Сабақтың көрнекілігі

Оқушыларды үш топқа өз таңдаулары бойынша тең бөлу.

Поэзия!

сен мені сезесің бе, неге іздедім?

Алауыртқан таңдардан сені іздедім,

Қарауытқан тауларлан сені іздедім.

Сені іздедім кездескен адамдардан,

Бұлақтардан, бақтардан, алаңдардан.

Сені іздедім зеңбірек гүрсілінен,

Күннен, түннен, гүлдердің бүршігінен.

Қуаныштан, түршігу-күрсінуден,

Жүректердің іздедім дүрсілінен.

Сені іздедім сезімге у шараптан да,

Минуттерден іздедім, сағаттан да,

Сені іздедім.

Іздеймін тағат бар ма?

Сені маған егіз ғып жаратқан ба?

Балалар, бұл әннің авторы кім деп ойлайсыңдар? Бұл әнді кім орындайды?

Поэзия аспанында ән болып қалықтап, халықтың жүрегінен орын алған ақиық ақын, халықтың сүйіктісі- М. Мақатаев.

І.Өткен тақырыпты пысықтау сұрақтары

Туған жерің?

Ұланымын, Қарасаз деп аталатын ауылдың.

Туған жылың?

1931. Құрдасымын Шәмілдің.
Шыққан тегің?

Шаруамын. Бар тірілктен бағалы оны санаймын.

Білімің ше?

Орташа ғой. Алайда өзім жоғарыға балаймын.

Ана тілің ше?

Қазақща қысылғанда орысша, немісше де тағы бар.

Міндеттісің бе әскерге?

Міндеттімін. Біздің әлі жас кеуде.

Жауынгердің ұлымын ғой

Жанын қиған Мәскеуге.

Мекен-жайың?

Мекен-жайым – жер менің,

Жерде жүрген ақын деген пендемін.

Қалам, қағаз, уақыт бер тек аздаған,

Мен өмірді жырлау үшін келгенмін!
1.Мұқағали Мақатаев қай жылы,қай жерде дүниеге келген?

қайталанбас дарын иесі 1931 жылы 9 ақпанда Алматы облысы Нарынқол ауданы қасиетті Қарасаз ауылында туған.

2. Мұқағали ақынның отбасы туралы не білесіздер?

Әкесінің аты-Сүлеймен,шешесі-Нағиман.Атасының аты-Мақатай,әжесі-Тиын,

әйелі-Лашын.

3. Мұқағали ақынның қандай өлеңдерін білесіңдер?

4. Ақынның үш бақыты не?Өлең қалай аталады?

1. Халқы 2. Тілі 3. Отаны

Жыр жазсам оған жұртым елеңдестің.

Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев.

Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім» Расында да, Мұқағали өлеңдері бәріміздің сүйіп оқитын жырларымыз болды.

Ақын өмірі мен шығармашылығынан 5-кластан бері таныспыз. «Үш бақытым», «Фантазия» өлеңдерімен танысқан болатынбыз.

Олай болса оқушылар « Мұқағали кім?» тақырыбында мен ұсынған плакаттарға өз ойларыңызды суреттеп,топтастырыңдар.

Ақынмын деп мен қалай айта аламын,

Халқымның өзі айтқанын қайталадым.

... Күпі киген қазақтың қара өлеңін,

Шекпен жауып өзіне қайтарамын, - деп ақынның өзі айтқандай, өзін өзгелерден ерекше көрмесе де, келешек ұрпақ Мұқағалидың арқалы ақын екендігін танып отыр.

Мұқағали бағы мен соры, күнгейі мен көлеңкесі қатар жүрген ақын. Оның бағы өлмес жыр жаратқаны, өтірік өлең жаза алмағаны, ойлау мен өрудің теңдесі жоқ классикалық, әлемдік биігіне көтергені.Соры өз қоғамы мен өз ортасына сыймай, қасірет шеккені, тапқан-таянғаны отбасын асырауға жетпей, өмірінің қиыншылықта өткені, соны дер кезінде өз замандастарының бағалай қоймағаны.

Бүгінде Мұқағалидың 13 кітабы бойынша 1834 өлең, 19 поэмасы бар екені анықталып отыр. Мұқағалидың 35 мың жолға жуық өлеңіпоэзия сүйер қауымның іздеп жүріп оқитын жырына айналды. Ақын өлеңдерінің 100-ден астамын әндер жазылды. Соның ішінде 30-дан астам жауһар жырларына Нұрғиса Тілендиев ән жазып берген екен.

Қазақтың қара өлеңі 11 буынды, бірінші, екінші, төртінші жолдары ұйқасатын, әр жолы төрт буынды сөзге бітетін бір шумақтан тұрады. Екі сөзден құралған «қара өлең»ұғымы бір қарағанда түсінікті сияқты. «Өлең» ұғымы қыпшақ тіліндегі «ұма»сөзінен шыққан екен. Бұл сөздердің бір-бірімен ұласуы, үйлесуі, ұйқасуы деген мағына береді. «Қара»- ол әлемнің алғашқы қалпы.Қара өлең ауыз әдебиетіне жатады.Оның иесі, авторы - халық.Табиғатқа таңдануды, әділетті, аңсауды, сұлулыққа сүйсінуді т.б бір шумақ қара өлеңмен сипаттау-халқымыздың қанына сіңген қасиет.
Оқулықпен жұмыс

1. 
   Өлеңді тыңдату
   
2. 
   Оқушылар топта жұппен,топпен талқылап бір оқушы қысқаша түсінген мазмұнын айттыру.
   

Тақырып - автордың айтайын деген ойының негізгі арқауы.

Өлең дегеніміз-белгілі бір өлшеммен қиыннан қиыстырып, үйлесімді ырғақпен келетін өрнекті сөз жүйесі.

Идея-тақырып арқылы автордың айтайын деген ойы мен мақсаты, арманы.

6. Тармақ саны- 16 тармақты

Эпитет-сұмдық сыр, жат жер, қара көз;

Метафора- құдіретім, дәл өзіндей, күпі киген қазақтың қара өлеңін, шекпен жауып өзіне

қайтарамын.

Ауыспалы мағынадағы сөздер:

Қазақтың қара өлеңі қаза болса,

Көзден неге қара қан ағызбайын.

10. Негізгі түйін, тәрбиелік мәні. . Қара өлеңді қастерлеуге тәрбиелейді.Сөз өнерін жетік меңгеруге, ұлттық құндылығымызды дәріптеуге үйретіп, патриоттық сезімді оятады.
«Өлді деуге бола ма айтыңдаршы, өлмейтұғын артына сөз қалдырған»- дегендей, ол өлген жоқ, халқымен бірге жасайды. Мұқағали жырларын оқымайтын адам кемде-кем. Ақын сөзі кез- келген адамға –үлгі, өнеге, өсиет.Ақын Оразақын Асқар айтқандай «Жұмыр жердің қай түкпіріне барсақ та, Мұқағали алдымыздан шығады».Өйткені, халықтың жыры да, пірі де – Мұқағали.


IV. Сергіту сәті

- Балалар, келесі тапсырмаға көшпес бұрын, ойымызды, бойымызды сергітіп алайық.

-Мұқағали ағамыздың қандай әнін ұнатып тыңдайсыздар немесе өлеңін сүйіп оқисыздар.

1. « Бақыт деген...»

Бақыт жайлы менің мынау білгенім.

Бақыт деген - бірде шаттық, бірде мұң.

Бақытты сол - тәрік етіп түндерін,

Бақыт іздеп азаптанса, кімде-кім.
Бақыт деген - сенің бала күндерің

Бақытсыз-ақ бақытты боп жүргенің,

Бақытын да, басқасын да білмеуің

Бақытсыз-ақ ойнағаның-күлгенің.

Сол арманның шыққан жері құмардан.

Ал сен үшін бақыт деген - дәл қазір,

Бақыт жайлы жаза алмаған шығармаң.

Жазира, жасыл кілем өрнектелген,

Туған жерге, дариға, жер жетпеген!

Кең өлкем, әлдилей бер, сен деп келем,

Аңсап келем, сағынып, шөлдеп келем.

Қайырмасы:

Саумал бұлақ-балдай дәрім,

Салқын самал-баурайларың.

Саялаған, беу, туған жер,

Сағындырған Саржайлауым!

Білемін,

Жайнайды жасыл бағым, гүлденеді.

Көремін, керемет бір күн кешемін!

Болашағым, сенімен бірге өсемін- деп жырлаған Мұқағали ағамыз болашаққа сенді, өлеңінің өміршеңдігіне сенді. Олай болса оқушылар ақын ағамызға деген сырымызды,ойымызды, тілегімізді әр топ өзінше жеткізуге мүмкіндік беріледі.

Мұқағали ата өте жас кезінде дүниеден өтті, дегенмен де артына көптеген өлең шығармалар қалдырып кетті. Шіркін, Мұқағали ата қазір тірі болғанда өзі қалдырған қазыналарынан да өте көп жазбалар қалдырар еді. Неге ол менің сүйікті ақыным? Себебі, Мұқағали атаның жазған өлеңі мен шығармаларында терең ой, терең сыр бар. Ақын аузынан шыққан бір сөзінің өзі киелі, тәрбиеге үйрететін сөз. .

Мұқағали мәңгі менің жүрегімде

ІІ топ

Өздері шығарған өлеңдерін ұсынды

Мейірімді көздерің

Ұлағатты сөздерің

Қазақтың нағыз ақыны

Алабұртқан жүздерің

Ғашықтықты жырлаған

Ақиық ақын атанған

Лашын атты жарыңмен

Игі істер бастаған

Мұқағали атты ақын мәңгі бізбенен!

М – Мұқағалидың

Ұ – ұрпаққа

Қ – қалдырған

А – аманатын

Ғ – ғасырлар

А – арнасына

Л – лайық

И – иіліп, бас иеміз.- барлығы бірге.