Элементтердің жалпы сипаттамасы. Сегізінші қосымша топшаны темір Fe, кобальт Со, никель Ni, рутений Ru, родий Rh, палладий Рd, осмий Оs, иридий Ir, платина Рt құрайды

Бұл элементтердің барлығы да металдар, олардың сыртқы кабатының s-қабатшасындағы электрондары екіден артық болмайды және кезекті электрондары сырттан санағанда екінші қабаттың d -қабатшасында орналасады.

Бұл элементтер басқа элементтермен химиялық байланыс түзуге сырткы d -электрондарын жұмсау арқылы валенттіліктерін 2-ден 8-ге дейін өсіреді. Осыған сәйкес сегізінші қосымша топша элементтерінің химиялық қосылыстардағы тотығу дәрежелері +2-ден +8-ге дейін өсіре алады, бірақ рутений мен осмийден басқалары көбінесе +2, +3, +4 тотығу дәрежелерін көрсетеді.

Ұқсас болғандықтан темір, кобальт, никельді темір үштігіне біріктіреді де, ал қалған алты металды платиналық металдар деген атпен қарастырады.

Темір үштігіне кіретін темір, кобальт, никель - таза күйде ақ түсті (кобальт көкшілдеу), суық және ыстық күйде соғуға оңай, барлығы да жаксы магниттелетін металдар.

Темір, кобальт, никель қатарында ядро зарядтарының өсуіне байланысты олардың атомдарының және иондарының радиустары азаяды, соған сәйкес олардың иондану энергиялары артып, химиялык белсенділіктері төмендейді.

Темір, кобальт, никельдің сырқы қабатында 2 s -электроннан орналасқан және сырттан санағанда екінші қабаттың d -қабатшаларына сәйкес 6, 7, 8 электрондар бар. Элементтердің d -қабатшаларында электрондардың орналасуы аяқталмаған.

Темір үштігінің элементтері химиялық реакциялар кезінде сырткы қабаттарындағы екі s -электронын беріп жібереді және екінші қабаттың d -қабатшасынан бір немесе бірнеше электрондар беруі мүмкін. Көбінесе олар екі немесе үш электрондарын беріп жіберіп, химиялык қосылыстарда +2, + 3 тотығу дәрежелерін көрсетеді.

Бұл элементтер ЭО, Э₂О₃ типтес оксидтер және сәйкес Э(ОН)₂, Э(ОН)₃ типтес гидроксидтер түзеді. Металдардың химиялық белсенділігі Ғе - Со - Ni қатарында солдан оңға карай кемиді.

Темір. Табиғатта таралуы. Темір табиғатта таралуы жағынан оттек, кремний және алюминийден кейін орын алған элемент. Жер қыртысындағы оның массалык үлесі 5,10 %-ды құрайды. Темір көптеген тау жыныстарының құрамына кіреді. Оның оксидтер түрінде көп кездесетін минералдарына магнетит Ғе₃О₄, гематит Ғе₂О₃, лимонит 2Ғе₂О₃ * 3Н₂О, сидерит ҒеСО₃ және темір колчеданы ҒеS₂ жатады.

Қасиеттері. Темір ақ түсті, жылтыр, магниттелетін металл, созылғыш, сығылғыш және басқа да механикалық әсерлерден пішінін оңай өзгертеді. Ауада ол татпен қапталып, коррозияға ұшырайды. Қарапайым жағдайда темір көлемді центрленген кубты кристалдық торда кристалданады. 910-1390°С температура аралығында темір кубты центрленген тор түзеді. Заттың әртүрлі құрылымдық өзгерістер түзе білу қабілеті полиморфизм деп аталады. Темір - химиялық белсенді металл.

Бейметалдармен әрекеттесуі. Темір қыздырғанда көптеген бейметалдармен әрекеттеседі, мысалы:

Fe +S = FeS

2Fe + 3Cl₂ = 2FeCl₃

3Fe + 2O₂ = Fe₃O₄(FeO . Fe₂O₃)

Сумен әрекеттесуі. Тек жоғары температурада (700°С-ден жоғары) темір сумен әрекеттеседі:

3Fe + 4H₂O = Fe₃O₄ + 4H₂

Қышқылдармен әрекеттесуі. Темір тұз және сұйытылған күкірт қышқылдарымен әрекеттесіп, темірдің (II) тұздарын және сутек түзеді, мысалы:

Fe + H₂SO₄ = FeSO₄ + H₂

Концентрациясы төмен күкірт қышқылында реакция теңдеуі төмендегідей болады:

Fe + 2H₂SO₄ = FeSO₄ + SO₂ + H₂O

Концентрациясы жоғары күкірт қышқылында (сусыз) темір пассивтеледі, бұл күкірт қышқылын темір ыдыстарда сақтауда және тасымалдауға мүмкіндік береді.

Темір сұйытылған азот кышкылымен әрекеттеседі. Қышқыл концентрациясына байланысты реакция өнімдері әртүрлі болады, мысалы:

4Fe + 10HNO₃ = 4Fe(NO₃)₂ + NH₄NO₃ + 3H₂O

Fe + 6HNO₃ = Fe(NO₃)₃ + 3NO₂ + 3H₂O

Концентрлі азот қышқылында темір пассивтеледі.

Тұздармен әрекеттесуі. Темір кейбір металдарды (темірге қарағанда электродты потенциалдары оң болатын) олардың тұздарының ерітінділерінен ығыстыра алады. Мысалы:

Fe +CuSO₄ = FeSO₄ + Cu

Көміртек (II) оксидімен әрекеттесуі. Темір көміртек (II) оксидімен әрекеттесіп, темір пентакарбонилін түзеді:

Fe + CO = [Fe(CO)₅]

Бұл қосылысты таза металл алу үшін қолданады.

Темірдің қосылыстары. Темір мынадай оксидтер мен гидроксидтер түзеді: ҒеО, Ғе₂О₃, Ғе₃О₄, Ғе(ОН)₂, Ғе(ОН)₃. Бұл заттардың барлығы суда ерімейді.

Темірдің (II) оксиді ҒеО және темірдің (II) гидроксиді Ғе(ОН)₂ - негіздік қасиет көрсететін заттар, қышқылдармен оңай әрекеттеседі:

Fe(OH)₂ + 2H₂SO₄ = FeSO₄ + H₂O

Оны темірдің (III) оксидін сутекпен тотықсыздандырып алуға болады:

Fe₂O₃ + H₂ = 2FeO + H₂O

Темірдің (II) гидроксидін темірдің (II) тұздары ерітінділеріне сілтімен әсер ету арқылы алуға болады:

Бұл реакция ауасыз жүргізілуі кажет. Олай болмаған жағдайда темір (II) гидроксиді темірдің (III) гидроксидіне дейін оңай тотығады:

4Fe(OH)₂ + O₂ + 2H₂O = 4Fe(OH)₃

Темірдің (III) оксиді Ғе₂О₃ және темірдің (III) гидроксиді Ғе(ОН)₃ (дәлірек Ғе₂О₃ * хН₂О ) екідайлы қасиеттер көрсетеді, олар қышқылдармен де, сілтілермен де әрекеттеседі:

Fe₂O₃ + 6HCl = 2FeCL₃ + 3H₂O

Fe₂O₃ + 2KOH = 2KFeO₂

Fe(OH)₃ + 3KOH = K₃[Fe(OH)₆]

Бұл кезде гидроксид сілті ерітінділерінде қыздырғанда ериді, ал оксид қатты сілтілердің балқымаларында ериді. Темірдің (III) гидроксидін темірдің (III) тұздарына сілтімен әсер ету арқылы алуға болады:

FeCl₃ + 3KOH = Fe(OH)₃ + KCl

Fe(OH)₃ күйдіргенде темір (III) оксиді түзіледі:

2Fe(OH)₃ = Fe₂O₃ + 3H₂O

Темірдің (II, III) оксиді Ғе₃О₄, ҒеО және Ғе₂О₃ әрекеттесу өнімі болып табылады. Оның формуласы ҒеО * Ғе₂О₃ түрінде көрсетіледі. Бұл оксид темірдің оттекпен және сумен жоғары температуралы әрекеттесуі нәтижесінде түзіледі. Ғе₃О₄ оксиді қышқылдарда ерігенде, темір (II) және (III) тұздары түзіледі:

Fe₃O₄ + 4H₂SO₄ = FeSO₄ + Fe₂(SO₄)₃ + 4H₂O

Темірдің +2 және +3 тотығу дәрежесін көрсететін тұздары бар. Темір (II)тұздарының ерітінділері тұзсыз, ал темір (III) тұздарының ерітінділері сары түсті болады.

Темір (II) тұздары тотықтырғыштар әсерінен тотыксыздандырғыштық қасиет көрсетеді. Егер реакция қышқылдық ортада жүрсе, онда олар темір (III) тұздарына өтеді, мысалы:

10FeSO₄ + 2KMnO₄ + 8H₂SO₄ = 5Fe₂(SO₄)₃ + 2MnSO₄ + K₂SO₄ + 8H₂O

Темір (III) тұздары – әлсіз тотықтырғыштар. тотықсыздандырғыштар әсерінен олар темір (II) тұздарына айналады, мысалы:

2FeCL₃ + 2KI = 2FeCl₂ + I₂ + 2KCl

Ерітіндінің құрамында темірдің (II) және (III) иондарының болуын төмендегі сапалық реакциялар арқылы дәлелдеуге болады. Темірдің (II) иондарына сапалық реакция қызыл қан тұзы деп аталатын комплексті қосылыс K₃[Fe(CN)₆]₂ - калий гексациан(ІІІ) ферратының әсер етуіне негізделген. Реакция нәтижесінде қою көк түсті тұнба түзіледі:

3FeSO₄ + 2K₃[Fe(CN)₆]₂ = Fe₃[Fe(CN)₆]₂ + 3K₂SO₄

Өнеркәсіпте темірдің алынуы. Өнеркәсіпте темірді оның кендерінен оны көміртекпен (кокспен) және көміртектің (II) оксидімен домна пештерінде тотықсыздандыру арқылы алады. Үдеріс химизмі мынадай:

C + O₂ = CO₂ - кокс жануы кезінде көміртек диоксиді түзіледі.

CO₂ + C = 2CO – көміртек диоксиді қызған кокс аркылы өтіп СО-ға айналады;

3Fe₂O₃ + CO = 2Fe₃O₄ + CO₂ - 450-500°С температурада темірдің (III) оксиді Fe₃O₄-ке дейін тотыксызданады;

Fe₃O₄ + CO = 3FeO + CO₂ - Fe₃O₄ 600°С температурада темірдің (II) оксидіне дейін тотықсызданады;

FeO + CO = Fe + CO₂ - темірдің (II) оксиді 700°С температурада таза темірге дейін тотықсызданады.

Кобальт және никель

Жер қыртысындағы кобальт пен никельдің массалык үлестері 3• 10^-3 және 8• 10^-3 %-ды құрайды. Кобальт пен никель табиғатта көбінесе күкіртпен, күшэнмен қосылыстар түзеді, оларға кобальтпирит СоS₂, кобальтин немесе кобальт жылтыры СоАsS, смальтин СоAs₂, милерит NiS, никель жылтыры NiAsS жатады.

Кобальт күмістей ақ сұр, ал никель күмістей ақ түсті металл. Олар созылғыш әрі берік маталдар. Химиялық реакцияларда кобальт пен никельдің темірмен салыстырғанда белсенділіктері төмен. Олар сұйытылған қышқылдарда еріп, сутек бөледі және түз түзіледі:

Co + 2HCl = CoCl₂ + H₂

Ni + H₂SO₄ = NiSO₄ + H₂

Екі металл да конңентрациясы жоғары азот және күкірт қышқылдарында пассивтенеді.

Кобальт үшін +2 және +3 тотығу дәрежелері тән. Ол СоО және Со₂О₃ оксидтерін сонымен қатар кобальт (II, III) оксиді Со₃О₄ және өздеріне сай гидроксидтерін Co(OH)₂ жэне Co(OH)₃ түзеді. Кобальт (II) гидроксидін кобальт (II) тұздарын сілтілермен әрекеттестіру арқылы, ал кобальт (III) гидроксидін Co(OH)₂ тотықтыру арқылы алуға болады:

CoCl₂ + 2KOH = Co(OH)₂ + 2KCl

2Co(OH)₂ + Br₂ + 2H₂O = 2Co(OH)₃ + 2HBr

Никель үшін +2, ал сирек +3 тотығу дәрежелері тән. Ол тек бір оксид - NiO -н түзеді. Оған сай келетін никель (II) гидроксиді Ni(ОН)₂ – ашық жасыл түсті зат. Ni(ОН)₂ тотыққанда кара түсті никель (III) гидроксидін Ni(ОН)₃ алуға болады.

Кобальт пен никельдің оксидтері мен гидроксидтері негіздік қасиет көрсетеді. Кобальт (III) қосылыстары, әсіресе никель (III) қосылыстары тотықтырғыштар болып келеді.

Металдық кобальт пен никельді алу оксидтерінен оларды көмірмен тотықсыздандыруға негізделген:

Co₃O₄ + 4C = 4CO + 3Co

NiO + C = Ni + CO

Кобальт пен никельді таза күйде алу үшін олардың тұздарының ерітіндісін электролиздеп, металдарды катодта бөліп алады. Химиялық қасиеттері жағынан кобальт пен никельдің белсендігі темірден төмен. Кобальт пен никель кәдімгі температурада ауада суда өзгермейді. Сұйытылған күкірт және тұз қышқылдарында металдар баяу еріп, сутекті ығыстырады:

Ni + H₂SO₄ = NiSO₄ + H₂

Кобальт пен никельдің 80 %-ға жуығы магнитті қиын балқитын, тез кесетін авиациялық болаттар алу үшін қолданады. Кобальт қосылыстарынан эмальдар, бояулар даярлайды.

Платина топшасы

Платина топшасы элементтері сирек элементтерге жатады. Олар табиғатта бос күйінде, сонымен катар басқа металдардың сульфидті кендерінің құрамына кіретін күкіртпен және күшәнмен қосылыстары түрінде кездеседі.

Химиялық реакциялар кезінде платиналык металдар 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 электрондарын беріп жіберіп, +2, +3, + 4, +5, +6, +7, +8 тотығу дәрежесін көрсетеді.

Платина топшасының металдары күмістей ак немесе күмістей сүр түсті келеді. Темір топшасымен салыстырғанда олардың тығыздықтарының, балқу, қайнау температураларының, стандартты электродтық потенциалдарының мәндері жоғары болады. Осмий – барлық металдардың ішіндегі ең ауыры (тығыздығы - 22,5 г/см3). Платиналық металдар, әсіресе палладий сутекті жақсы сіңіреді. Палладийдің бір көлемі сутектің 900 көлеміне дейін жұта алады. Платина тобының металдары алтын мен күміспен бірге асыл металдарға жатады. Олардың химиялық белсенділігі төмен. Платиналық металдар белсенді бейметалдармен (оттекпен, галогендермен) қатты қыздырғанда ғана реакцияға түседі. Мысалы, платина оттекпен және хлормен 500°С-ден жоғары температурада әрекеттеседі:

2Pt + O₂ = 2PtO

Pt + Cl₂ = PtCl₂

Платина топшасының металдары қышқылдар мен сілтілер әсеріне тұрақты. Рутений, родий және иридий қышқылдармен де, «патша сұйығымен» де қыздырғанда әрекеттеспейді, ал палладий мен осмий концентрлі азот және күкірт қышқылдарында қыздырғанда ериді, мысалы:

Pd + 2H₂SO₄ =PdSO₄ + SO₂ + 2H₂O

3Pt + 18HCl + 4HNO₃ = 3H₂[PtCl₆] + 4NO + 8H₂O

Платиналық металдар химия өнеркәсібінде көптеген химиялық үдерістердің катализаторлары ретінде кең қолданылады.

Платинадан және оның аналогтарынан химиялық тұрақты бұйымдар, жоғары температураны өлшеуге арналған терможұптар және т.б. бұйымдар дайындайды. Сонымен катар бұл металдарды, арнайы болаттарды легирлеу үшін қолданады.

Жер қыртысындағы хромның массалық үлесі 0,02 %-ды құрайды. Хром кендерінің құрамына кіретін маңызды минералдарға хромит немесе хромды темір тас ҒеО *Сr₂O₃ және оның басқа да түрлері кірреді.

Хром – ақ сұр түсті, өте қатты, ауыр, жылтыр металл. Кәдімгі температурада ауада, суда өзгермейді, өйткені оның бетінде пайда болатын, өте жұқа, тығыз, мықты хром (III) оксидінің қабаты оны бұл орталарда әрі қарай бұзылудан сақтайды. Жоғарғы температурада көптеген бейметалдармен әрекеттеседі:

2Cr + 3Br₂ = 2CrBr₃

4Cr + 3O₂ = 2Cr₂O₃

Хромның химиялық белсенділігі төмен. Қарапайым жағдайда ол тек фтормен ғана әрекеттеседі. Азот және концентрлі күкірт қышқылдарында ол оксидті қорғаныш қабатымен қапталып, пассивтенеді. Тұз және сұйытылған күкірт қышқылдарында ериді, бұл кезде егер қышқыл еріген оттектен толық арылған болса, хромның (II) тұздары алынады, ал егер реакция ауада жүрсе онда хромның (III) тұздары алынады:

2Cr + 6HCl = 2CrCl₃ + 3H₂

4Cr + 12HCl + O₂ = 4CrCl₃ + 4H₂ + 2H₂O

Хромның оксидтері мен гидроксидтеріне хромның (II) оксиді мен гидроксиді CrO және Cr(OH)₂ хромның (III) оксиді мен гидроксиді Cr₂O₃ және Сr(ОН)₃ ; хромның (VI) оксиді мен гидроксиді СrO₃ және H₂CrO₄

Хромның (II) оксиді СrО және оған сай келетін гидроксиді Cr(OH)₂ негіздік қасиеттер көрсетеді:

CrO + H₂SO₄ = CrSO₄ + H₂O

Хромның (III) оксиді Cr₂O₃ және хром (III) гидроксиді - екідайлы қосылыстар. Олар сілті ерітіндісінде ерігенде хромның комплексті қосылыстары түзіледі:

Cr₂O₃ + 6NaOH + 3H₂O = 2Na₃[Cr(OH)₆]

Негіздермен метахромиттер түзеді:

Cr₂O₃ + 2NaOH = 2NaCrO₂ + H₂O

Қышқылдармен Cr₂O₃және Сг(ОН)₃ хромның (III) тұздарын түзеді:

Cr₂O₃ + 6HCl = 2CrCl₃ + 3H₂O

2Сг(ОН)₃ + 3H₂SO₄ = Cr₂(SO₄)₃ + 6H₂O

Хромның (III) тұздарының түстері әртүрлі, мысалы CrCl₃ күлгін түсті, CrF₃ жасыл, Cr(NO₃)₃*9H₂O қызыл күрең. Хромның (III) тұздарының ерітінділері комплексті иондар [Cr(H₂O)₆]⁺³ түзілуіне байланысты қою көк немесе жасыл көк түсті болады.

Хромның (III) оксидін Сr(ОН)₃ -ті күйдіру арқылы немесе (NH₄)₂Cr₂O₇ аммоний дихроматын қыздыру арқылы алуға болады:

2Сг(ОН)₃ = Cr₂O₃ + 3H₂O

(NH₄)₂Cr₂O₇ = Cr₂O₃ + N₂ + 4H₂O

Хром (III) гидроксидін аммиактың сулы ерітіндісімен немесе сілті ерітіндісімен (жеткіліксіз мөлшерде алынған) хромның (III) тұздарына әсер ету арқылы алады:

CrCl₃ + 3KOH = Сг(ОН)₃ + 3KCl

Хромның (VI) оксиді CrO₃- қышқылдық оксид. Ол концентрлі күкірт қышқылымен қаныққан калий дихроматы ерітіндісіне K₂Cr₂O₇ әсер ету арқылы алады:

K₂Cr₂O₇ + H₂SO₄ = 2CrO₃ + K₂SO₄ + H₂O

Хром екі қышқыл түзеді: хром қышқылы Н₂CrO₇ және дихром қышқылы Н₂Cr₂O₇ . Екі қышқылдың да тек сулы ерітінділері бар. Олар хромның (VI) оксидін суда еріткенде алынады.

Металдың тотығу дәрежесі арткан сайын, олардың оксидтері мен гидроксидтерінің қышқылдық қасиеті артып, негіздік қасиеттері әлсірейтінін байқауға болады.

Хром қышқылының тұздары хроматтар деп аталады, мысалы К₂CrO₇ - калий хроматы. Дихром қышкылының тұздарын дихроматтар деп атайды. К₂Cr₂O₇- калий дихроматы.

Хром қышқылының ерітінділерін немесе CrO₃-ті сілтілермен әрекеттестіріп, хроматтар алады:

CrO₃ + 2NaOH = Na₂CrO₇ + H₂O

Дихроматтарды хроматтарға қышқылдармен әсер етіп алуға болады:

2Na₂CrO₄ + H₂SO₄ = Na₂Cr₂O₇ + Na₂SO₄ + H₂O

Дихромат ерітінділеріне сілтілер қосу арқылы кері үдерісті жүргізуге де болады:

Na₂Cr₂O₇ + 2NaOH = Na₂CrO₄ + H₂O

Хром қосылыстары үшін тотығу -тотықсыздану реакциялары тән. Хром (II) қосылыстары – күшті тотықсыздандырғыштар. Олар ауадағы оттекпен де оңай тотығады, мысалы:

4CrCL₂ + O₂ + 4HCl = 4CrCl₃ + 2H₂O

Хром (III) қосылыстары үшін де тотықсыздандырғыштық қасиет тән. Тотықтырғыштар әсерінен олар хром (VI) қосылыстарына - хроматтарға (сілтілік ортада) және дихроматтарға (қышқылдық ортада) айналады, мысалы:

2Na₃[Cr(OH)₆] + 3Br₂ + 4NaOH = 2Na₂CrO₄ + 6NaBr + 8H₂O

5Cr₂(SO₄)₃ + 6KMnO₄ +11H₂O = 3K₂Cr₂O₇ + 2H₂Cr₂O₇ + 6MnSO₄ + 9H₂SO₄

Хроматтар мен дихроматтар – күшті тотықтырғыштар. Әсіресе күшті тотықтырғыштық қасиетті олар қышқылдық ортада көрсетеді:

3Na₂SO₃ + K₂Cr₂O₇ + 4 H₂SO₄ = 3Na₂SO₄ + Cr₂(SO₄)₃ + K₂SO₄ + 4H₂O

Хромды теміртастан хром алу өндірісі – бірнеше сатыдан тұратын күрделі технологиялық үдеріс. Бірінші балқыма арқылы оның ауасын шығарады да, кенді содамен балқытады. Нәтижесінде темір қосылыстарынан оңай бөлінетін натрий хроматы Na₂Cr₂O₇ түзіледі, оның баска реакция өнімдерінен ерекшелігі ол суда ериді. Натрий хроматы ерітіндісіне қышқыл қосып, натрий дихроматын Na₂Cr₂O₇ алады. Одан кейін ерітіндіден бөліп алынған натрий дихроматын көмірмен хромның (III) оксидіне дейін тотықсыздандырады:

Na₂Cr₂O₇ + C = Na₂O + Cr₂O₃ + 3CO

Хромның (III) оксидін алюминиймен немесе кремниймен тотықсыздандырады:

Cr₂O₃ + 2Al = 2Cr + Al₂O₃

Хром өнеркәсіпте кеңінен қолданылады. Ол тат баспайтын болаттардың құрам бөлігі болып табылады (болаттарды легирлеу үшін хром мен темір құймасы - феррохром қолданылады). Құрамында хромы бар болаттар ыдысқа төзімді болады және коррозияға тұрақтылығы жоғары келеді. Хром әртүрлі бұйымдардың (сағаттар, автомобиль бөлшектері, ыдыстар) металдың бетін қаптаушы ретінде пайдаланылады. Мұндай қаптауларды жүргізгенде электрхимиялық әдіс қолданылады. Хроммен қаптау металды коррозиядан қорғайды, бұйымдарға әдемі сыртқы пішін береді.

Хром (VI) оксидін хромдау электролиттерінің құрам бөлігі ретінде қолданады.

Калий дихроматы К₂Cr₂O₇ (хромпик), натрий дихроматы Na₂Cr₂O₇ және аммоний дихроматы (NH₄)₂Cr₂O₇ тері илеуде, сіріңке, бояулар, жарылғыш заттар өндірісінде қолданады. Концентрлі күкірт қышқылындағы қаныққан ерітіндісі (хромдық қоспа) химиялық зертханаларда ыдыстарды жуу үшін қолданылады.

Хромкалийлі ашудастар және хром (III) сульфаты маталар бояуда, тері илеуде, керамиканы бояуда жылтыр түс беру үшін пайдаланады. Хромның көптеген қосылыстары майлы бояулар: PbCrO₄ - «сары крон», SrCrO₄ - «стронцианды сары» дайындау үшін қолданылады.

Платина — активсіз, бағалы металл. Ол қыздыру кезінде ауада тотыкпайды, ешбір қышқылда ерімейді. Алайда, платина "патша шарабында" еріп, платина-хлорсутегі қышқылын түзеді:

3Pt + 18HCl + 4HNO₃ = 3H₂[PtCl₆] + 4NO + 8H₂O

Платина (II) және платина (IV) координациялық сан 4-ке тең, бірақ құрылысы жазық квадратты болады.

Реакция теңдеулерін аяқтаңыз?

2FeCl₃ + 3Br₂ + 16KOH = 2K₂FeO₄ + 6KBr + 6KCl + 8H₂O

Ni₂O₃ + 6HCl = 2NiCl₃ + 3H₂O

Ni₂O₃ + 3H₂SO₄ = Ni₂(SO₄)₃ + 3H₂O

Ni(OH)₃ + H₂SO₄ = NiSO₄ + H₂O + O₂

Co₂O₃ + 6HCl = 2CoCl₃ + 3H₂O