21
6. «Дене шынықтыру» пәні бойынша жалпы теориялық курс
(барлық оқу белімдеріне)
Курс
Такырыптың
(модульдің) аты
Мазмұны
Сағат саны
І
1. Қазақстан
Республикасының білім
беру жүйесінде дене
шынықтыру оқу пәні
ретінде
Курстың мазмұнына кіріспе. Студенттердің дене
шынықтыру бойынша оқу үрдісін ұйымастыру. Курс
бағдарламасы. Сабақты ұйымдастырудың мақсаты,
міндеттері және формалары. Негізгі, дайындау, арнайы
және спорттық бөлімдеріндегі оқу процесі. Сынақ
талаптары мен студенітердің міңдеттері.
1
2. Салауатты өмір
салтының негіздері.
Денсаулык: негізгі түсінік, мәні, мазмұны, критерийлері.
Денсаулық факторлары. Салауатты өмір салтынын
құрылымы. Өмірлік саулык стилі, Денсаулықты
қамтамасыз ету және озінің жағдайын љзі багапау. ВИЧ,
ВЙЧ инфекция, СПИД түсініктері. ВИЧ/СПИД
мәселелелерінің әлеуметтік- кұқыктық аспектілері.
Профилактикасы.
2
3. Дене
шынықтырудың
жаратылыстану
негіздері.
Дене шынықтыру әлеуметтік- биологиялық негіздерінің
түсінігі.
Ағзаның біртұтастық қағидасы мен оның қоршаған
ортасымен байланысты. Организм жүйелері: жүрек-
қантамырлары, тыныс алу, сүйек, бұлшық ет, жүйке,
асқазан және т.б. қимыл-қозгалыс режимі. Организмнің
шаршау және қалпына келу физиологиялық сипаттамасы.
Дене жаттығуларының жіктелуі. Шынығу деңгейінің
жағдайы мен көрсеткіштері.
2
II
4. Заманауи сауықтыру
жүйелері және ағзаның
дене жагданының
бақылау негізі.
Заманауи сауықтыру жүйелерінің және құралдарының
сипаттамасы. Организм жағдайының диагностикасы.
Дәрігерлік, педагогикалык бақылау және өзін-өзі бақылау,
Дене дамуын және дене дайындығын бағалау. Денсаулық
денгейін анықтау. өзін-өзі бақылаудың обьективті
көрсеткіштері. Бақылау және өзін-өзі бақылау нәтижесі
бойынша сабақты коррекииялау. Денсаулық паспорты.
2
22
5. Өзіндік жұмыстардың
негізгі әдістері
Өзіндік жұмыстардың формалары, міндеттері, оны
қолдану әдісі. Дене жүктемесін мөлшерлеу қағидалары.
Дене жаттығуларымен өзіндік жұмыстың мазмұны ,
Жаттығуларлдың жеке комплекстерін құру. Дене
шынықтыру бойынша ұй жұмысы.
2
6. Дене
шынықтыру және спорт
қоғамдық көрініс
ретінде.
Жалпы ережелер. Дене шынықтыру мәні мен мазмұны.
Дене шынықтыру жалпы мәдени және ерекшелік
функциялары.
Құрылымдык сипаттама: түрлері мен әртүрлілік. Спорт,
Спорт жоғары жетістіктері, бұқаралқ, кәсіби, әуесқойлық,
студенттік спорт.
1
ІІІ- IV 7. Кәсіби қолданблы
дене дайындығы
(КҚДД).
Студенттердің КҚДД мақсаты мен міндеттері. КҚДД
компоненттерінің кұрылымы: енбек түрлері, еңбектің
шарттары мен сипаты, еңбек және демалу режимі.
Студенттердің КҚДД кұрлымдарын таңдау әдісі.
Студенттердің КҚДД формасы және ұйымдастыру.Дене
шынықтыру бойынша кәсіби білім және практикалық
дағды.
2
8. Ғылыми еңбек
ұйымындағы дене
шынықтыру.
Негізгі түсінік. өндірістік дене шынықтыру:
мақсаты, міндеттері. Жұмысқа қабілеттілікке әсер
ететін факторлар. Жұмыс қабілеттіліктің күнделік,
апталык, жылдық режиміндегі динрмикасы.
Ақыл-ой және физикалық жұмыс қабілеттілі:
өзгеріс типі мен себебі, шаршағанды басу. «Кіші
формалық» дене шьшықтыруды қолдану
өндірістік ұжымға дене шынықтыруды енгізу.
Психореттейтін жаттықтыру.
2
Қорытынды
14
Ескерту: Дене шынықтыру бойынша теориалық бөлімді студенпен
әңгімелесу түрде өтетін практикалық жұмысқа 15 минуттан еңгізуге
ұсынылады
23
7. Дене шынықтырудың әдістері
Дене шынықтырудың барлық әдістері арнайы (тек қана дене
шынықтыру процесіне тән) және жалпы (дидактикалық білім беру және
тәрбие бағытында қолданылатын) болып екі топқа бөлінеді.
Дене шынықтырудың арнайы әдістері:
а) қатаң шектелген жаттығулар әдістері;
ә) ойын әдісі;
б) жарыс әдісі.
Дене шынықтырудың жалпы әдістері:
а) сөзді қолдану әдістері;
ә) көрнекілікті қолдану әдістері.
Ойын және жарыс әдісі
Ойын әдісі. Дене шынықтыру үрдісінде спорттық және қозғалмалы
ойындардың элементтерін қолдану – ойын әдісі деп аталады. Ойын әдісінің
мынандай өзіне тән ерекшеліктері мен белгілері бар:
1. Белгілі бір мақсатқа (жеңіске) жету үшін ойынның жоспары және
тәртібі арқылы ойнаушыларды ұйымдастыру.
2. Ойын әрекеттері кезінде ойнаушылардың бәсекелестік, жеңіске деген
ұмтылысының, көңіл-күйлерінің көтерілуі.
3. Ойын барысында жаттығушылардың өз бетімен қимыл-әрекет жасауға
шешім қабылдауы (ойынға қатысушы жүгірудің, секірудің, лақтырудың
жолын өзі таңдайды).
4. Қимыл-әрекеттердің алуан түрлілігі, олардың ойын барысында, әр
түрлі жаттығуларда кенеттен пайда болуы.
5. Ойын барысындағы ойынға қатысушылардың әр түрлі қарым-
қатынастары.
Ойын әдісінің көмегімен дене қасиеттерін (күш, төзімділік, шапшаңдық,
ептілік) кешенді дамытуға, бұрын үйренген қимылдарды жетілдіру және
оқушылардың өзіндік қасиеттерін тәрбиелеуге (батылдық, тапқырлық,
ұйымдастырушылық, өз бетімен шешім қабылдаушылық), бұдан басқа да
көптеген мақсаттарды жүзеге асыруға болады. Жаттығуларды ойын әдісімен
жүргізу
оқушыларды
қызықтырып,
жақсы
әсер
қалдырады,
бірқалыптылықтан құтқарады. Ойын әдісінің бір кемшілігі, жүктеме
мөлшерін дәл біле алмайтынымыз.
Жарыс әдісі. Дене шынықтыру жаттығуларын жарыс, бәсеке түрінде
орындауды жарыс әдісі дейміз. Жарыс әдісінің ең негізгі белгісі –
біріншілікте қарсыласыңды, команданы, топты жеңу үшін бәсекелесу, күрес,
күш сынасу жағдайында жоғарғы көрсеткіштерге жету. Бұл әдіс әр түрлі
мақсаттарды орындауға пайдаланылады. Мысалы, адамгершілік, жігерлілік,
дене қасиеттерін тәрбиелеу, күрделі жағдайда қимылдың ептілігі мен
дағдысын жетілдіру. Жарыс әдісі адам ағзасының мүмкіншіліктеріне
жоғарғы талаптар қояды да, оның ары қарай тез дамуына ықпал етеді. Бұл
жарыс әдісінің міндетті түрде орындалуы үшін керекті шарт: жарыс, бәсеке
жаттығуларына оқушылар өте жақсы дайындықпен келулері керек, ол
