талдау—>жинацтау
эдю1 усынылса. еледщ
окытуда
жинацтау —>талдау-^-жинацтау
эдюшщ т ш м д ш п н
керсетедь
Автор алгашкы жинактауга елецнщ жазылу тарихы мен авторына катысты
эцпмеш жаткызады. Лирикальщ шыгармалардын жанрлык ерекш е.пктерт
туацщ ре келе, «лирикальщ шыгарманьщ эстетикалык эсерш сактау ушш,
поэтикальщ мэтш ге прозалык тусшжтеме жасамадыз, грамматикалык
жаттыгу бермещз деген кенес айтамыз» дейд1\ 0 лен мэтппн окытуды
мазмундаудан бастамай, композициялык талдаудан бастау керекп п н , елецнщ
эрб!р белш епнщ кызмст! мен суреттеу, образдау тэсшдерш аныктау, талдау
оныц идеясы айкыддаудыц ретп жолы екендпш ашып керсетедт Мектеп
багдарламасында
б елгш б 1р автордьщ шыгармаларын сол такырыптар
бойынша калыптастырылатын эдеби-теориялык бш м ге сэйкес жуйелеп беру
оку удерюш щ оцтайландырып, бш м д! мазмунды ететпп анык. Автордьщ
эдю тем елк жуйес1 эдебиетп окытудыд б!рден бгр тшмд] ам ал-тэсш ретшде
танылып, турактанган. Осылайша эдебиетт! окыту эдютемесшщ дэстурл!
жуйесш куруга н еп з болганын атап айту орынды.
Автордьщ «Эдебиетт) окыту методикасы» атты оку куралы 1966 жылы
жарьщ кердг Казак мектептершщ 9-10 сынып мугашмдерше кемеюш курат
ретшде усынылган оку куралыныд казак эдебиетш окыту эдютемесшщ
н еп зп устанымдары мен жуйесш танытуга типзген ыкпалы мол болды.
Эдебиеттщ кыскаша тарихын окитын жогары сыныптар ушш лекциялык
эдют! тусш д1ре келе, эдебиет пэшне арналган
шолу турш дсп лекция,
монографияльщ лекция, эдеби-теориялык лекциялар, жинактау лекциялары,
талдау формасындагы лекциялардыц ерекшелнсгерш, максат мшдеттерш,
курылымы мен етю зш у эдютерш керсетедь Оку куралыныд
эдю тем елк
1 Коцыратбаев 0 . Эдебиетп окыту методикасыньщ очерктерь
- А., Мектеп, 1970. -115 6.
77
багасы эдебиет сабагында мэтшге жасалатын талдауды кен камтуымен де
айкындалады. «Шыгарма жэне оны талдау» деп аталатын багймшде автор
талдау сабактарыныц формаларын айта келе, жазушы жэне оныц стили
шыгарма образдарына талдау,
кешпкерге мшездеме жасау жолдарын,
шыгарманьщ
к о м п о з и ц и я с ы
мен сюжетш талдау, шыгарманьщ т ш н талдау
жолдарын танытады.
«УШ-Х кластарда окушы текст! лекциядан бурын уйде толык
не
бел1М1 бойынша окып келуге тшс. Бул сабак мшдетш жанартады. Эдетте
методиканыц бул шарты орындалмай жур. Соньщ салдарынан
УШ-Х
кластарда да текст класта, уйде жеке бел1мдер1 бойынша окылып, мазмун-
далып, У-УИ кластардагыдай эдебиеттж сабактарына уксап жур. Буган тагы
бф себеп — окушылардьщ дайындыгыньщ темецщ п. Кейб^р мугал1мдер
улкен романлярды да жеке бел1мдер1 бойынша талдауга, дэл1рек айтканда,
мазмундауга
бешмдел! сп. Дурысында, жогары кластарда, тарихи
курс
методикасында кандай улкен роман болмасын ол эуел1 уйде
ал д ы н -ал а
окылып, лекция багдарлаушы эцпме, талдау сол непзде журпзшу! тшс.
Баскаша айтканда УШ -Х кластарда текске тутас талдау журпзшедЬ>,-дейдг.
Автордыц усынган эдютемелж ж у й еа буп н п мектеп практикасында
колданылып журген басты эдютемелж багыт.
ЭДоцы ратбаев эдютерд1 тертке жжтеп керсетед!. Олар:
1 .Тусшд]рме оку ЭД1С1;
2.Баяндау эдю!;
3.Эксперимент эдют;
4.Кернекшж эдю1.
Автор езш е деш нп эдюкерлердщ (Ц.П.Балтолон, А.Д.Альферов,
В.Шереметовский, Д.И.Тихомиров, Ы.Алтынсарин) тэж!рибесшдеп тусщ-
Д 1 р м е
оку
ЭД1С1
туралы кезкарастарды саралай келш, аталган эдютщ орта
буын сыныптар мен жогары сыныптарда да белседщ журпзш етш ш айтады.
Автор оку кезещнде эдютщ журпзш у ерекшелжтерше ерекше мэн бередк
«Кейб1р
мугал!мдер
эдеби оку мен тарихи курс методикасындагы оку,
талдау сабактары тусында кей айырмашылык пен уксастыкты жетж тусш-
бей, эд1стерд1 шатастырып алады. Мысалы, юрюпе сез (4-7) бен лекция (8-
10) арасы косылып кеткен. Оныц устше жогары сыныптарда мэтшд! уйде
толык кушнде окып келу уйымдастырылмагандыктан, кептеген мугал1мдер
эдеби оку методикасын колданып, 8-10 сыныптарда да мэтшд1 белшек
бойынша б1рте-б1рте сабак куып окытып жур. Одан калса, накты мэтшд!
окудан етюзуге мэн бермей, кейб1р мугал1мдер юрюпе сез бен лекция
тусында шыгарманьщ мазмунын е з1 айтып берш, сол туста оньщ образдарын
да алдын-ала талдап бередк Дурысында оку, талдау балалардыц ез
тэж1рибесше непзделуге тию. Эйтпесе бала мэтшнен кол узедЬ>,2-
деп
орынды ескертед!. Жасыратыны жок, мектеп практикасында бул олкылыктар
1 Коцы ратбаев Э . Э д е б и е т п окы ту методикасы «Казак м ектептерш щ
1Х-Х
класс
м угал!мдер
1
уш ш кем екчп к у р а л ).- А.. М ектеп, 1966.
2 К оцы ратбаев Э, Э д еб и ет пэш н окыту э д ю т е м е а .- А., 2005.
78
б \п н де жойылып кете койган жок. Окушынын эдеби мэтшнен алшактауы-
ныц б!р себеб1 де осыдан.
Баяндау эдюше байланысты да эдюкердщ ерекше шегелей айтатын
ескертпеЫ осындай: «Б1зде
ем 1рбаянга эуестж, м эпщ ц шыгарманьщ
мазмунын, образдарын балага окытпай жатып, куш буры и айтып беру эдетт
бар. Сезуар мугалгмдер
Достарыңызбен бөлісу: |
