Эдебиет пэшнде «Оку мен жазу арцылы сын тщугысынап ойлауды
дамыту» (ШУСТ) жобасын крлдану арцылы окушьшардыц ой белсендыт н
арттыру жолдары.
[\азакстанда сын тургысынан ойлауды дамыту жобасы 1997 жылдары
ендг
ШУСТ
жобасыньщ мазмуны б!рнеше эд1стемелж куралдарда да жария-
ланды. Сыни ойлау (К\УСТ) жобасыньщ басты ерскше.гппнщ бгр! окушынын
белсендш гш арттыруга багытталган. Эр сабактан кейш мугагпм «Сабакта
окушыларым кандай белсещцю-эрекеттер аткарды», «Бупн мен кеп сейледш
бе, жок элде окушылар ма», «Эр окушы бупн ез м ум кш ш ш п н жузеге асыра
алды ма жэне ол кандай дэрежеде дамыды» деген сурактарды койып
саралаган абзал. Сол себепп сабактыц децгеш мен окушыларды багалау осы
сурактарга тж елей байланысты.
Интербелсещц окуда окушылардын аукымды нэтижелерге езара
карым-катынас пен эрекеттесу, б1рлесш эрекет ету аркылы уйренудш
нэтижесше деген ез ж ауапкерш ш ктерш сезшу басты устанымньщ
щ я.
Интербелсенд! окытуда мугал1мнщ бурынгыдай барлык куш-жшерш уйретуге
133
жумсамай, уйренушшер б!рлесе отырып, езд1пмен б ш м алуына тшмд!
жагдай жасайды.
КЛУСТ жоба улпсш щ алгашкы курылымын уйретудш 3 фазасы
аныкталды. У лпнш 3 фазасы жоба кызметше байланысты аталды. Олар:
•К ы з ьн у ш ы л ы кт ы ояту;
•М агынаны тану;
•О й толганыс немесе кызыгушылык - магына - ой.
Бул курылым жумыстьщ нускау багыты ретшде кызмет аткарып, баска
окыту
эдютерше тусш ж
пен толыкгырулар беретшд1п
керсетшген.
Алгашкы фазада - кызыгушылыкты ояту кезделедт Окушылардыц бшмдер!
мен эсерлерше, жаца б ш м аркылы мазмун калап, болашакта зерттеу
журпзуге ьщпал
етедк Дербес жэне топтык тусшжтерд! калыптастыруга
кемектеседь Осы алгашкы фазада окушылар болашакка кез жупртш,
угынып, жацадан таныстырылган такырыптарга зерттеу ж урпзу ушш
максат кояды.
Кызыгушылыкты ояту - окушылар ушш сабакка катысудагы алгашкы
кадам болып табылады. Олар ез ерюмен саналы турде такырыпка снедь
Сонымен б!рге окушылардыц жаца идея мен мэл1меттерд1 уйренуге жэне оны
озшдсп 01Л1М нег131мен уштастыруда 1штей немесе сырттай белсенд! болатын
- болмайтындыктарын шеш\т де алгашкы фазада юке косылады.
Дэстурл1 окытуда кызыгушыльжты ояту фазасына кеп кешл белга-
бейтш,
сондьщтан
окушылардыц жаца б ш м
калыптастыруга деген
мотивациясы темен болатын. Мугал^мдер окушылар мектепке дайындалып
келед] деп ойлаулары мумю'н. Кейде солай болады, б1рак кеп жагдайларда ец
алдымен не кутшетшш аньжтап, окушылардыц кызыгушылыгын оятып,
бурынгы курылым мен бш мд! санасына а щ р т , тек сосын гана уйренетщдей
орта
куру
керек. Тптн уйренуге дайындыкпен келгендер ушш де кызыгу
шыльжты ояту фазасы узак, эр! магыналы окудыц каж етп психологиялык
непзш калайды. Кызыгушылык - магына - ой курылымыныц алгашкы
фазасы уйрену удерюш алга жылжытуга багытталган.
Ал магынаны тану фазасы болса, окушылар жаца мэл1метпен, идеямен
немесе жаца мазмунмен ушырасканда юке асады. Дэрюте баскаратын
талкылау, ютап оку, видеокассета, енер койылымдары немесе баска да
эдютердщ кай-кайсысы болсын, осы екшии фазада окушыларды акпараттар
мен мазмунмен кауыштырады. Бул фазада окушыньщ н еп зп мшдет! -
мазмунмен айналысып, жаца идеяныц бурынгы б ш м мен сешмдермен
байланыскандыгы жоншде хабардар болады. Тшмд1 турде б ш м алу ушш
окушылардыц сабакка максатпен, ойлампаздыкпен, езш щ тусшгенш бакылай
алатын, жаца акпараттарга дурыс жауап кайтара отырып жэне оны белсенд1
баскарумен катысуы кажет.
«Оку мен жазу аркылы сын тургысынан ойлауды дамыту» жобасыныц
авторларыныц б1р! галым С.Мирсеигова «Егер сыныптагы ортада окушылар
арасында еркш карым-катынас, езара эрекеттесу мен ынтымактастык
куатталып, окушыларга езш дж идеяларды усыну м ум ю н ш ш п бершсе, онда
олар еш нэрседен каймыкпай, бершген тапсырмаларды ынтамен орындайды.
134
Мундай сыныпта окытушы куатгаушы болып, таным процесш багыттайды.
олар ездерщ уйренуип деп таниды, эрг окушыньщ жеке тэиарибесй,
элеуметтж карым-катынас пен 1зденуге непзделген орта курады»,- деп
ТуСШД1реД1.
Эдебиет пэншде РЛУСТ жобасын колдану, баска окыту техноло-
гияларынан да белсендш кпен ж у р п зш п келедь Оньщ б елгш себептер! де
жок емес. Эдебиет сабагыныньщ басты мшдеттершщ б1р! - керкем мэтшд1
оку екенд1п б елгш . Ал эдебиет пэншщ максаты мен мшдеттер1нде
окушыньщ ойлау белсендш пн дамыту, жазба т ш мен сейлеу т ш н дамыту,
езш дж дуниетаным мен шюр калыптастыру ен басты орынга шыгады.
Аталган жобаньщ непзшде де осы талап-максаттар бар. Э р1 унем! «оку» мен
«жазу» аркылы жузеге асырылатын оку-танымдьщ эрекеттер эдебиет пэншщ
мазмунымен кабысып жатыр. Сондыктан да эдебиет сабагында «Оку мен
жазу аркылы сын тургысынан ойлауды дамыту» жобасын колдану тш м д ш к
танытады.
Сын тургысынан ойлауды дамыту технологиясы 01рнешс эд1с-
тэсшдердщ
у й л е с
1
МД
1
ж у й е с ш
курайды. Оларга ГЫ8ЕЯТ, РАФТ, ЖИГСО,
кубизм, кластер, аялдай отырып оку т.б. эдютерш атауга болады. Жобадагы
б1рнеше эдютерге (статегияларга) токталайык.
Ш ЗЕКТ-угымды курал, ейткеш ол окушыларга ез1 окыган эцпме
т у а ш гш тексеруге, ез ойын аш уга басшылык етед1. Б1р энпмснщ соцына тез
жету жэне окыганды еске сактау, еске ту а р ш отыру - эрб1р окушыга б елгш
жайт. Э цпм еш тусшбей, мэселен! ез ем1р1мен байланыстырмай, тусшуге
тырыспай, калай болса солай оку - ец жш кездесетщ окудьщ турь Окушылар
кебшесе окыганда, баска да тэж1рибеде ез ем1р1мен жаксы уштастыра
бшмещц, Магынаны тани бшу-уйрену децгешнде ец киын сатыныц бгр*. Егер
окушы ешкандай максатсыз окыса, уйрену м ум кш ш ш п боска кету1 мумкш.
ГК8ЕКТ - МЗТ1НД1 тус1ну утшн керек б1рден-б1р эдк\ Н е п зп максаты -
б^ршшщен, такырыпка байланысты окушы ойын ояту кезшде мэтгнмен
жумыс жасауга кемектесу, кызыгушылык децгешн кетеруге жумыс жасау,
Е к ш ш
1
С
1
,
окушыньщ е з1 тусшген, кабылдаган б ш м д 1 басшылыкка алып
жумыс жасауына кемектесу. Керкем мэтшд1 терец игерген, нагыз окырман
жана акпараттар децгешнде ез б ш м ш басшылыкка ала алады. Э цпм еш оку
барысында жаксы окырман тусшбеген жерлерш кайта окып отырады.
Окушыларга усынылтан мэ’пщц оку барысында «туртш алу»,
ягни
езш е кажетт1 мэл1метп белгшей отырып оку эрекет1 болады. Кслес! кезекте
«туртш алу» кестесш толтырады да, сол кестелерд1 жуп болып талкылайды.
Жуптык талкылаудан кешн топ болып талкылауга ойысады. Соцында тутас
сынып окушылары мэтш бойынша жалпы кесте толтырады. ГПклр -талас
тудырган даулы тустары талкыланады. Мугал1м шюр -талас тудыруы уцпн
сурактарды апдын - ала даярлайды. Сол сурактарды аныктау барысында
жалац турдеп сурак-жауап алынбай, эр сурактан кешн окушыларга ойлануга,
п ш р ш жазуга уакыт б ерш п отыруы керек, Басты максат - пш р-таласта
б ел гш б 1 р акпаратты аныктау гана емес, окушылардыц езш дж кезкарастары
мен ез ойын ашьж бшд^руге жагдай тугызу.
135
КУБИЗМ - такырыпты жан - жакты камтуга мумюндж тугызатын
окыту стратегиясы.
Кубизм стратегиясы бойынша ойлау мен жазуга
кемектесу ушш куб и ют жэне онын жан-жагындагы сез дер д| колданады. Ол
кубикп кагаздан 15 тен 20 см келемшде жасау керек. Кубиктщ эр жагына 6
кемекип сездер мен сез пркестерш жазу керек.
- Суреттещ з;
- Салыстырыныз;
- Ойга байланыстырьщ ы з;
- Саралацыз;
- К олданы цыз;
- Талкылацыз немесе карсы больщыз.
Мугал1м бершген такырып бойынша осы уд ер юте окушыларга 3-4
минуттай еркш жаздырады. Эдю мынандай ю-эрекеттермен жузеге асады:
б|ршипдсн, такырып бершедь Содан соц окушыларды сол такырып туралы
ойлауга жэне оны суреттеуге багыттайды, баскаша айтканда пэнге такырыпка
енш, ездерш щ тусшгендерш суреттеу керек. Бершген багыт бойынша, б1рак
еркш гурде такырып туралы окушылар ез ойын жазуы керек. Бул ю-эрекет
кубик алты жагындагы кемекш1 сездерд! тугел камтып бггкенге дешн
жалгасады.
-
Суреттещз:
такырып бойынша тусш геш щ зд
1
суреттещз, туи , келем
1
жэне т.б.
-
Достарыңызбен бөлісу: |
