144
Кеңес заманында документальды фильмдер ақпаратты тез таратудың негізгі
түрлерінің бірі болды. Ай сайын елімізде болып жатқан жаңалықтарды
кинотеатрларда толық метражды көркем фильм көрсетер алдында 15 минуттық
документальды киножурнал жүргізілетін.
Видеофильм (лат. vidео – көру, + film – таспа) бұл да кинофильмнің бір түрі.
Бірақ бейнелермагнттік таспаға немесе оптикалық дискіге жазылады. Оны
видеомагнитофон арқылы теледидардан көруге болады. Кинофильмге
қарағанда видеофильмдердің артықшылықтары көп. Оны түсіру үшін күрделі
аппаратураның, қомақты қаржының,көп уақыттың қажеті жоқ.
Осы күні видиофильм түсіру күнделікті қажеттілікке айналған.Оқу
орындарында,
сот-тергеу
жүйесінде
тағы
да
басқа
жерлерде
видеокамераұстағандарды жиі кездестіруге болады. Тіпті той-думанның өзі
видеофильм түсірілмей өтпейтін болды.
Фоноқұжаттартарихи
деректердің
ХХ
ғасырда
пайда
болған
жаңалық.Дыбысты арнаулы аппаратура арқылы жазып алып оны қайта тыңдау
өнері өмірден озған адамдардың даусын есту арқылы содан тікелей ақпарат алу
мүмкіншілігінеқол жеткізді. Дыбыс кино немесе магнитті таспаға және дискқа
жазылады.Олардың әртүрлісі бар.Бүгінде бізге белгілісі әрі жиі пайдаланаты-
нымыз грампластинка, фонограмма, компакт-диск.
Грампластинка (ГРП) – дегеніміз дыбыс жазылған диск. Бұл механикалық
фоноқұжат, диск тәріздес, құю,штамповка немесе престеу арқылы жасалады.
Жазу тәсіліне байланыстымонофоникалық (бірканалды) жәнестереофоникалық
(екі
каналдық)болып
бөлінеді.Мұндай
пластинкалар
үш
форматта
жасалған:дискілерінің диаметрлері 300 мм, 250 мм, 175 мм.
Магни́тті таспа – ақпарат жұқа магнитті қабаты бар лентаға жазылады.Оны
жазатын аппаратты магнитофон ал жазылғанды оқитын аппаратты
видеомагнитофон деп атайды. Магнитті лентада компьютер ақпаратын
сақтайтынды стример дейді. Магнитті лентаның табылуы ақпарат тарату
барысында төңкеріс жасады. Радио және телевизиялық хабарларды күні бұрын
жазып алу және оларды монтаждаумүмкіншілігі туды.
Компа́кт-кассе́та(ағл.Compact Cassette),аудиокассе́та(ағл.Music Cassette,MC)
немесе жай ғанакассе́та– ақпаратты магнитті таспаға жазу. Жазылған дыбысты
сақтау үшін және оны тыңдау үшін падаланады. Дыбыс ені 3,81 мм және
қалыңдығы 9 дан 27мкм, таспаға екі (моно) немесе төрт (стерео) жолдарға жа-
зылады. Алғаш рет компакт-кассетаны 1963 жылы Philipsкорпорациясы жария
етті. Арзан әрі қолдануға қолайлыкомпакт-кассета –90-жылдары көпшілік
арасында кеңінен таралды. БірақXXIғасырдың басында оның орнын компакт-
дискалер басты(CD-RиCD-RW).
Компакт-диск(ағыл.Compact Disc) – ақпаратты оптикалық түрде жинақтайтын
пластик диск. Ақпаратты жазу және оқулазер арқылы іске асырылады.Оның
DVDиBlu-ray түрлері бар.Алдымен аудио жазбаларды сандық жүйеде сақтау
үшін пайдаланды (CD-Audio), ал кейін оның мүмкіншіліктері кеңейді.
Қазақстан Республикасы кинофото құжаттары және дыбыс жазу
мемлекеттік Орталық мұражайы 1943 жылдан бастап жұмыс істейді. (Абай
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
Код поля изменен
145
даңғылы, 39 үй), Ол ғылыми-зерттеу мекемесі.1957 жылы мұрағат жүйесін
қайта құруға байланысты бұл мекеме Қазақ КСР Орталық Мемлекеттік
мұрағатының құрамында болды. 1974 жылы бөлініп шығып жеке отау құрды.
Оның үш бөлмі бар: киноқұжаттар фотоқұжаттар жәнедыбыс жазу.Мұрағатта
елімізде түсірілген, жазылған саяси,тарихи,мәдени маңызы бар кинофото және
фоно қажаттар сақталады. Олардың жалпы саны 30 мыңнан асады. Әлбетте,
бұлардың барлығы дерлік еліміздің тарихынан мол мәлімет беретіндігі белгілі.
Мұрағаттың «Алтын қоры» болып есептелетін 1943-1945 жылдары майдангер
операторлар
түсірген
«Союзкиножурнал»деп
аталатын
хроникалды
фильмдердің деректік мүмкіншіліктері өте зор.
Әсіресе «Востоккино» және «Межрабпром» кинотресі шығарған«Жизнь и быт
казахов» (1927), «Алма-Ата – столица Казахстана» (1929), «Турксиб» (1930)
сияқты фильмдердің Қазақстан тарихы үшін таптырмайтын дерек көздері.
«Тұрар
Рысқулов»,
«Әлия»,
«Дина»,
«Амангельды
Иманов»,
«Мәншүк»,«Высокое небо Талгата»,«Мажит Бегалин», «Сакен Сейфуллин»
сияқты халқымыздың белгілі тұлғаларына арналған фильмдер баға жетпес
құндылықтар.
Мұрағаттағы фотолар қорында ХІХ аяғы мен ХХ ғасырдың басына жататын
250 мың негативтер бар. Белгілі фотограф Д.П. Багаев қорындағы шыны
пластинаға түсірілген суреттер мұрағат мақтанышына айналған.Д. Багаев
198жылыРесейде туған. Күнкөріс қамымен 1899 жылы Павлодар қаласына
қоныс аударып,осы жерде ол суретке түсіру өнерімен айналысты.1905 жылы ол
фотостудия ашты. Оның түсірген суреттері бүгінде тамаша тарихи дерек.
Павлодар қаласында 2001 жылы оған арналған мұражай үйі ашылды.
Мұрағат қорында 15 мың грампластинка, компакт-дискіге, компакт-касеталарға
және магнитті пленкаларға жазылған белгілі тұлғалардың сөздері, қазақ халық
әндері,алғашқы ақындар айтысы, алғашқы қазақ опералары бар.
2001–2005 жылдардағы мұрағат ісін дамыту бағдарламасына сәйкес мұрағат
қорындағы құжаттар сандық жүйеге көшірілуде. Мұндай жұмыстар бүгіндері
де атқарылуда.
1.1 Фотография тарихы
Адамзат өмiрiн мәндi де сәндi етуге зор септiгiн тигiзген жаңалықтардың бiрi –
фотография. Фотография 1839 жылдың 7 қаңтарында дүниеге келдi. Яғни, сол
күнi Париж Ғылым академиясының ғылыми хатшысы Доминик Франсуа Араго
осы ғылым академиясының сол күнi өткен кезектi мәжiлiсiнде француз
өнертапқышы Луи Жак Манде Дагер ашқан «Камера обскура» («Қара
қобдишаның») iшкi артқы қабырғасына салынған иодталған қалайы
табақшаның бетiне «Қара қобдишаның» алдыңғы саңылауынан жарық түсiру
арқылы заттың бет-бейнесiн алуға және оны сынап буына ұстаудың көмегiмен
сақтауға болатыны жөнiндегi жаңалығын жария еттi. Соған байланысты бұл
күн ресми түрде фотографияның туған күнi болып тарихқа енгiзiлдi (1).
Достарыңызбен бөлісу: |
