Еңбек сабағы үшін әрбірі 20 сумнан 26 парақ жасыл қағаз және бір
құты түсті қарындаш алынды. Алынған барлық нәрсе үшін 1000 сум төленді.
Бір құты қарындаш неше сум тұрады?
72:24
51:17
27*3-39
80:5+28
91:13
80:16
4*16-58
32:2+16
78:6
54:9
32:2+39
60:3+80
42:3
68:4
18*4+18
75:5+18
19-§. Көп таңбалы сандарды номерлеу методикасы
113
Бұл тақырыпта оқытушының міндеті төмендегілерден тұрады:
а) прендметтерді біреулеп, ондап, жүздеп, топтарға біріктіріп санау;
ә) 1000 ішінде сандарды оқу және жазу сондай-ақ олардың натурал
қатарды келуін білу;
б) сандарды жүздік, ондық және бірліктерден пайда ету.
в) оңынан солға қарай есептегенде, бірліктер, ондықтар, жүздіктер қай
орында тұруын білу;
г) санды таңба қосылғыштарының қосындысы түрінде жаза алу және
таңба бірліктерін білу.
1000 ішінде сандарды номерлеуді үйренудің нәтижесінде оқушылар
төмендегі білімдер, біліктіліктер мен дағдыларды иелеп алуы тиіс:
1. 1000 ішінде сандарды номерлеуді, санның пайда болуын, өзінен
алдынғы және кейінгі сандармен байланысын білу.
2. Әрбір санды сандардың қатарындағы орнын білу.
3. Сандардың орын мәндерін білген жағдайда оқу және жаза алу.
4. Салыстыру.
5. Санды таңбаның жиынтығы түрінде жаза білу.
6.Сандардың натурал реттігін білген жағдайда қосу мен азайтуды
орындау.
7. Үш таңбалы сан мен үшінші таңба бірліктері ұғымын білу.
8. 100, ...., 200, ....., 300, ...., 400, ...., 500, ....., 600, ...., 700, ....., 800, .....,
900, ...., 1000 сандарының арасын толықтыра білу. Сол негізінде 100-ден
1000-ға дейінгі сандарды номерлеу.
9.Жұмыстың кезектегі басқышында үш таңбалы сандардың ондық ретін,
яғни, олардың жүздіктерден, ондықтардан, бірліктерден пайда болуын
түсіндіру керек. Мұның үшін жоғарыдағы шыбықтардың саны немесе
квадрат формаларды пайдалану мүмкін. Абак, шыбық сияқты көрнекіліктер
де пайдалы.
Үлкен бірліктерде өрнектелген сандарды майда сандармен ауыстыру
және керісінше ауыстыруға жаттығулар орындауы тиіс. Мысалы, 2м, 3, 5,-ді
см-ге айналдырыңыз. 600 см неше метрге тең, т.б.
Жазбаша номерлеу. Бұл жерде де алдын екі таңбалы сандарды
номерлеуді қайталау қажет: 1) “Сан” және “цифр” атауларының мағыналары
мен олардың арасындағы ерекшеліктер. 2) Сандардың жазылуында
цифрлардың орындық мәні. 3) Екі таңбалы сандардың таңба құрамының
талқылауына тиісті жаттығулар орындалу тиіс.
Төмендегі жаттығуларды жазбаша номерлеуге тиісті білімдерді
дамытады:
1. Сандарды дәптеріңізге ретімен жазып шығыңыз:
2. Үш жүз бір саны мен үш жүз он санын жазыңыз.
3. 696 мен 703 санының арасындағы сандарды жазыңыз.
4. 5, 7, 9 цифрларымен жазылатын барлық сандарды жазыңыз.
5. 635, 67, 306, 666 сандарындағы 6 цифыры нені білдіреді?
6. 6 жүздік және 3 бірлік, 5 ондық пен 2 бірлік, 10 жүздік, 4 ондықтан
тұратын сандарды жазыңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |
