Қазақстан Республикасыныњ ѓылым жғне білім министрлігі



жүктеу 0,67 Mb.
бет5/5
Дата25.11.2017
өлшемі0,67 Mb.
#1750
1   2   3   4   5

Әрбір индексті есептегенде келесі жалпы формула қолданылады:


Индекс = Х 1 нақты мәні - Х 1 минималды мәні / Х 1 максималды мәні - Х 1 минималды мәні
Оқылған материалдарға сұрақтар мен тапсырмалар:

1 Егер орта-кәсібиленген білім үлкен табыс әкелетін болса, онда мектеп түлектері жоғары оқу орындарына түсе ме?

Өздеріңіздің түсініктемелерңізді беріңіздер.

2 Егер 15 % пайыздық ставка кезінде біз бір жыл ішінде білімге 100 мың теңге инвестицияласақ, онда сіздің жылдық табысыңыз бір жылдан кейін, екі жылдан кейін, үш жылдан кейін қандай болады?

3 Адам капиталы теориясының негізгі қағидаларын айтыңыз. Неге жоғары лауазымдағы жұмысшыларға басқа жұмыскерлерге қарағанда еңбек ақы көбірек төлейді?


  1. Жеке пәндер бойынша студенттердің жеке қосымша жалақы төлеп оқитын курсын оқитынын адам капиталы теориясы қалай түсіндіре алады?

  2. Алдыңғы өмірдің жалғасуы, туған кезде әлемде 72 жылды құрайды. Осы ел үшін өмірді жалғастыру Индексі неге тең? Ересек халықтың салауатты деңгейі = 90%. Оқушылардың бөлігі (24 жасқа дейін) =50%. Білім деңгейінің индексін анықтау. Индекс ВВП =0,938. ИЧР анықтау.



Тақырып 6 Еңбек нарығындағы дискриминация
Көптеген мемлекет үшін өзекті мәселелердің бірі болып экономикалық саяси, сондай ақ әлеуметтік сияқты мәселелері болып саналады. Өзектіліктен басқа, дискриминацияның терең тарихи тамыры бар. Ерте Рим эпохасынан бастап, бүгінгі күнге дейін дискриминациялар душарланды және барлық әлем бойынша миллиард адамдарды душар етеді.

Дискриминация (латын тілінде discriminatio - айырмашылық) – нәсілдік немесе ұлттық қажеттілік бойынша, қағида бойынша азаматтардың анықталған категориясы құқығын айыру немесе шек қою.

Экономикалық даму деңгейінен тәуелсіз, территория масштабтары және саяси жағдайда адамдар арасындағы айырмашылық бар жерлерде мемлекетімізде дискриминация мәселелері тууы мүмкін. Ењбек нарыѓындаѓы дискриминациялардыњ ерекшелігі болып, қиын пайда болатын, қиын нақтылайты жғне мемлекет жаѓынан бақылауѓа бермейтін саналады. Сондықтан адами қоѓам дамуыныњ негізгі аспектілері ретіндегідей ењбек нарыѓындаѓы тењсіздік мғселелеріне ерекше кµњіл бµлу тиіс.

Ењбек етушіердіњ қ±қыѓын қорѓау мақсатымен қ±рылѓан Халықаралық Ењбек ¦йымы әлемдік дењгейде дискриминация күресіндегі үлкенірек қойма шартсыз енгізді.

Еңбек нарығындағы дискриминацияның негізгі жанжақтылығы болып, өсу дискриминациясы, әйелдер дискриминациясы, ұлттық дискриминация саналады.

1960 ж. 15 маусымындағы күшке қатысқан Халықаралық еңбек ұйымының екінші Генералдық Конференциясы сессиясының мерзіміне 1958 ж. 25 маусымында қабылданған еңбек және жұмыс бастылығы облысындағы дискриминациялар туралы конвенцияларды қарастырамыз.

Бұдан былай, берілген конвенцияларда «дискриминация» терминінің қандайда бір әртүрлі ретінде бейімделе алатын, жіберілмейтін немесе болжамдайтын (недопущение или предпочтение), ұлт белгілері бойынша, жыныс, терісі, діні, саяси көз жетулер, ұлттық пайда болулар және саяси қажеттіліктер бойынша, трактовкасы берілген жоюға немесе мүмкіншілік теңсіздігін бұзуға немесе еңбек және жұмыс бастылығы облысына келтіретін; сонымен қатар басқа әртүрлі айырмашылықтар, жоюға немесе мүмкіншілік теңсіздігін бұзуға немесе еңбек және жұмыс бастылығы облысына назар аударуға, еңбек етушілермен және кәсіпкерлердің ұйымдарын ұсынулармен кеңесі бойынша анықталған сәйкес мүшелермен келтіретін жіберілмейтіндік немесе болжамдайтындық. Осыдан басқа кез келген айырмашылық анықталған жұмыс қатынасында жібермеушілік немесе болжамдық негізделген арнайы талаптарда дискриминация болып есептелмейді.

Дискриминациялардың көп тарлған түрі болып әйелдердің дискриминациясы саналады. Мүмкіншілік функцияларды орындау анықталған уақытты талап етеді, әйелдің іскерлік карьерасының өсу ырғағы ерлерге қарағанда төменірек. Балалары өскен кезеңінде әйел адамда лауазымды басқару тәжірибесіне арналған қажеттілер жоқ болады, оларға әдеттегі тәжірибелер жетіспей тұрады. Ал табысты басшылық ету үшін менеджменет бойынша курстарында оқу жеткілікті емес яғни практикалық тәжірибелер қажет.

Жұмысқа қабылдау кезінде пікірлер басым келеді, бірақ жеке меншікжағдай бойынша айтуға болмайды, әсіресе егер барлық әлемде әйел адамға ер адамға қарағанда бірдей жұмыс орындағанымен әйел адамға жалақыны төмен төлеген кезде демек дискриминация үшін негізгі болып саналмау керек. Дискриминацияның осы түрлері ептеп өзінің белгілерін жібереді және мемлекеттік заңдарды бұзады. 1951 жылдың 29 маусымында Еңбектің Халықаралық Ұйымында әйел және ерлерге тең сыйақы туралы Конвенция қабылданған болатын.

Осыған қарамастан еңбек ақы төлемінде және ең дамыған елдерде әйелдік дискриминация сенімді мөлшерде жетіледі. Мысалы, Жапонияда бірдей жұмыс істегенімен әйелдердің жалақылары ерлердің жалақыларына қарағанда 45% құрайды, Италияда 60-65%, АҚШ-та - 70%, Швецияда - 90%. Қазақстанда осы деректер жоқ. Ресейде ерлердің және әйелдердің еңбек ақы төлемдерінің өсуі туралы ашық айтылуда. Тендерлік сегрегация ерекше түрде жұмыс күшінің шынайы салалық және кәсіби түрінде қайта бөлуіне, жұмыссыздық мәселелерін одан әрі төмендетеді, кәсіби білім жүйесіндегі циклді бұзады және, соңғы есепте, еңбек нарығындағы ең негізгі жағымсыз факторы болып саналады.

Тендерлік сегрегация еңбек нарығындағы теңсіздік негізін қамтиды, онда әйел және ерлердің еңбек бағаларына арналған әртүрлі жолдар бейімделген. Саланың көбіне арналған әйел адамның еңбегін пайдаланумен жұмыскерлердің статусының төмендігі сипатталған, кәсіби дайындық және біліктілікті көтеру үшін мүмкіншіліктер шектеулі.

Көбінесе, жұмыскерлердің еңбек қиындығын бағалау әдісі, денсаулықты қорғаудағылар, білім, мәдениет, ғылым және басқа бюджеттік саладағылар, осы еңбек түрлерінің спецификасының жеткіліксіз дәрежесін есептейді және дискриминация элементтерін өзіне қосады. Әйелдер жұмыс істейтін салада, еңбек ақы төлемі ұлттық шаруашылық бойынша орташа төмен.

Кәсіби және өндіріс тізімін алып тастау туралы жағымсыз шарттар күшіне әйелдердің еңбектеріне тиым салынған немесе шектелген қағидалы шешім талап етіледі. Себептері белгілі, осы Тізімдер өз бейнесіндегі индульгенция жұмыс берушілер үшін, шартты және еңбекті қорғауды жақсартпауға мүмкіншілік беретін қызмет жасайды.

Ықтималды бөлімнің еңбек заңнамаларындағы бейне және кәсіби және екеуінің ата-аналарының жанұялық рөлдерінің ұқсастығы әдістеліне алады, соның ішінде, еңбектік және адами ресурстардың потенциялын рационалды пайдалануға әдістеліне алады. Бұнда үлкен рөлді Конвенцияға МОТ № 156 “Еңбек еткен әйел және ерлер үшін тең мүмкіншіліктер және тең көңіл аудару туралы: жанұялық міндеттермен еңбек еткен” қолына алады.

Заңды түрде ұсынған жұмыс істеген әйелдерге қарама қарсы әлеуметтік құқықты және кепілдемені құру қажет, ал заңды түрдегі термин «баласы бар ана» жалпы қабылданған әлемдік тәжірибеде “ата-ана” және “жанұялы міндеттерімен еңбек ететін ерлер және әйелдер” термині түрінде айтылады.

Ең таралған дискриминацияның пайда болуының бірі - ұлттық дискриминация. Ұлттық дискриминацияның мәселесі әсіресе еңбек саласында және белсенді мемлекет және халықаралық ұйымдарға қарамастан пайда болу жалғасуда. Кейбір мемлекттік геноцид, расизм, нацизм, сегрегация, апартеид және резервация, террористік ұйымдар туа және басқа агресивті дискриминацияның пайда болуы белсенді жарықтануды жалғастыруда. Ұлттық дискриминация еңбек нарығында өзінің түрлерімен пайда болады: еңбек ақы төлемінде, жұмысқа жалдау кезінде, адами капитал саласында, кәсіп таңдау кезінде және де кәсіби сегрегация кезінде.

1965 жылы 21 желтоқсанында Генералды Ассамблея революциясымен 2106 (XX) 1969 жылғы 4 қаңтарында күшіне қатысқан ұлттық дискриминациялардың барлық түрлерінің ликвидациялары туралы халықаралық конвенция бекітілген болатын. Осы Конвенция сатысына сәйкес “мемлекет-қатысушылары ұлттық дискриминацияны талдайды және ұлттық дискриминациялардың барлық түрлерінің ликвидация саясатын өткізу барлық мүмкіншілік әдістерімен міндеттенеді және барлық ұлттар арасындағы өзара түсінігін әдістендіреді, және осы мақсатпен:

1) әр мемлекет-қатысушы тұлға, топтарда немесе қандай да бір актілерде немесе әрекеттерде ұлттық дискриминациямен байланысты қатынастарда, және барлық мемлекеттік орындар және ұлттық сияқты жергілікті мемлекттік мекемелер кепідендіруге осы міндеттермен сәйкес әрекет жасайды;

2) әр мемлекет-қатысушы қандай да бір тұлға немесе ұйым болсын ұлттық дискриминацияны қорғамауға және сүйемелдеуге міндеттенеді.

Қазақстанда ұлттық дискриминацияны айта отырып, мысалы, ЮАР, АҚШ жғне Израиль сияқты ашық пайда болуы жоқ екенін белгілеу тиіс. Қандай-да бір ресми деректер жоқ, ал осы облыстық мемлекеттік саясаты Қазақстан хабірлестігінің қамтамасыздандыруына нақты бағытталған. Бірақ республикамызда дискриминациялық жағдайды құрайтын кейбір сипатты ерекшеліктерді белгілеу тиіс:



  • біріншіден, дамымаған экономикалық қатынастармен сипатталатын комплементарлық байланыстар, тайпа құрамы бойынша бөлу;

  • екіншіден, дәл осындай жағдайды ұлттық белгілері бойынша максималды сүйемелдеуге тырысатын, Қазақстан территориясында өмір сүретін шағын халықтары туғызады.

Осыдан басқа, Қазақстанда өсу категориясы бойынша дискриминацияның бар болуы туралы айтуға болады. Бұл 40 жастан және одан да жасы үлкендердің жұмыссыздық санының ұлғаюы туралы.

Оқылған материалға сұрақтар мен тапсырмалар:

1) Дискриминация мәселесіне қатысты ХЕҰ Конвенциясын оқыңдар.

2) Дискриминация түрлерін атап өтіңдер.

3)Дискриминация мәселелері бойынша кез келген елдегі

жағдайға проблемалық жағдай жасаңдар, жағдайды өзгерту бойынша шаралар ұсыныңдар.


Әдебиеттер


  1. Эренберг Р. Дж., Смит Р. Дж. «Современная экономика труда :

теория и государственная политика». – Хаппер Коллинс, Колливер Пабликейшнс, 1994. – 604б.

  1. Смит «Экономика труда». – Рутледж, Лондон, Нью-Йорк,

2000. – 257б.

  1. Рейнольдс Л. Дж., Мастере Х.С., Мозер К.Х. «Экономика

труда» / Рейнольдс Л. Дж., Прентис-Хол, Инк., Иглуд Клифс, Нью-Джерси 07632, 1997. – 562б.

  1. Карибджанова А.С. «Экономика рынка труда». - Алматы :

Алматинский институт экономики и статистики, 2000. – 84 б.

  1. Закон Республики Казахстан «О занятости населения» //

Казахстанская правда 5 қаңтар 1999 ж.

  1. Закон Республики Казахстан «О труде в Республике

Казахстан» - Астана: 2000 4. Постановление Президента РК «О социальном партнерстве в области социально-экономических и трудовых отношений» // Казахстанская правда, 23.12.1999 ж

  1. Карибджанова А.С. Экономика труда (рынок, человеческий

капитал, производительность): учебное пособие. – Алматы, «Высшая школа бизнеса и права, 1999. – 217б.

  1. Рофе А.И., Збышко Б.Г., Ишин В.В. Рынок труда, занятость

населения, экономика ресурсов для труда: учебное пособие / Под ред. Проф. А.И.Роше. – М. : Издательство «МИК», 1998. – 165б.

  1. М.Г.Завельский. Экономика и социология труда. – М. :

Catallaxy, при участии ЗАО «КноРус», 1998. – 223б.

  1. Экономика труда и социально-трудовые отношения / Под

ред. Г.Г.Меликьяна, Р.П. Колосовой. – М. : Изд-во МГУ, Издательство ЧеРо, 1999. – 463б.

  1. Адамчук В.В. и др. Экономика труда: учебник / В.В.Адамчук,

Ю.А.Конин, Р А.Яковлев / под ред. В.В.Адамчука. – М. : ЗАО «Финстатинформ», 1999. – 175

  1. Региональный статистический ежегодник Казахстана.

  2. Статистический сборник // Под ред. Ж.А.Кулекеева . –

Алматы, 2005.

  1. Статистический бюллетень №1, 2002. Учредитель –

Министерство Финансов

  1. Радостовец Н. Борьба с безработицей и бедностью //

Правительственный вестник, 2000. – № 1.

  1. Шокоманов Ю.К. Рынок труда и занятость // Труд в

Казахстане: проблемы, факты, комментарии, 1999. – № 2.

  1. Labour Statistics for a Market Economy Challenges and Solutions

in the Transition Countries of Central and Eastern Euroe and the Former Soviet Union. Edited by Igor Chernyshev, CEU, Centreal European University Press in association with International Labour Office, Budapest, London. New York, 1999. –284б.

  1. Методика по оценке и прогнозированию ситуации на рынке

труда. – ИЭИ. – Алматы, 1999. – 53б.

  1. Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. – М. :

Экономика, «Дело», 1998. – 289б.

  1. Трудовые ресурсы и глобализация экономики - Отчет в

мировом развитии, 1998 ж., Всемирный банк.

Мазмұны





Алғы сөз

3

1

Еңбек нарығының түсінігі

5

1.1

Еңбек нарығы: түсінігі, элементтері, құрылымы және нарығының модельдері.

5

1.2

Еңбек және еңбек ресурстары. Еңбек түрлерінің топтасуы.

6

1.3

Еңбек нарығының мәселелерін шешуге арналған тарихи жолдары

9

1.4

Еңбек нарғының модельдері

10




Оқылған материалдарға сұрақтар және тапсырмалар.

12

2

Еңбек нарығын қалыптастыру механизмі.

12

2.1

Еңбекке ұсыныс. Мазмұны және құрылымы

12

2.2

Жұмыс күші сұранысына әсер ететін нысандар. Сұраныс қисығы

14

2.3

Еңбекті ұсыну: түсінігі және құрылымы

18

2.4

Сұранысты анықтау кезінде пайданы максималдау шарты.

21




Оқылған материалдарға сұрақтар және тапсырмалар

22

3

Жұмыс бастылығы және жұмыссыздық реттелуі ретіндегі еңбек нарықтары.

24

3.1

Жұмыс бастылық, мәні мен нысандары

24

3.2

Жұмыссыздық: пайда болу себептері, жұмыссыздық мәртебесі және түрлері.

26

3.3

Еңбек биржасы

28

3.4

Халықтың көш-қонуы.

29

3.5

Аймақтық деңгейде кәсіпорындардың ішкі еңбек нарықтарын реттеу мен талдау жүйелері

30




Оқылған материалдарға сұрақтар және тапсырмалар

31

4

Әлеуметтік – еңбек қатынастары ретелуінің халықаралық тәжірибесі

33

4.1

Халықаралық ұйым және оның жұмысының әдістері

33

4.2

Жұмыспен қамтылуды бағдарламалық реттеудің халықаралық тәжірибесі

34




Оқылған материалдарға сұрақтар және тапсырмалар

36

5

Адам капиталы

37




Оқылған материалдарға сұрақтар және тапсырмалар

39

6

Еңбек нарығындағы дискриминация

40




Оқылған материалдарға сұрақтар және тапсырмалар

43




Әдебиеттер

44







жүктеу 0,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау