«Қазақстан тарихы, қоғамдық пәндер және география» кафедрасы элективтік пәндер каталогы мамандық атауы

жоюға бағытталуы, демократиялық басқару формаларының заңды негізін баянды етуі және

нығайтуы   тиіс.   Мысалы,   тоталитарлық   режимнен   кейінгі   Германия   мен   Франконың   ұзақ

билігінен   кейінгі   Испания   нақ   осындай   жолдан   өткен   болатын.   Мәселен,   ГФР-де   1952

жылдан бастап саяси білім берудің мемлекеттік қызметі жұмыс істеп келеді. Ал 1963 жылы

ол федералық  комитет  болып  қайта  құрылды. Оның  негізгі  міндеті  –  оңшыл  радикалдық

идеялардың   жолына   тосқауыл   болу,   сонымен   бірге   жаңа   әлеуметтік-экономикалық

қатынастарға адамның мейлінше жеңіл бейімделуіне психологиялық тұрғыдан да көмектесу.

Мұны бүкіл қоғамның конституциялық жолмен таңдап алған саяси жүйесі туралы халыққа

тегін әрі дәйекті білім беру арқылы ғана жүзеге асыруға болады.

Қысқаша   мазмұны   (негізгі   тараулары).  Бүгінгі   таңда   біздін   мемлекетіміз   өзінің

қалыптасу сатысында, ал қоғамымыз ұзаққа созылған дағдарыс жағдайында тұр. Өйткені осы

тәуелсіздіктің өзіне терең дағдарыстың нәтижесінде қол жеткені аян. Ол әлеуметтік дағдарыс

күні кешеге дейін бәріміз бірге өмір сүріп келген әлеуметтік-саяси ортаны толық шарпыған

еді. Осылайша, біз қазір бір аяғымызбен тәуелсіздік пен дербестіктің жаңа жағалауына қадам

бассақ, екінші аяғымызбен әлеуметтік күйзелудін бұрын болып көрмеген дәрежеде тереңдеп

отырған   рухани   кеңістігін   тастап   кете   алмай   отырмыз.   Осы   әлеуметтік   дағдарыс   жас

мемлекеттің нығаюы жолында елеулі тосқауыл болып қана қоймай, оның азаматтарын аса зор

материалдық   мұқтаждыққа,   елеулі   моральдық   күйзеліске   ұшыратып,   тіпті   жанына   жара

салып бағуда. Қоғам мен жеке адамның шыңдалып-ширығуы, қалыптасып отырған келеңсіз

жағдайдың күрделі шырғалаңдарынан шыға алар бағыт таба білуі нақ осындай кезеңде аса

қажет-ақ. Ал бұлардың ешқайсысы да өз-өзінен жүзеге аса салмайтыны белгілі. 

Күтілетін нәтижелері. Бүгінгі таңда біздін мемлекетіміз өзінің қалыптасу сатысында,

ал қоғамымыз ұзаққа созылған дағдарыс жағдайында тұр. Өйткені осы тәуелсіздіктің өзіне

терең дағдарыстың нәтижесінде қол жеткені аян. Ол әлеуметтік дағдарыс күні кешеге дейін

бәріміз бірге өмір сүріп келген әлеуметтік-саяси ортаны толық шарпыған еді. Осылайша, біз

қазір  бір  аяғымызбен   тәуелсіздік  пен  дербестіктің  жаңа   жағалауына   қадам  бассақ,   екінші

аяғымызбен әлеуметтік күйзелудін бұрын болып көрмеген дәрежеде тереңдеп отырған рухани

кеңістігін тастап кете алмай отырмыз. Осы әлеуметтік  дағдарыс жас мемлекеттің нығаюы

жолында   елеулі   тосқауыл   болып   қана   қоймай,   оның   азаматтарын   аса   зор   материалдық

мұқтаждыққа, елеулі моральдық күйзеліске ұшыратып, тіпті жанына жара салып бағуда.

Пререквизиттері   :  Отандық   әлеуметтану   тарихы,   әлеуметтанулық   зерттеулердің

әдістемесі мен әдістері.

Постреквизиттері:Менеджмент әлеуметтануы, Тұлға әлеуметтануы.

Оқытушы: 

Ахметова Ж.

12.3

Пән атауы:  Қала мен ауыл социологиясы  (4 кредит, 180 сағат)

Оқытудың мақсаты:  Қаланың   шығу   тегін,   қалыптасуын,   дамуы   мен қоғамдық

мәнін   және   жалпы   заңдылықтарын   зерттейтін   әлеуметтану   ғылымының   саласы. Қала

әлеуметтануы  жүргізетін  зерттеулердің  негізгі  бағыттары  мыналар:  қаланың  қоғамдағы

және   қоныстану   ролі,   оның   дамуына ықпал   ететін негізгі   факторлары,   тұрғыдарының

әлеуметтік   құрылымы,   қалалық   өмір   мен   қала   мәдениетінің   ерекшеліктері,   қоршаған

ортамен   байланыстары, қалалардың    дамуын    жобалау,   болжау   және   жоспарлау,   оны

басқару  жолдары  мен  әдістері,  халықтың  көші-қонның  негізгі  әлеуметтік  факторлары

мен  нәтижелері, т.б.

Қысқаша   мазмұны   (негізгі   тараулары).  Қала     әлеуметтануының     қаланың

әлеуметтік  рөлін  зерттеуде  оның  қалыптасуы  мен  дамуына  табиғи  және  материалдық

ортаның    тікелей    ықпалы    есепке алынады.   Қала   әлеуметтануының    қаланы    нақтылы

тарихи  қоғамның  құрамдас  бөлігі  ретінде  қарастырады,  өйткені  қала  осы  қоғамға  ортақ

құндылықтарды   бойына   сіңіретін,   сол   қоғамға   тән   әлеуметтік   құрылымның,   қарым-

қатынастардың  шағын  үлгісі  болып  табылады. Әлеуметтану  ғылымында  қала  тарихына,

оның  әлеуметтік – экономикалық  және  саяси  рөліне  ғылыми  талдау  жүргізген  көрнекті

ойшылдар  қатарында  неміс  әлеуметтанушысы  М. Вебер  болды.

25

Күтілетін нәтижелері.  Пән бойынша алған білімдер жүйесі білім алушыны талапқа

сай   дағдыларды   игеріп   іске   асыруға   дайын   болады.   Пәнді   игеру   арқылы   қалыптасқан

біліктілік   пен   дағдылар   студентке   жүйелі   білім   бағытын   қалыптастырып   іскерлікке

бейімдейтін кешенді білім-білік қалыптаст   Студент алған білім нәтижесінде пәнді игеріп,

осы білім негізінде пән ауқымында іскерлік дағдыларын толық игеріп, біліктілігін арттыра

біледі.

Мақсаты:   халықаралық   экономиканы   қарастыру   арқылы,   оның   ішкі   ұлттық

экономикаға   әсерін,   оның   негізгі   түрлерін   көрсете   білу.  Әсіресе   сыртқы   сауданың   негізгі

макроэкономикалық көрсеткіштерге қалай әсер ететіндігін талдау. 

Пререквизиттер:  Шетелдік   әлеуметтану   тарихы,   Әлеуметтанудағы   әлеуметтік

статистика.

Постреквизиттер:  Қоғамның   әлеуметтік   құрылымы,   Қоғамдық   пікір   мәселелерін

зерттеу әлеуметтануы.

Оқытушы: т.ғ.к., доцент Юлдашева Ф.

13.1 Пән атауы:  Тарихи демография  (3 кредит, 135 сағат)

Оқытудың мақсаты:  Демография – гректің  демос – халық  және  графия – бейнелеу

деген  сөзінен  шыққан. Пәннің  анықтамасы. Курстың  негізгі  категориялары.  Демография

және  халықты  қоныстандыру  ұғымы. Демографияның  сандық  және  сапалық  мінездемесі.

Курсты  оқытудың  әдістемелік  негіздері

        Демографияның  заңдылықтары,  дамуының  негізгі  кезеңдері. Демографияның

негізгі түрлері,  курстың  мазмұны.  Демографияның  басқа  да  гуманитарлық  ғылымдармен

байланысы.

        Халықты  қоныстандыру дың  маңызды  мәселелері. Әлемдегі  демографиялық

факторлардың  өсуі 

       Батыс  елдеріндегі  халықты  қоныстадырудың  негізгі тенденциялары. Халықтың

қартаюы  және  депопуляция  мәселелері.  Шығыс, Азия, Африка елдеріндегі  демократиялық

факторлардың   даму   тенденциялары. Қайта қоныстану   мәселелері. Экологияның   күрделі

мәселері.   Экологияның     күрделі     мәселелері,     миграция,     урбанизация     және     олардың

демографиялық  процестерге  әсері.

Қысқаша   мазмұны   (негізгі   тараулары).  Демография   ерте   заманнан     бері     пайда

болған.  Ежелгі  уақытта  адамзатқа  білім  беруге,  халықтың  санын көбейтуге,  алым-салық

төлеу    және     әскерге   алуға   қажеттілік     болды.     Алайда     демография     заңдылықтарының

дамуын  ғылыми  тұрғыдан  зерттеудің  басталуы  Дж.  Граунттың  «Өлім  бюллентері  туралы

табиғи  және  саяси  ескертулер»  деген  еңбегінен  басталады.  Бұл  еңбегінде  Дж. Граунт

жастарды  зерттеп,  халықты  өндірудің  теориясын  құрды.  Демографиялық  дамудың  ары

қарай  жалғастырылуы  мына  ғалымдрдың  есімдерімен  байланысты: Э. Галлей,  В. Фарр, А.

Кетле, И.П. Зюсмильх.

     Демографияның  дамуына  өздерінің  үлестерін  қосқан  орыстың  ғалымдары: М.В.

Ломоносов,   П.П. Семенов-Тянь-Шанский,   Б. И. Урланис. Демографиялық   пәннің   дамуы

60-80 ж.   басталады. Ал Қазақстанда   кейінірек   қалыптасты.   Халықтың   жас ерекшелік

құрылымы   қандай     болса   жұмы     бастылықтың     деңгейі,     қоғамдық     өндірістің     күйі,

қоғамның  жағдайы,  материалдық  игііліктерді  тұтынуы  осыған  байланысты.

     Демографияны  зерттеудің  қажеттілігі  мынада:

-

Демографиялық  процестер  саласында  студенттердің  мәдениетін  көтеру;

-

Жалпы     демократияның     дамуының     қоғамның     әлеуметтік   –  экономикалық

дамуына  әсері.   

Күтілетін нәтижелері.  Демографияның пәнін, негізгі категорияларын, сан-дық және

сапалық   сипатамалары   анықтау.   Әлемдегі   демографиялық   факторлар   рөліннің   артуы.

Мемлекеттің демографиялық саясаты. "Демографиялық дүмпу" түсінігі. Халықтың санының

артуының   негізгі   режимдері.   Көші-қон   процестері,   түрлері   және   адамдардың   шектен  тыс

молаюының  объективті   және   субъективті   себептері.   Халық   санының   көбеюінің   режимі.

26