37
Оқытушы балалардың білімдерін анықтайды, оларды толықтырады және
осы іргетасқа жаңа білімдерді меңгеруді ұйымдастырады. Жаңа білімдерді
бұлай иелеу, жаңа факт және түсініктерді бақылау негізінде еркін істеуі,
сондай-ақ тұлғалар жағынан істелген білімдерді иелеумен бірге алып бару
мүмкін. Мұнда жаңа білімдерді иелеу мен алдынғы білімдердің арасындағы
сипатталған түсініктер және факттар арасындағы қарама-қарсылықты
шешудің негізінде барады. Түсініктер оқушының санасында өзгерусіз
қалмай, қалып жағынан өзгереді, дамиды.
Мысалы: оқу және өмірдегі практикалық тәжірибелердің негізінде
предметтердің жиынын салыстыру, кесінділердің ұзындығын салыстыру,
сондай-ақ, мәселелерді шешу арқылы балалар негізгі белгілерді меңгеріп
алады: айырма азайтудан пайда болады да бір санның екінші бір саннан
қанша артық немесе кем екенін көрсетеді.
Сөйтіп, оқушылардың оқытушының басшылығындағы білімдерді иелеу
процесін төмендегідей өрнектеу мүмкін.
I.
Баланың жеке өмірлік тәжірибесі және алдын иелеген білімдері.
II. Мектепте ұйымдастырылған тәжірибе: бақылау, лабаратория және
басқа практикалық жұмыстар.
III. Жинақталған тәжірибе, кітаптарда басылған білімдер.
IV. Білімдерді оқу-практикалық және өмірлік-практикалық жұмыстарда
қолдану.
3. Оқытушы мен оқушылар қызметінің арасындағы сәйкестік.
Оқушылардың білім алуы және оқытушының оған басшылық етуін
төмендегідей көрсету мүмкін:
Оқытушының қызметі:
Оқушылардың қызметі:
1. Оқушылардың білімін сұрау,
сұхбат, есептеу, мәселелерді
шешуде
практикалық
тапсырмалар беру негізінде
оқушылардың білім денгейін
анықтау.
2. Көрнекіліктер мен
құралдарды көрсету және
бақылауды ұйымдастыру.
3. Сұхбат, түсіндіруді
байланыстырып, білімдерді
баяндау, кітаппен жұмысты
ұйымдастыру.
4.Жаттығуларды ұйымдастыру:
оқушылардың оқу-практикалық
және
өмірлік-практикалық
1.Оқытушының
сұрақтарына
жауап беру, есептеу, мысалдар
шешу көмегінде тапсырмаларды
орындау.
2.
Ұсынылған
объектілірді
бақылау, талқылау, синтездеу,
салыстыру,
жалпыландыру,
дедуктив қорытынды жасау.
3.Оқытушының
баяндамасын
тыңдау, кітап оқу, фактілерді
жалпылау және еске түсіру.
4.Иеленген
білімдерді
практикалық
жұмыстарды
орындауға
қолдану,
алдын
иеленген білімдерді өзгерген
жағдайда қолдану.
38
I-IV және V –VI сынып математикасының арасындағы байланыс
Бастауыш сыныптарда математикалық білімдердің берік іргетасын қалау
қажет, яғни бұл іргетастың үстіне бұдан кейінгі математикалық білімді
үздіксіз жалғастыру мүмкін болуы керек. Бұның үшін I-IV сыныптардағы
математиканың оқу материалдарымен V-VI сыныптың оқу материалдарының
арасында үзіліс болмауы тиіс.
I-IV және V-VI сыныптардың математикасының бағдарламасындағы
өзара тізбек міне сол қатаңдыққа мойынсұнған жағдайда жүзеге асырылады.
Мысалы, IV сыныпта үйренілген бөлімдері бірдей бөлшектерді қосу және
азайтудың жалғасы V сыныпта үйреніледі. V сынып математикасының I
бөлімі “Натурал сан” деп аталады. Бірақ оқушылар натурал санмен бастауыш
сыныпта таныс болған. Бұл жерде натурал сан түсінігі кеңейтіріледі,
тереңдетіледі және жаңа түсініктермен байытылады. Бұл жерде натурал
сандардың бөліну белгілері, ЕҮОБ және EKОЕ түсініктері енгізіледі. Сондай-
ақ, теріс сандар, жай бөлшек және ондық бөлшектер, теңдеу мен теңсіздікті
басқа тәсілдермен шешу, шешім, түбір сияқты түсініктер енгізіледі.
Математика логикаға негізделе отырып, “дұрыс және бұрыс пікірлерін”,
“өзгеруші пікірлерін”, “шешімдердің жиыны”, алгебралық амалдар тәрізді
түсініктермен байытылады. Сондықтан бұл сыныптардың оқушылары өзара
пікірін алысады және бір-бірінің оқу материалымен, оқыту методымен де
таныс болуы қажет. V-VI сыныпқа келгенде үйренілген оқу материалдарын
кеңейтуді жалғастыру, тереңдету мәселесі қойылады. Сондай-ақ, V-VI
сыныпқа өткенде тек қана 4 амал оқытылмай, одан басқа амалдар, теңдеу
және теңсіздіктер, бөлшек сандар, геометриялық жасаулар, ауыстырулар
тәрізді материалдар қосып оқытылады.
1.Бастауыш математикасын оқыту методтарының түрлері.
Дидактикаға тиісті болған қолданбаларда білімді баяндау және
нығайтудың формалары ретінде төмендегідей оқытудың методтары
қаралады: (баяндау, сұхбат, хикая, жаттығу) оқушылармен, оқулық және
басқа кітаптармен жұмыс істеу, бақылау, лабаратория жұмысы, өзіндік
жұмыстар.
Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту процесінде оқыту
материалының мазмұнын және оқу сыныбының үлкен-кішілігіне қарап бұл
методтардан түрлі орындарда пайдалану мүмкін.
2. Математиканы оқытуда бақылау
Оқушылармен математикалық пікірлерді бақылау үлкен маңызға ие.
Натурал сандардың қасиеттері, арифметикалық амалдардың қасиеттері
жұмыстарын ұйымдастыру.
5. Сұрау және практикалық
жұмыстарды орындау бойынша
тапсырма
беру
жолымен
оқушылардың білімін тексеру.
5.Оқытушының
сұрақтарына
жауап
беру,
практикалық
жұмыстарды орындау.
