Б. С. Абдуллаева м. Е. Жумаев м. М. Султанов

 
45 
Саналған  жұмыс  формалары  мен  сабақ  бірін-бірі  толықтырады.  Негізгі 
болған  мәселе  сабаққа  қатысты  болып  табылады.  Сабақта  барлық 
жұмыстарға  оқытушы  басшылық  етеді.  Ал  қосымша  жаттығуларда  жұмыс 
оқытушы  жағынан  немесе  оқытушының  басшылығында  оқушы  жағынан 
орындалады. 
 
Бастауыш сыныптарда математика сабақтарының жүйесі.   
Әр  сабақта  оқушылармен  бірге  бірнеше  түсініктермен  жұмыс 
жүргізіледі.  Олардың  әрбірін  осы  бағдарламаның  түрлі  басқыштарында 
меңгеру мүмкін. Әрбір сипаттаманы түсіну, басқа бір сипаттаманы қайталау, 
еске  түсірумен  бірге  алып  барылса,  бұл  сипаттау  бұдан  кейінгілерін 
түсіндіруге қызмет етеді. Оқыту процесінде әрбір оқу материалы дамтылған 
түрде  алып  барылады,  бұл  оқу  материалы  өзінен  кейінгі  оқытылатын 
материалды түсіну үшін іргетас болады. Басқа түсініктің меңгерілу процесіне 
қарайтын  болсақ,  ол  бірнеше  сабақтардың  өзара  байланысты  оқытылуының 
нәтижесінде  пайда  болады.  Сөйтіп,  математикалық  сипаттамаларды  пайда 
етуде  бір  сабақ  жеткіліксіз,  яғни  ол  өзара  байланыста  болған  бірнеше 
сабақтарды  өту  процесінде  пайда  болады.  Мұндай  сабақтарды  бірге  болған 
сабақтардың жүйесі дейміз. 
Соның  үшін  оқытушы  тақырыптың  мазмұнын  ашатын  сабақтарды 
логикалық тізбекте орналастыру қажет. 
Ең  үлкен  талап  сабақтың  оқу-тәрбиелік  мақсатын  есепке  алу,  оқыту 
принциптерінің  методикалық  және  жалпы  педагогикалық  жақтарын  есепке 
алу  болып  табылады.  Тақырып  бойынша  жақсы  ойластырылған  сабақтар 
жүйесінің оқу мерзімін тақырыпшаларға дұрыс бөлуге байланысты.  
Онда  оқушылардың  еркіндігін  пайда  ету,  мысалдарды  жеке  қарастыру, 
қорытындыларды жеке шығару, одан жалпы қорытындылар шығаруға әкелу 
ортада  тұруы  қажет.  Бұл  білімдер  сабақтар  жүйесінде  пайда  етіліп, 
нығайтылған  соң  мысал  мен  мәселелер  шешуді  ұйымдастыру  керек.  Содан 
кейін  жаттығулардың  көмегінде  біліктіліктерді  қайта  жасауы,  сондай-ақ, 
пайда  етілген  білімдерді  үнемі  бір  жүйеге  салуы  және  жалпылауды  да 
қамтамасыз етуі тиіс. 
Бағдарламдағы  кез  келген  тақырыптың  мазмұнын  анықтауда  және 
тақырыптың материалын сабақтың уақытына бөлуде, яғни білімді меңгеруде 
төмендегідей негізгі басқыштар қарастырылады: 
1. Жаңа материалды оқытуға дайындау. 
2. Жаңа оқу материалын түсіну игеру және жаңа білімді пайда ету. 
3. Білімді нығайту және түрлі жаттығулар арқылы біліктілікті пайда ету. 
4. Білімді қайталау, жалпыландыру және бір жүйеге салу. 
5. Білім және біліктілікті тексеру. 
Мысал  ретінде  1-сыныпта  “Екінші  ондықта  номерлеу”  тақырыбын 
оқытудағы сабақтың жүйесін алайық. Бұл тақырыпты оқытуда:  
а) ауызша номерлеу. 
б)  қосу  мен  азайтуды  қарастыру  арқылы  жазбаша  номерлеу 
басқыштарына көңіл бөлу қажет. 

 
46 
Бұл тақырыпты оқытуда төмендегідей жоспар түзу мүмкін: 
1-сабақ.  2-ондықтағы  сандарды  номерлеу,  бір  таңбалы  сандарды 
номерлеу  және  салыстыру  негізінде  түзіледі,  сол  үшін  сабақтың  басқа  бір 
сандарын  номерлеу  және  оның  жалпы  сұрақтары  қайталануы  қажет.  Содан 
соң  бір  және  бірлік,  он  және  ондық,  он  затты  бір  ғана  бірлікке  біріктіру 
туралы түсінік. 
2-сабақ. 2-ондықтың әрбір санын өрнектеу, оның ондық құрылымы, 20-
ның ішінде есептеу, сандардың натурал тізбегі оқытылады. Барлық жұмыстар 
көрнекіліктер  негізінде  номерлеу  қағидалары  мен  принциптерінің  негізінде 
орындалады. 
3-сабақ.  Дициметр.  “Дициметр  және  сантиметр”  ұзындық  бірліктері 
және  олардың  арасындағы  байланыспен  таныстыру  номерлеуді  оқытуда 
жәрдем  береді,  керісінше  номерлеу  білімі  бұл  ұзындық  бірліктерін  жақсы 
түсінуге жәрдем береді. Сондай-ақ, қарапайым және күрделі атаудағы сандар 
туралы түсінік беріледі. 
4-  сабақ.  Ауызша  номерлеу  және  бастапқы  үш  сабақта  пайда  етілген 
білім мен біліктілікті нығайту. 
5-  сабақ.  2-ондықтағы  жазбаша  номерлеу:  сандарды  цифрмен  өрнектеу 
тәсілі және сандарды оқу. Мұнда оқушыларға жаңа сандарды номерлеу үшін 
жаңа сандар енгізуді талап етілмеуі, оңнан солға қарай оқуда бірінші кезекете 
бірлікті,  екінші  кезекте  ондықты  жазуды  келісіп  азайтуды  ұқтыру  қажет. 
Мұнымен орындарға қарап цифрлардың мәнінің өзгеруін үйрету мүмкін. 
6-  сабақ.  2-ондық  сандарды  оқу  және  жазу  үшін  жаттығулар  орындау. 
Өтілген сабақтардан алынған білім нығайтылады. Мұнда сандарды нығайтуға 
тиісті жаттығулар да өте пайдалы саналады. 
Мысалы, “туры салыстыруды пайда ету үшін таңдалған белгіні қойыңыз: 
13...14,  таңдалған  сандарды  қойыңыз:  15>...,  11>...,12<...,(1-ондық,  6 
бірлік>..., 2 ондық... 1 ондық 2 бірлік....)”. 
7-  сабақ.  Номерлеу  білімдерін  негізделе  отырып,  қосу  және  азайтуды 
орындау.  Егер  алдынғы  сабақтарда  13+1,  14-1,  10+2,  17-7,  17-10  сияқты 
өрнектердің  мәндерін  ауызша  тапса,  енді  мұндай  мысалдарды  жазба  түрде 
орындауға қол жеткізеді. 
8  және  9  -  сабақ.  2-ондық  сандарды  ауызша  және  жазбаша  цифрлаған 
білімдерді нығайту, жалпыландыру және бір жүйеге салу. 
10  -  сабақ.  2-ондық  сандарды  номерлеу  туралы  білім,  біліктілік  және 
дағдыларды тексеру. 
Мұндай  жүйедегі  сабақтар  бір-бірімен  байланысқан  түрде  бір  идеяға 
біріктірілген,  бұл  сабақтың  әрбір  түсініктерін  қалыптастыру  жалпы 
мәселелердің  бір  бөлігін  шешкен  болады.  Оқушыларға  пайда  етілген 
білімдерді нығайтуға қатысты түрлі мәселелерді орындауға енгізіледі.  
              
Математиканы оқытудағы жұмыстар 
Математиканы  оқыту  процесінде  оқушылардың  белсенділігін  арттыру 
және  математикаға  деген  қызығушылығын  дамыту  тәсілдерінің  бірі  – 
оқушылармен жүргізілетін өзіндік жұмыстар.