7. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
7.1 Өндірістік қауіпті және зиянды факторларды талдау
Техникалык кауіпсіздік шараларын келесі кауіпті жұмыстарда катаң түрде сақталу керек:
а) қызметкерлерді электрлік ток ұру;
б) өрт қауіпсіздігі, әртүрлі материалдардың балқып кетуі;
в) ғимарат ішіне байланыс құралдарына қауіпті инженерлік коммуникацияны (электро тарату байланыс сымдарына, құбырларға антеннанға) жүргізу.
Қауіпті аймақтарда жұмыс жүргізу алдында, міндетті түрде техникалық қауіпсіздік ережесімен таныстыру өткізіледі. Жиі кездесетін қауіпті факторларға келесі факторлар жатады:
денсаулық үшін зиянды метеорологиялық факторлар;
өндірістік шаңдар;
жеткіліксіз жарықтандыру;
өндірістік шуылдар;
Көбінесе зиянды факторлар кәсіби ауруға шалдықтырады.
7.2 Өндірістік санитария
7.2.1 Найзағайдан қорғану
Ауа ағындарының қозғалуы аспанда контактты электризацияның пайда болуына әкеліп соғады, ал ол өз кезегінде найзағай тудыратын бұлттардың тууына әкеліп соғады. Электрлік зарядтар бір деңгейге жеткен кезде әр түрлі зарядталған бұлттар арасында немесе бұлт және жер арасында найзағайды байқауға болады.
Найзағайдың тіке соққысынан кейін найзағай разряды өткен обьектінде механикалық бұзылулар болуы мүмкін. Найзағайдың екінші әсер етуі, алыс қашықтықтан (электростатикалық және электромагниттік индукция) әсер етуі және ғимаратта орналасқан құрылғыларға жоғары потенциалдың кіруімен сипатталады.
Ғимаратта және құрылыста орналасқан құрылғыларға және конструкцияға жоғары потенциялдың кіруі, электр жолдары және әуе байланыс жолына тіке найзағай ұруынан, немесе осы құрылғымен байланысты жер үсті және асты метал коммуникациялары және кабелді байланыс жолдарын тіке найзағай ұруымен байланысты.
Найзағайдың біріншілік әсерінен қорғану үшін найзағай тартқыш құрастырылады. Олар найзағай разрядын қабылдап найзағай тогын жерге жіберу арқылы қорғаныс аймағын ұйымдастырады. Найзағай татқыштың кең таралған түрі троостық және стержендік (біздің қолданатын нұсқамыз) болып табылады. Найзағай тартқыш бөлімі немесе тіректен, найзағай қабылдағыш, токөткізгіш және найзағайдың тіке соққысынан қорғайтын жерлендіргіштен тұрады. Найзағай қабылдағыш немесе найзағай ұстағыш найзағай тартқыштың ең жоғарында орнатылады және ток өткізгіш арқылы жерлендіргішке найзағай тогын жібереді. Найзағай тартқыштың негізгі немесе тасушы бөлімі метал (біздің қолданатын нұсқамыз) немесе ағаштан жасалуы мүмкін.
Lз
ҚО
7.1-сурет. Стержендік молниеотвод сұлбасы
Тіректер металдан жасалған болса, онда олардың жоғарғы бөлігі найзағай қабылдаушы ретінде, ал тірек өзін жерлендіргішпен сенімді түрде қосылған ток өткізгіш ретінде қолануға болады. Стержендік найзағай тартқыш қорғаушы обьектінен қашықтықта немесе біздің нұсқадағыдай обьект өзінде орнатылуы мүмкін (7.2.1-сурет).
Егер найзағай тартқыш қорғаушы обьектінде (ҚО) орналстырылған болса, онда олардың арасында белгілі бір ұзындығы бар ағаш тіректен жасалған изоляция болуы керек. Найзағай тартқыштан қорғаушы обьектке жоғары кернеудің таралып кету мүмкіндігін жоқ қылу үшін, Lа ауа (Lв), Lағ ағаш (Lд), Lж жер (Lз), найзағай тартқыш және қорғанушы обьект арасындағы белгіленген арақашықтықтар сақталу керек.
Ғимарат және құрылысты электростатикалық индукциядан пайда болатын искралардан қорғау үшін, қорғалушы обьекттың барлық ток өткізгіш бөлімдерін жерлендіру керек және жерден оқшауланбаған жерлендірілмеген үлкен металлдық нәрселердің болмауын қадағалау керек. Егер құрылғының қаңқасы қорғаушы жерлендіруге қосылған болса онда екінші рет жерлендіру қажет емес.
Бөлек ток өткізгіш жүйелерінің арасында электромагниттік индукциядан пайда болатын искрадан қорғау үшін, найзағай тогының өрісіндегі барлық металлдық нәрселерді тұйық контур түрінде жасау керек. Ол үшін бір-бірінен 19 см арақашықтықта орналасқан паралельді ток өткізгіш жүйелердің арасын перемычка арқылы қосу жеткілікті.
Құрылғыларға жер үсті және жер асты байланыс жолдары немесе басқа да коммуникациялар арқылы өтетін жоғары поенциялдардан қорғау үшін, олардың металдан жасалған бөлігін, ғимаратқа кірер жерінде электростатикалық индукциядан қорғаушы жерлендіргішке немесе қорғаушы жерлендіруші құрылғыға қосу жеткілікті.
Найзағай қуаты күшті қауіпті фактор болып табылады. Найзағайдың тіке соққысын атмосферлік электрдың біріншілік әсері деп атайды.
Найзағайдың тіке соққысы келесі зиянды факторларды туғызуы мүмкін:
а) қызметкерлерді электрлік ток ұру;
б) өрт қауіпсіздігі, әртүрлі материалдардың балқып кетуі;
в) ғимарат ішіне байланыс құралдарына қауіпті инженерлік коммуникацияны (электро тарату байланыс сымдарына, құбырларға антеннанға) жүргізу.
Осы факторлардың алдын алу үшін антеннаны найзағай қорғаушымен жабдықтау қажет.
Найзағай қорғаушыны өлшеген кезде, найзағай қорғаушымен қамталмаған ғимаратқа және құрылыстарға (және антеннаны) найзағай ұру N санының ықтималдығын есептеу керек, оны келесі формуламен есептейміз:
 (7.1)
мұндағы: S – ғимарат ені, 13 м;
L – ғимрат ұзындығы, 25 м;
h – ғимарат ұзындығы, 10 м;
n – 1 км2 жер бедеріндегі найзағай соққыларының орташа жылдық саны. Алматы қаласының найзағай қарқындылығы жылында 20-40 сағатқа тең облыста орналасқан, яғни n=3.
 ,
0,022 жағдайында N=0.3, яғни ПЭУ классификациясы бойынша қорғалушы обьект Б аймағына жататын болғандықтан найзағай тартып алу 95% аз болмау керек.
Қабылдаушы антеннамен бірге қоса биіктік 10.35 метрге тең. Бірегей стержендік найзағай тартқыш биіктігі 13 м болатын найзағай тартқышты таңдаймыз. 5.2-формуласы бойынша антенна бекту биітігіндегі қорғау радиусын есептейміз:
 , (7.2)
мұндағы h – бірегей стержендік найзағайтартқыш (13м);
һх – қабылдаушы антеннаның биіктігі.
Анетннаның найзағай қорғаушысын есептеген кезде, антенна биіктігін ғимарат биіктігімен бірге аламыз (10.35).
 .
Осы тәртіппен, найзағай тартқыш антеннадан 2,6 м радиус арақашықтықта орналасуы керек. Найзағай тартқыш жерлендіргіш шинасына темір арматурасымен қосылу керек.
 
 h
hx Rх
7.2-сурет. Байланыс ғимаратының тамында орналасқан серік антеннасының найзағайдан қорғау жоспары.
Достарыңызбен бөлісу: | 
