Тақырып 5. Өндірісті ұйымдастыру

• 
  Меншік формасына қарай:
  
• 
  мемлекеттік
  
• 
  жеке меншік
  
• 
  акционерлік
  

• 
  Аминистративтік-территориялық шекарасына, қызмет көрсету аясына қарай бөлінеді:
  

• 
  ұлттық
  
• 
  аймақтық
  
• 
  қалалық
  
• 
  аудандық
  

• 
  Ұйымдастыру түріне қарай:
  

• 
  интегральданған
  
• 
  функционалды
  
• 
  тәуелсіз
  

• 
  Кәсіпорын жұмысшыларының санына қарай:
  

• 
  ұсақ
  
• 
  шағын
  
• 
  орта
  
• 
  ірі кәсіпорындар
  

• 
  Кейбір елдерде кәсіпорын:
  

• 
  ақша айналым көлеміне
  
• 
  табыс көлеміне
  
• 
  бастапқы капитал мен актив көлеміне байланысты бөлінеді:
  

• 
  Ұйымдастырмалық құрылымына қарай:
  

• 
  акционерлік қоғам
  
• 
  жауапкершілігі шектеулі қоғам
  
• 
  жауапкершілігі шектеулі серіктестік қоғам
  

Жауапкершілігі шектеулі қоғам

1. 
   Өз еркіне жеке тұлға ретінде кәсіпорын бастапқы уставтық кпиталын бекіту арқылы бірлескен қызмет жүзеге асу үшін олардың жинақтап салған қаржыларынан тұратын оғам. Оның қатынасушылары қоғамның міндеттеріне жауап бермейді, кеткен шығындарға жауап береді.Өзінің салған көлеміне қарай тәуекелге барады.
   
2. 
   Оның қатынасушысы кез-келген уақытта кете алады. Және өзіне тиесілі қаржылаған заттарын ала алады. Олардың қатынасушыларының міндеттері:
   
• 
  қоғамның уставын өзгерту, мөлшерін өзгерту
  
• 
  орындалу органы, мерзімінен бұрын міндетін тоқтату
  
• 
  жылдық есепті бекіту. Бухгалтерлік балансты бекіту
  
• 
  Кәсіпорындарды қайта ұйымдастыру мен тоқтату
  
• 
  Тексеру (ревизиялық)
  

Акционерлік қоғам

Уставтық капиталы теңдей акцияларға бөлінеді, яғни, қоғам өздері акция басып шығарады.

Жабық акционерлік қоғам алдын –ала белгіленген, белгілі бір тұлғалар мен оны құраушы адамдар ғана иеленетін қоғам.

Жеке тұлғалардың бекітілген келісім шарт бойынша бірлестікте жұмыс істеу. Олардың уставтың капиталы- капитал мөлшері бекітілмейді. Акция шығаруға құы жоқ.

Энергетикалық компаниялардың ұйымдастырмалық құрылымы

1. 
   Өндірістік құрылым. Негізгі, қосалқы және қызмет көрсету кәсіпорындарының, цехтарының қоймаларының реттелген жиынтығы және қарым-қатынасы.
   
2. 
   Технологиялық ұұрылым. Жабдықтардың құрамы, сипаттамасы (қуат жүктемесіне қарай)
   
3. 
   Экономикалық құрылым. Компания капиталы негізгі және айналмалы қорлардың құндық көрсеткіштерінің, шығындарының қатынастарын (өзара) айтады.
   
4. 
   Қаржылық қрылым. Жауапкершілік орталықтарының құрамын және олардың өзара қарым-қатынасқа байланысты.
   
5. 
   Әлеуметтік құрылым. Жұмысшыларды қабілеттілігі, квалификациясына, жасына, білім деңгейіне, семья жағдайына байланысты орналастыру.
   
6. 
   Информациялық (ақпараттық) құрылым. Ақпарат көздері және оны алушылар, тасымалдаушылар, олардың құрамы мен осылардың бір-бірімен қарым-қатынас жиынтығы.
   

Цехтық құрылым

Кемшіліктері:

1. 
   Цехтарға бөлу. Олардың басшыларының өз жұмыстарын толығымен атқара алмайды.
   
2. 
   Білімді мамандар: цех, бөлім бастықтары және олардың орынбасарлары, көбінесе администрациялық есепке алу жұмыстарымен айналысады. Көп жүк директор мен бас инженерге түседі.. Үлкен станцияларда бөлімшелердің саны 12-15, атом эл. станцияларында 14-16 жетеді.
   
3. 
   Құрылымның кө сатылығы жоғарғы басшыдан төменгі орындаушыға дейін 10 саты:
   

• 
  директор
  
• 
  бас инженер
  
• 
  б. и. орынбасары
  
• 
  цех бастығы
  
• 
  ц.б. орынбасары
  
• 
  лаборатория бастығы
  
• 
  лаборатория орынбасары
  
• 
  бас мастер
  
• 
  мастер
  
• 
  спецарь ж/е т.б.
  

Онда қызметтер орталығы құрылады.

1. 
   Эксплуатациялық қызмет, яғни, жабдықтың апатсыз және экономикалық жұмысты қамтамасыз етеді. Тиімді, үнемді жұмыс істеуі,бұған барлық бригада кіреді.
   
2. 
   Жөндеу қызмет орталығы. Жөндеумен айналысатын бригадалардың барлығы кіреді.
   

Кәсіпорындарда қызмет көрсету сферасын басқаруға ыңғайлы болу үшін ұйымдастырылған түрде жеке блоктарға бөлінеді. Оның басында топ-жеткшілері болады.

Мысалы, энергетикалық компаниялар келесідей қызмет көрсету сферасына бөлінеді.

1. Пайдалану.

2. Энергетикалық жөндеу.

3. Маркетинг және энергияны өткізу.

4. Отын, материалды техникалық қамтамасыз ету.

5. Күрделі құрылыс.

6. Ғылыми зерттеу және ұйымдастыру.

7. Экономика.

8. Қаржы.

9. Инвестиция.

10. Персоналды басқару.

11. Қоршаған ортаны қорғау.

12. Ақпараттық қамтамасыз ету.
Пайдалану жұмыстарын ұйымдастыру

Электр стансасының жылу энергетикалық жабдықтарын электр және жылу желілерін пайдалану нәтижесінде тұтынушылар электр энергиясымен қамтамасыз етіледі. Пайдаланудың мәні үзіліссіз техникалық үрдістерді жабдықтау жүйелерінің жұмысын бақылау, олардың жұмысына шұғыл диспетчерлік басқару көмегімен қажетті түзетулер енгізіп отыруды білдіреді.

Техникалық пайдаланудың негізгі басты факторы оның (сенімділігі) яғни тоқтамсыз қамтамасыз етудің үзіліссіздігі болып табылады. Оның бұл қалыптан ауытқуы өндірістік үрдістердің бұзылуына және экономикалық шығынға алып келеді. Оның негізгі міндеттері:

• 
  жабдықтарды ретімен пайдалану және оған қызмет көрсету;
  
• 
  уақытылы жұмыс жүргізу;
  
• 
  отын және энергия ресурстарын үнемдеу;
  

Электр желілерін пайдалану олардың тармақталған бөлімшелерінде (яғни бөліп-таратушы электр жүйелері) оперативті диспетчерлік топтармен жүйеге асады. Соның ішінде шұғыл диспетчерлік топ персоналы (ШДТП) міндеттеріне кіретіндер.

1. 
   Жабдықтардың, желілердің, қосалқы стансалардың берілген жұмыс режімін қамтамасыз ету.
   
2. 
   Оперативті жұмыс істеп тұрған жабдықтарды өндіріске оперативті түрде қосып отыру.
   
3. 
   Шұғыл түрде апаттарды қалпына келтіру.
   
4. 
   Жабдықтардың бұзылған жұмыс режімдерін іздеу, қалпына келтіру.
   
5. 
   Токсыз қалған тұтынушыларды электр энергиясынмен қамтамасыз ету.
   

1. 
   Оперативті жөндеу персоналдарына жұмыс орнын дайындауға, іске кірісуге (техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтау) рұқсат беру.
   
2. 
   Сенімді жөндеу сұлбасын құру, жөндеу жұмыстарын біткеннен кейін бастапқы қалпына келтіру міндеттері кіреді.
   

Өндiрiстiк процесстердiң ұйымының қағидалары және олардың классификациясы. Негiзгi кезеңдер және өндiрiстiк процесстiң кезеңi. Өндiрiстiк цикл және оның құрылымы. Өндiрiстiк циклданың ұзақтық анықтайтын факторлар. Өндiрiстiң процесстерiнiң ұйымының әр түрлi түрлерiнiң шарт және қолдану облысы. Жол, резервтер және өндiрiстiк циклданың ұзақтығының қысқартуын экономикалық мән. Өндiрiстiң әр түрлi түрлерiнiң мiнездемесiн техникалық-экономикалыққа.

Ағынды өндiрiс, оның мәнi және мiнездеме. Негiзгi түрлер және ағынды өндiрiстердiң ұйымдастыру формалары.

Фирманың қызметiнiң негiзi өндiрiстiк процесс

Адам, адамдардың ұжымы, жаңа заттық және басқа құндылықтардың жасау бағытталған мемлекеттер қызмет кең мағынадағы өндiрiстiк қызметтерi.

Орнын толтыруды схемадағы өндiрiстiк процесстiң орыны 2.4-шi сурет қайтарған.

Әдеттегiдей, қазiргi өнеркәсiптiк өндiрiс өте күрделi. Оның ерекшелiктерiнде болады:

- экономикалық, техникалық, саяси факторлардың есепке алуының қажеттiлiктерi кешендi сипатта;

- ұйымдастыру да, техникалық та күрделiлiктер;

- кәсiпорынның сыртқы ортасымен тығыз байланыстары;

- тез номенклатуралық жаңаратындығы;

- кәсiпорындардың кадрлық потенциалының мәндерi қатты өсу.
Нақты өндiрiстiк қызметтердi басқарудың мазмұныды, жеке алғанда:

- таңдау және кәсiпорынның өндiрiстiк құрылымы, оның өндiрiс қуаты, цехтардың мамандандыруы, бөлiмшелер, жұмыс орындарының ұйымының дәлелдеуi;

- мiнездемелердiң оның техникалық-экономикалықтары есепке алуы бар жабдықтың құрамының анықтауы;

- техникалық әзiрлеу және өндiрiстiң техникалық қызмет көрсетуiн ұйым;

- кәсiпорынның кадрлық құрамымен анықтау және басқару;

- нарықтық тұтынушылардың мүдделерiнен сүйене өнiмнiң өндiрiсiнiң таңдау және ұйымы;

- алу өндiрiстiң нәтижесiнде (пайда және шығын) экономикалық нәтижелердiң байланысы қажеттi;

- анықтау және өнiмнiң барлық номенклатурасын өндiрiске еңбектiң мән-мағыналарының тиiмдi қозғалысы, қарқын шығарылымы және iске қосуын ұйым;

- олардың iшiнен үзiлiссiз жұмыс жасау сүйене өндiрiстiң заттық-техникалық жабдықтауын ұйым;

- кәсiпорынды басқаруды ұйым;

- ұжымның әлеуметтiк дамытуының есептерiнiң шешiмi.

Фирманың басқарулары маңызды есеп қызметтiң оның саясатының анықтауы болып табылады. Барлық нормативтiк талаптары және олардың (фирманың саясаты шындығында) жүзеге асыруының әдiстерiнiң бұл жиынтықтары.