жасата отырып, окушылардын ездерше сахналык
декорация мен релдж
костюмдердщ кемепмен
релмен ойнатып керу окушы кызыгушылыгын
тудырады. Драмалык шыгармалардын ерекшел1пн тануга кемектеседь Ал
орта буын сыныптарда
драмалык; шыгармалардагы тартыстыц мазмунын
б1рнеше турде езгерте отырып ойнату, салыстырту драма жанрын терец
тус1нд1руге м умм ндж тугызады. Мэселен, бтр шыгарманы б1рнеше топка
тапсыра отырып, тартыстыц мазмунына
карай комедия жанрында, трагедия,
драма жанрында алмастыра отырып ойнату, салыстырту аса кызыкты да
ТИ1МД1 нэтиже керсетед!.
Инсценировка, киносценарий курастыру окушылардын керкем мэтшд!
херен эр] шыгармашылык жолмен туешуше и п ыкпалын типзедь Сонымен
к;атар кино, сахна енерше деген кызыгушылыгын да арттырады. Оны теменп
сыныптарда да, жогары сыныптарда да орындатуга болады. Сынып ерекше-
лнгше карай орындататаны жумыс мазмуны да турл! дэрежеде болып келе/ц.
Тем енп сыныптарда мугашм ондай жумыстарды калай орындаудыц улпеш
ез1 керсетед!, Кинодан узшд1 керсету, оныц ку.рылымдык элементтерш
талдату, окыга ж ел1сш саралату аса мацызды. Киносценарий, инсцениров-
калар жасату, сондай-ак керкем мэтшд! ыкыласпен,
оймен окуга, керкем
МЭТЩД1 кез алдына келт!рш, бейнел1 турде кабылдауына эсерш типзедь
Киносценарий курастыру уийн б|р окига, б1р кер1шст1 гана тандап алуга
болады. Ш агын шыгармаларды тутастай алуга да болады.
Инеценировкалар н еп зп бIр окига айналасында курастырылады. Ол
ушш оныц эпизодтары назарга алынады. 0 здер1 курастырылган инсцениров-
калар мэт1Н1 бойынша окушылар оны сахнага эз1рлейд]. Кейде инсцени-
ровкалы сабак етедь Инсценировкада кешпкер сездерше ерекше кещл бель
нед!. Ец мацыздысы шыгармада ерекше орын алатындарын т е р т
алуга
болады.
Балалардыц театрдан, клубтан керген турл1 спектакль, койылым-
дары олардыц драма табигатын тани тусуше кемектесед], Окушылардын
драмалык туындыларды окып уйренуш
кушейтуде мектептеп драма
уш рмесш щ де типзер кем еп аз емес. Айталык, мектеп сахнасында
И.А.Крыловтьщ
«Кумырска
мен
шепртке» мысалына
инсценировка
жасау- окушылар уипн кызыкты шыгармашылык ю эрг танымдык маны-
зы улкен нэрсе. Мундагы рельдер: кумырска, шепртке жэне автор. Же-
И1лтск ш епртке мен
ецбеккор кумырсканыц ю-эрекет1 балалар
ушш
эсерл1 де тартымды. Бар окига автордыц тужырымына, идеясына (Енбек
етпеген - цшп- жемейд!) жауап болады.
Драмалык шыгармаларды окыту орта буын сыныптарда басталып,
жогары сыныптарда мш дегп оку багдарламаларына сэйкес жалгастырыла
журпзш едк Драмальщ шыгармаларды окыту
мен талдау жумысы оку пэшне
жэне оныц эдютемелж талаптарына сэйкес жузеге асырылады.
Эдютемелж талаптар пэннщ жэне окытылатын шыгарма ерекшелжтер1
непзш де аныкталады. Осы тургыдан алганда драмалык шыгарманыц басты
ерекшелжтершщ б1р1 - оныц диологты эрекетке курылуы, театр сахнасында
керсетуге лайыкталып жазылатындыгы.
206
Драмадагы керкем ткл монологтан жэне кей ткерлер арасында ербитш
диалогтан
куралады.
Диалог
кебше
сахнальщ
эрекетке
айналады.
К.С.Станиславский сахнада «свйлеу дегешм1з эрекет ету» дейд!1. вй ткеш
пьеса кешпкер! ез
ойын тек .сейлеумен гана емес, ундемеу аркылы да
ангарта алады. 1штей сейлеу, у зш с жасау, ым, ишара, кимыл — осыньщ бэр!
косыла келе драма ерекшел1гш курайды.
Онда дауыс ыргагы, сейлеу мэнер1
де шешуш! рел аткарады.
Сондьщтан драмальщ шыгарманы сыныпта
дауыстап оку да талдаудьщ алгапщы жэне басты кезсщ болып саналады.
Дауыстап оку драмальщ окиганы, характерд!, олардьщ арасындагы какты-
гысты окушынын кез алдына экеледи Онсыз шыгарма идеясын ашу, шыгар-
мадагы тартысты угыну мумкш емес. Сол с е б е т т драманы енер туындысы
ретшде терец тусшу де киындьщ тугызады.
Эдюкер-м:угал1м Т.С.Зепалованын “Уроки литературы и театр” атты
ецбегшде драмалык шыгарманы окудьщ б1рнеше турщ атап керсетедк
1. Мугалгмнщ окуы.
2. Релмен оку.
3. Окушынын жекелеген сценаны окуы2.
Автор могшим курдел1 драмалык шыгарманы ез1 окыганда,
окушылар
пьесаньщ идеялык керкемдш б т м ш тутас кабылдайды, ал б^л талдау ушш
жецшдж тугызады дейдг
Ойтсе де, булардьщ ш ш д е релмен оку кед
тараган. Зерттеутшлер
драманы 51рден
релмен окудьщ онша тш м д ш к
керсете бермейтшш айтады. Ойткеш релмен окыганда окушылар назар мен
купгп оку техникасына гана салады да, пьесаньщ « у т » кемесю калады.
Мектеп практикасында автор корсетш отырган окудьщ унпшш тур! —
жеке кер1Н)СТ1 оку сирек кездеседг Дегенмен
окудын бул турш щ пайдасы
мол. Окушылар жеке керппсп
окуга даярланган, ондагы мшез-кульщты,
окиганы, тартысты тусшуге куш салады. Сондьщтан
Достарыңызбен бөлісу: 
