Б. Д. Жумакаева к азак эдебиетш окыту эдктемеа Окулыц «Кыздар универси тет!»



жүктеу 11,29 Mb.
Pdf просмотр
бет84/148
Дата04.10.2023
өлшемі11,29 Mb.
#43647
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   148
Kazak adebietin okytu adistemesi 2015 Zhumakatva

таксономиясын
непзге алады. Америкалык галым Бенджамин Блум б!р топ эрштестер1мен 
бфге 1956 жылы «таксономияныц» танымдык саладагы максаттарды сипат- 
тайтын б1р1нш1 бел^мш жарыкка шыгарады. «Таксономия» .утымы биоло- 
гиядан алынган. 
Таксономия
- (1ах13- 
грек сезшен шьщкан, «тэртш, 
орналастыру, кзд>у» жэне Но т о 8 - «зац» дегещц бтлдтре/и). 0 с у багытында 
б1ршен соц б ф 1 орналастырылган жэне езара тыгыз байланыстагы 
нысандарды жжтеу жэне жуйелеуд1 бьттлредь
Б.Блум таксономиясы - танымдык саладагы максаттарды сипаттайтын жуйе.
Таксономия идеяларды букш элем педагогикалык журтшылыгында 
таным жэне ойлау эрекеттершщ децгейлерш, оку максаттарын айкындауда 
кецшен колданыс тапты.

.Быт
- акпаратты, оку материалын (кажетп деректердй накты 
факт1лерд1 
немесе 
бутш 
теорияларды) 
есте 
сактау 
мен 
кайталау 
(репродукция).
2.Тусту
- оку материалын бяр формадан екпшп формадан, б1р белп 
жуйесшен баска жуйеге турлещцру (интерпретация), 
ауыстыру, 
оку 
мэл1мет1н ездшшше игеру, салдары мен нэтижелершщ кандай болатындыгы 
туралы алдын-ала болжау, жорамалдау.
ЪДолдану 
- оку материалын жаца жагдайлар мен ситуацияларда 
колдану. Мэселен, ережелердь тусппктерди зандарды, кагидаларды колдана 
отырып кандай да б1р жагдаятты шешу.
4
.Талдау
(анализ) - оку материалын курамдас бел1ктерге ж ктеп
олардьщ 
арасындагы 
байланыстарды 
аньщтау, 
бутш нщ
калайша 
куралатындыгын тусш у жэне тусшд!ре бшу.
5.Синтез
- оку материалын пайдалана отырып, шыгармашылык 
тургыдан жаца мазмун курастыру. Мэселен, баяндама немесе эссе жазу, 
жоспар немесе схема курастыру.
6.Багачау
- оку материалыныц мацызын багалау: салыстыру жэне 
айырмашылыктарын айкындау, дэлелдеу аркылы шеийм кабылдау.
Дэстурл 1 б ш м беру жуйесшде оку-танымдьщ эрекеттер кебше б ш м , 
ту ан у , талдау децгейшде ж урпзш геж белгш , Енд1п жерде б ш м д 1 талдау 
мен жинактаудын, тусшу мен колдана алудьщ, езш щ жэне езгенщ б ш м
децгешн багалай алу кабшеггершщ мацыздылыгы танылады. Ещц Б.Блум 
таксономиясыньщ алты децгейш деп окушыньщ оку-танымдьщ эрекетш 
сипаттап керейк:
1) 
Б ш м дайын кушнде кеипршмей, тужырымдар накты талаптар 
тургысынан болуы, талап окушыньщ 0М1рл1к тэж1рибес1 мен устажан 
кезкарастарына непзделетш немесе мугал1мшц усынысынан туындайтын 
болуы кажет етшуде.
Б ш м н щ категориялык мэш кецейе тустг Мэселен, б ш м - кайталау 
немесе тану аркылы мэл^меттердщ есте калай сакталганын тексеру, мапгумат 
пен деректерд1 еске гусару аркылы жузеге асырылатын категория. Б ш м
децгейшде тестшеу, калдырып кеткен белгшерд1 орнына кою, аныктамалар 
мен атауларды жаттау немесе кайталау, процестердщ ербу немесе орын алу
128


тэртчбш кайталау сиякты тапсырмалар орындалады. Окушылардын басты 
максаты - акпаратты жадында сактау жэне 1здеу болып табылады.
«БЫ м » д е ц г е т - таным мен ойлаудъщ баска децгейлерипц не; !зш 
курайды, ейткеш онсыз калгандарыньщ жузеге асуы мумкш емес. Абайдыц 
елещн жатка бшмей оныц керксм/цк ерекшелпсгер! мен окырманныц щ ш
жан дуниесшде кандай сез^мдер ту'дыратындыгы туралы ой толгап немесе 
шыгарма жазу мумкш емес.
Алайда мугалшдер бул децгейге катты назар аударып, оны оку 
у'дерюшщ, оныц ш ш д е сабактыц непзш де айналдырады. Сабактьщ ету 
барысын орташа есеппен ал гаи да 80 % есте сактау мен жаттау, кайталау мен 
тану тапсырмалары курайды екен. Ал бул жагдай мынандай жагдаяттарга 
алып келедк
- К^айталау немесе жаттау тапсырмалары непзш ен окушылардан 
белсенд! эрекеттерд1 талап етпей, олардыц сабактагы бэсенднлне жол бередг
- Окушылар сабак такырыбыиа ынта мен кызыгушыльщ таньплайды. 
демек олар сабактыц нэтижелерше де кульщсыз болады. Сол аркылы олар ез 
бш м ш е, ездерщ щ парасаттык дамуына деген жауапкерш ш кт1 корсетпойдг
-Б у л децгейдеп сурактардыц 61 р гана дурыс жауабы болгандыктан, 
олар окушылардыц ой толгауы мен пш рталастыгын кажет етпейдт
- Бул децгейде бершген тапсырмаларды 
орындау кайталауга 
непзделгендктен, окушылар озшд!к ой мен идея, пиар мен кезкарас, 
тужырым мен дэлелдерд] 1зденуге умтылмайды. Ал ез кезепнде бул жагдай 
дербес тулганыц ретшде дамуына септилн типзбейд!.
2) 
Б. Блум таксономиясыныц екшпп децгешн «тусшу категориясы» 
курайды. Гус 1 ну деген1М1з - мэлгметп таныс, аньщ куйге ауыстыру аркылы 
езш дж тусппк калыптастыру. Бул децгейде окушылар маглуматты тек есте 
сактамайды, олар оныц аукымы мен келемш улгайтпаса да, сол берьтген 
мелшерде баскаша кылып керсетедг Олар есте сактаган мэл1меттерд1 баска 
жуйеге турленд1ред1. Окушылар есте сактаган мэл1меттерд1 баскага ж е т т у
жолдарын айкындайды, уксастыктар пен айырмашыльщтарды аныктайды, 
салыстырады, нэтижелерд! сурегтейд1.
Бул децгейдеп тапсырмалар 
«Б ш м » децгешмен салыстырганда, 
окушылардан белсендш кт1 талап етед!. Олар акпаратты ездерше таныс 
жуйеге кенпрш, турленд1ред! де, сол аркылы оны есте сактауды жаксартады.
Тусшу категориясын торт топка белуге болады.
1 Л уангцрме 
(интерпретация) ~ окушылардыц 
кары м - катынас 
барысында н е п зп идеяларды аныктауы жэне олардыц езара байланыстарын 
кел41 рул. Эдетте ек( нысанныц ерекшелжтерш салыстырганда, уксастырганда 
немесе б1р-б1рше карсы койганда, окушылар оларга белгип бгр магына беру 
аркылы ездерщ щ тусшшш керсетедг
Тусшдгрме эдетте «Калай?», «Нелжтен?» сурактарына жауап беру мен 
«Салыстырьщыздар», «Айырмашылыгын керсетвдздер» 
тапсырмалары 
аркылы жузеге асады.
129


2.Аударма (трансформация) - магынасын сактай отырып, окушьшардыц 
идеяларды кандай да б!р белгшеу жуйесшен ездерше таныс жуйеге немесе 
к алы и ка ауыстыру.
М унда мынандай тапсырмаларды келт1рсе болады: мэлхметп ез сез 1 мен 
мазмундау немесе кыскаша келиру, сезбен бершген тапсырманы кесте, 
график, диаграмма туршде керсету.
3.М ы салдар - мэлтметп, ойды дурыс ту сш гещ ц кп керсету уш ш
практикадан алы нган фактшерге ж уп н у, соларды келт
1
ру.
Эрине, окушылар мысалдар келт1ргенде, сабакта мугал1м айткан 
мэт1меттер мен окулыктарда керсетшгендерден баскаларын айтканы дурыс, 
ейтпеген жагдайда олар кайтадан «Бш м» децгейше оралады.
4.Аныктамалар - атау немесе тусшнспц магынасын ез сез!мен жетюзу, 
таныс жэне туспнкт! сездермен аныктама туршде тужырымдау.
Мунда да окушылар окулыкта немесе создпсге бершген аныктаманы 
жатка айтпай, езш дж тургыдан угым немесе кубылыстыц аныктамасын 
ездерше таныс ор! тусппк'п сездермен курастырады.
3) 
К^олдану - кандай да б!р жагдаятты шешу ушш мэл1метп ю жузшде 
колдану, жузеге асыру. Бул децгейде окушылар мугал1мнщ кем еп н ш таныс емес 
жагдаятты е зд тн ш е шешу керек. Мунда корытынды мацызды мэселе болып 
калмай, сонымен б1рге шеипм !здеу удернлнщ ез1 де мацызды болып танылады: 
окушьшардыц шеипм 1здегеш шеиймнщ езшен де мацызды болуы мумкш. 
Колдануда окушылар тарапынан мынадай эрекеттер аткарылады:
- Жагдаятпен танысады.
- Жагдаят мулдем таныс болмагандыктан, ол жан-жакты карастырылады. 
-Б у л жагдай «Б ш м » децгейше сэйкес келедь
- Жагдаяттыц ерекшелжтерш аныктайды.
-Ж а гд а я т баска да уксас мэселелермен салыстырылып, сол аркылы оныц 
ерекшел1ктер1 айкындалады. Бул эрекег «Тус1ну» децгешндеп эрекеттерге 
уксайды.
- Шеипм кабылдайды.
- «Калай жасаймын?», «Не ютеу керек?» деген сурактарга жауап беред!.
- Шегшмд! жузеге асырады, колданыска туаредь
- Бул шеипм аныктама, ереже кушнде келт1ршед1,
Мысалы, окушылар кандай да б1р мэл1метп жатка бшедг Олар, мэль 
м етп ез сез1мен тусш д1рш немесе баскаша керсетш берш, оныц баскалардан 
айырмашылыгы мен уксастыктарын айкындайды.
Ещц окушылар осы мэл1метп накты б!р колданыста керсетедк ереже 
немесе аньщтаманы колданып жаттыгу орындайды, жагдаятты шешедь 
Бул децгейге мынадай тапсырмалар мен сурактар жатады:
- Калай колдануга болады?
- 0 здерщ1з жасап корпиздер.
- Не бш пщ з келед!?
- Калай жасау керек?
- Кесте, граф ик жасацыздар.
130


4) Талдау.
Мэселен «колдану» децгеш шеипм кабылдау ушш курамдас белктерд! 
б1рпшрсе, «талдау» децгеш, керюшше, бутш, тутас нэрсеш оныц калайша 
курылгандыгын туащ ц ру максатында курамдас белктерге белуд1 нускайды. 
Эдебиет сабагында мэтш талдау, образдык талдаулардыц барлыгында д е р л к
пайдаланылады. Бул децгейде зертгеу нысаны белгш бхр нэтижеге жету у птш 
калайша б1рге жумыс жасайды. Окушылар жауап беру ушш ой козгап, ез 
жауаптарыныц логикалык тургыдан м ш аз болуын кадагалау керек.
«Талдау» децгешнщ «тусшу» децгешне уксастыктары бар. Тусш ж -
нэтижеш суреттеу, сипаттау, ал талдау - нэтижеге калайша жеткендп ш 
туащ цру.
Талдау сурактары мен тапсырмалары:
- Н е п з ш тану - аукымды эр! бутш курылымды курамдас белктерге 
ж ктеу, сол аркылы бершген мэл1метп 

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   148




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау