Қазақстандағы практикалық журналистика. «MediaNet» Халықаралық журналистика орталығы, – Алматы, 2017

77
ҚазаҚстандағы 
   
3.0
 
   
практикалық журналистика 
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
мультИмЕДИа тұРғыСынан Ойлау   
Бұл тарауда ақпаратты қабылдаудағы заманауи, соның ішінде ең алдымен шағын ақпарат көлемі 
мен визуал контентті таңдау сынды трендтерді ескере отырып, мультимедиалық сараптама жасау 
негіздері туралы айтылады. 
Журналистің  мультимедиа  тұрғысынан  ойлауы  –  аудиторияға  болып  жатқан  оқиғаны  түсінуге 
көмектесу үшін сан алуан үлгіні қолдану.  
сараптама контент жасау.
мультимедиалық сараптама
1. 
Дәстүрлі  сараптама  контент.
 
Тұтынушы бастан-аяқ тігінен оқитын 
мәтіндік  сараптама  материал.  Бұл 
ретте  тұтынушыға  ешқандай  таңдау 
берілмейді. 
мӘтІн
мӘтІн
мӘтІн
мӘтІн
2. мультимедиалық формат. 
Мағынасы  жағынан  дербес  жекелеген 
блоктар  (мәтін,  видео,  аудио,  фото, 
инфографика, 
көрнекі 
статистика 
және  т.б.)  көмегімен  сараптамалық 
контент  жасауға  мүмкіндік  береді. 
Оның  мәні  –  осы  жекелеген  блоктар 
қосындысы 
аудиторияның 
қазіргі 
заманғы  талаптарын  ескере  отырып, 
кез келген мәселеге қатысты сараптама 
қалыптастыруға мүмкіндік беретінінде.    
Мультимедиалық сараптама тұтынушыға ақпаратты қабылдаудың өзіне ғана ыңғайлы ретін жасап 
алуға  мүмкіндік  береді.  Осылайша,  қазіргі  заманғы  тұтынушы  (бұл  өте  маңызды)  мәселемен 
танысуды  видео,  фото,  аудио,  инфографикадан  бастайтынын,  әлде  ақпараттық  мәтіннен 
бастайтынын таңдау құқығына ие болады. Содан кейін барып өзге мультимедиа форматтарына 
өтіп, мәселенің немесе құбылыстың толық сипатын көре алады. 
Мультимедиа формаларының әрқайсысы мағыналық жағынан тұтас, қосымша түсініктемесіз әрі 
ұғынықты болуы керектігін түсінудің маңызы зор. 
Сондықтан  да,  мультимедианың  барлық  құрамдас  бөліктері  –  мәтін,  видео,  фото,  аудио, 
инфографика міндетті түрде тақырыптармен (ақпараттық болғаны дұрыс) немесе лИД-тармен 
бөлінген болуы керек. 
Веб-ресурстарда мультимедиалық сараптама ақпаратты екі тәсілмен 
орналастыруға болады: 
1.  маңыздылық  деңгейіне  қарай
 
–  аса  маңызды  емес  мәселе  өзге  мультимедиа  форматында 
ұсынылады. Мысалы, белгілі бір мәселе бойынша сараптама жасауда недәуір маңызды тұсын видео 
форматында ұсындым десеңіз, оны алдымен орналастырыңыз, содан кейін осы мәселенің өзге де 
тұстарын мәтін, фото, аудио, инфографика түрінде орналастыра бересіз. яғни, ақпаратты кез келген 
мультимедиалық форматтан бастап, ең маңыздысынан аса маңызды емесіне қарай ойыстырасыз. 
Ал неден бастау керек екенін, оны немен толықтыратыныңызды өзіңіз шешесіз.  
Онлайн мәтін 
(шағын көлемді)
Видео
Фото
Аудио
Инфографика
Тайм-лайн

78
ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика    
3.0
78
ҚазаҚстандағы
 
практикалық журналистика
    
3.0
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
2.  жеделдік  деңгейіне  қарай. 
  Мультимедиалық  форматтар  өндірісінде  ақпарат  оны  әзірлеу 
шапшаңдығы тұрғысынан ұсынылады. Шағын көлемді онлайн мәтінді жылдам жаза алсаңыз, ал-
дымен соны орналастырыңыз. Артынан іле-шала, айталық, видео немесе аудио, не болмаса фото-
репортаж саласыз. Инфографика мен тайм-лайн әдетте тізімнің соңында жүреді, өйткені ақпаратты 
жинау, сараптау және графикалық өңдеуге көбірек уақыт талап етеді.  
Практикум
Келесі  сілтемеде  берілген  (https://365info.kz/2017/02/universiada-2017-chto-dali-kazahsta-
nu-studencheskie-igry/) көлемді мәтін – дәстүрлі сараптама контент. Осындағы сараптама контент 
тұтастай  мультимедиа  форматына  түсуі  керек,  тіпті  оны  бұдан  да  гөрі  сараптамалық  ете  түсуге 
(мысалы,  инфографика  көмегімен)  болатындай    етіп  мультимедиа  форматтарына  қалай  бөліп 
орналастыруға болатынын ойлап көріңіз (нені мәтін күйінде қалдырасыз, нені видеомен, бәлкім 
аудиомен бересіз, ал қай тұсын фото немесе инфографика түрінде ұсынар едіңіз). 
(Бұл  тапсырманы  бірден  еңсере  алмасаңыз,  тарауды  аяғына  дейін  оқып  шығыңыз.  Әр 
мультимедиа форматымен жеке танысқаннан кейін осы тапсырмаға қайта оралыңыз).  
Жоғарыда дайын сараптама мәтінді мультимедиалық құрамдас бөліктерге қалай бөлуге болатынымен 
таныстыңыз. Әрине, ол дәл журналистік тәжірибеге қатысы жоқ көрнекі мысал ғана екені түсінікті. 
іс жүзінде мультимедиалық сараптама контентті әу бастан, мультимедиалық сараптама материалға 
айналдыруға  болатын  қандай  да  бір  шараның  анонсы  немесе  жаңалық  қана  бар  кезден  бастап 
жасауымыз, яғни мультимедиалық алгоритм құруымыз керек.  
Осылайша, мультимедиаша ойлау дегеніміз – алда болатын шараны (немесе шағын ғана ақпаратты) 
оны  жеткізу  құралдары  –  мәтін,  текст,  видео,  аудио,  фото,  инфографика,  тайм-лайн  және  т.б. 
тұрғысынан сараптау. 
Оның  үстіне,  кез  келген  тақырып  бойынша  мультимедиалық  сараптаманың  әр  құрамдас  бөлігі 
(фото, текст, аудио, инфографика және т.б.) – толық мағыналы дербес бірлік. 
мультИмЕДИа ФОРмалаРы 
Кейбір  мультимедиа  формаларын  –  видео,  аудио,  фото,  инфографиканы  және  оларды  жұмыс 
барысында  түрлендіретін  нұсқаларын  қарастырып  көрейік.  Әрине,  барлық  нұсқалары  осы 
демейміз.  Жұмыс  барысында  сіз  орнымен  қолданылатын  және  тұтынушыға  ақпаратты  барынша 
тиімді қабылдауға мүмкіндік беретін өзге де кез келген форманы пайдалануыңызға болады.  
1. вИДеО. неДәУіР сұРАнысҚА Ие мУльтИмеДИА ФОРмАсы.  
ПанОРамалыҚ ВИДЕО.
 Оқиға орнынан түсірілген, қандай да бір түсіндірмесіз ұғынықты 
болатын, ең алдымен «көрініске» мән берілетін видео. 
мысал.  http://www.bbc.com/russian/media-39045213 
Австралия: сауда орталығының үстіне 
ұшақ құлады. 
Оқиғаға қатысушылардың, куәгерлердің немесе эксперттердің пікірі. 
мысал.  http://www.bbc.com/russian/media-39033411 
майданда қаза тапқандардың аналары: 
«жаның ауырғанына етің өліп кетеді». 
БОБСлЕй
 (қандай да бір мәселе бойынша тұрғындар арасында сауалнама). Жұртқа қандай да 
бір мәселеге қатысты бір ғана сұрақ қойылады. Монтаж барысында недәуір қызық деген, жұрттың 
осы мәселеге қатынасын көрсететін жауаптар таңдап алынады.