8
қазақ хандары Абылай, Әбілқайыр, батырлар мен билер, тәуелсіздік
жолындағы күрес басшылары: Сырым Датұлы, Исатай мен Махамбет,
Кенесары Қасымұлы және қазақ ағартушылары: Шоқан Уәлиханов, Ыбырай
Алтынсарин, Абай Құнанбайұлының өмірі мен қызметі туралы оқушылар
білімін тереңдете түсуге назар аударылған.
Тарихтың бастапқы курсында тарихи үрдісті барынша толық әрі жан-
жақты көрсету мүмкін болмаса да, бұл үрдістің кейбір жақтары: мысалы,
материалдық және рухани мәдениет дамуының ең маңызды, ең елеулі
әңгімелерін ғана оқып-үйрену қарастырылады. Сондықтан «Ғажайыптар
әлемінде» деп аталатын үшінші бөлімді оқып-үйренуге 8 сағат уақыт
бөлінген. Онда архитектуралық ескерткіштер, қазақ халқының әдет-
ғұрыптары, шешендік өнері, наным-сенімі, Наурыз мерекесі, дала музыкасы
туралы әңгімелер баяндалған.
«ХХ ғасырдағы Қазақстан» атты төртінші бөлім мен «Тәуелсіз Қазақ-
стан» атты бесінші бөлімді оқытып-үйретуге 22 сағат бөлінген. Бұл бөлімде
Кеңес өкіметінің орнауы, Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан,
соғыстан кейінгі кезең, мәдениеті мен ғылымының дамуы, Қазақстанның
тәуелсіздік алуы, еліміздің Конституциясы, мемлекеттік рәміздері,
Қазақстан және оның дүниежүзіндегі орны туралы мәселелер оқушылардың
жасына сай, жеткілікті ғылыми дәрежеде толық әрі терең түсіндірілуі
қарастырылған.
Оқулықтағы әрбір параграф бір сабақ ішінде өтілуге арналған. Жыл
бойына бөлінген 68 сағатқа 68 параграф берілген.
Оқу құралының авторы ұстаздарға шығармашылық табыс тілейді.
і Бөлім. тарих Әлемі
Бірінші бөлімде дүниежүзі тарихынан алғашқы түсінік беріледі. Тарихи
деректер, жазбаша, заттай деректер, археология, этнография және өлкетану
туралы түсініктер қалыптастыруда жұмыс жүргізіледі.
Тарихи уақыт, тарихи оқиғалар, мыңжылдық, «біздің заманымыздан
бұрынғы», «біздің заманымыз» жайындағы түсініктердің мәні ашып
көрсетіледі.
Тарихи карта, Қазақстан Республикасының аумағы, шекарасы, жер-су
аттары – топонимика туралы 3–4 сыныптарда «Дүниетану» пәнінен алған
білімдері одан әрі толықтырыла түседі.
«Қазақстан – менің Отаным» тақырыбын оқып-үйрену, оқушылар-
дың «Отан», туған өлке, «Қазақстан – менің Отаным» деген түсінік терін
қалыптастыруға бағытталады. «Ана тілі», «Дүниетану» пәндерінен алған
білімдері кеңінен пайдаланылады. Еліміздің табиғаты, қазба байлықтары,
9
көп ұлтты халықтары, олардың арасындағы түсіністік қатынастардың
маңызы, қалалары мен мәдениеті туралы материалдар оқушы жасына
сай ашып көрсетіледі. Осы тақырыптарды оқып-үйрену оқушылардың
Отанына, туған еліне, жеріне, халқына деген сүйіспеншілігін, республикада
тұратын басқа халықтардың тарихы мен салт-дәстүрлерін құрметтеу сезімін
тәрбиелеуге үлес қосады.
Қайталау сабағының мақсаты – тарих пәніне деген оқушылардың
қызығушылығын арттыру. Осы мақсатта оқушылардың материал таңдау,
картамен жұмыс жасау, өзіндік қорытынды жасау біліктерін дамытуға көңіл
бөлінеді.
«Тарих әлемі» тақырыбын оқытуда сан алуан оқыту әдіс-тәсілдерін:
оқулық, құжат, қосымша материалдармен жұптасып және жеке өзіндік
жұмыс жасау, бейнефильмдер мен электронды оқулықтардан үзінді
пайдалану, проблемалық сұрақ-тапсырмалар қою, оны шешу, көркем
әдебиеттен әсерлі үзінділер келтіру, оны талдау, түрлі таным белсенділігін
арттыратын тапсырмаларды орындау, пікірсайыс өткізу, т.б. қолданған
тиімді. Оқытудың сан алуан әдістері мен тәсілдерін шебер ұштастыру
оқушылардың оқу материалын жақсы меңгеруіне, ой-өрісін кеңейтуге және
есте сақтау қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді.
§1. «Қазақстан тарихы» пәні
сабақтың мақсаты: оқушыларды алғаш рет «Қазақстан тарихы»
пәнімен таныстыру. Тарих дегеніміз не? «Қазақстан тарихы» пәні нені
оқытып-үйретеді, оны оқудың маңызы қандай деген сауалдарға жауапты
оқушылар жасына сай көңілге қонымды түрде түсіндіру.
Қазақстан тарихын оқып-үйрену – еліміздің тарихын, әдет-ғұрпы мен
салт-дәстүрін құрметтеуге септігін тигізетін мектептегі ең қажетті пәндер-
дің бірі екенін ашып көрсету.
Оқушыларды өз Отанына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
Оқушылармен «тарих», «Қазақстан тарихы», «Қазақстан тарихы– дүние
жүзі тарихының құрамдас бөлігі» деген алғашқы түсінік қалыптастыру
бағытында жұмыс жүргізу.
пайдаланылатын көрнекі құралдар: Қазақстанның саяси-әкімшілік
картасы, оқулықтағы иллюстрация, «Оқулықты қалай пайдалану керек?»
жаднамасы.
Жаңа материалды оқып-үйрену жоспары:
1. Тарих не туралы баяндайды?
2. Тарихты білу не үшін керек?
3. Қазақстан тарихы – дүние жүзі тарихының құрамдас бөлігі.
10
Жаңа материалды оқып-үйрену түсіндірмелі оқуға, картамен жұмысқа,
мәтін, сұрақтар мен тапсырмалар бойынша жұмысқа негізделеді.
Жаңа сабақты оқып-үйрену оқушыларға сұрақ қоюдан басталады.
Сұрақ тақтаға жазылады.
1. Өзіміз оқып-үйрене бастаған пән қалай аталады?
2. Тарих қандай пән? Ол нені зерттейді?
3. «Қазақстан тарихы» пәні не жайлы әңгімелейді?
4. «Қазақстан тарихы – дүние жүзі тарихының құрамдас бөлігі» деген
сөзді қалай түсінесіңдер?
Бұл сұрақтарға жауап беруге оқулықтағы тақырып мазмұны, «Оқулықты
қалай пайдалану керек?» деген жаднамамен жұмыс жүргізу көмектеседі.
Жоғарыда берілген сауалдар бойынша оқушылармен әңгімелескеннен
кейін, мұғалім «Тарих дегеніміз не, тарихты білу не үшін керек?» – деген
сауалдар бойынша оқу материалын оқушылардың жас ерекшелігіне сай
қарапайым тілмен түсіндіреді.
Оқушылар «Қазақстан тарихы» оқулығын ашып, ондағы тақырыпшалар
мазмұнына мұқият назар аударады. Оқулық мәтіні, карталар, иллюстрация-
лар және қосымша әдебиет тізімімен танысады.
Оқушылар дәптерлеріне тақтаға мұғалім жазған «Тарих», «Қазақстан
тарихы» пәніне берілген анықтаманы жазып алады.
«Тарихтың атасы» аталған Геродот, Сыма Цянь, Рашид ад-Дин,
Мұхаммед Хайдар Дулати туралы алғашқы түсінік беріледі.
Содан соң жоспардағы үшінші мәселе «Қазақстан тарихы – дүние
жүзі тарихының құрамдас бөлігі» туралы материалды оқушыларға
күрделендірмей, түсіндірмелі баяндау арқылы көңілге қонымды жеткізген
жөн. Мұнда Қазақстан аумағы, астанасы, алыс және жақын мемлекеттер
туралы картамен жұмыс жүргізіледі.
Мұғалім қайтадан сабақ бастамастан бұрын оқушылар назарын тақтада
жазылған 4 сұраққа аударып, олар сауалдарға жауап қайтарады. Оқушылар
тарихтың не екеніне анықтама береді. Оқулық мәтінінен «Қазақстан тарихы»
және «Қазақстан тарихы – дүние жүзі тарихының құрамдас бөлігі» туралы
жазылған абзацты тауып оқиды. Оқушылар жауаптарында бесінші сыныпта
өз Отанының тарихын оқып-үйрене бастағанын атап көрсетеді.
Тақтаға не плакатқа жазылған «оқулықты қалай пайдалану керек?»
жаднамасына оқушылардың назары аударылады. Оқушылар жаднамада
жазылған мәтінді дауыстап оқып танысады. Мұғалім оқушыларды оқулық
құрауыштары құрылымымен таныстырады.
Оқулық құрылымы: мәтін, сұрақтар мен тапсырмалар, карталар,
иллюстрациялар, қосымша мәтіндерден тұрады.
Достарыңызбен бөлісу: |
