32
7. Тауарға тікелей айырбасталмай тӛлеу үшін пайдаланған кезде
ақша келесі қызмет атқарады:
а) құн ӛлшемі
б) айналыс құралы
в) тӛлем құралы
г) қорлану құралы
д) дүниежүзілік
8. Болашақта тауар сатып алу үшін жинақталған кезде ақша
келесі қызмет атқарады:
а) құн ӛлшемі
б) айналыс құралы
в) тӛлем құралы
г) қорлану құралы
д) дүниежүзілік ақша
9. Халық аралық есеп айырсу үшін пайдаланған кезде ақша келесі
қызмет атқарады:
а) құн ӛлшемі
б) айналыс құралы
в) тӛлем құралы
г) қорлану құралы
д) дүниежүзілік
10. Тауар құнының ақшалай кӛрінісі:
а) пайдалылық
б) құндық
в) сапа
г) баға
д) сұраныс
11. Алғашқы қағаз ақшалар пайда болды:
а) б.д 5 ғ Англияда
б) б.д.д 7ғ Лидия
в) б.д 1 ғ Ресей
г) б.д 12 ғ Қытайда
д) б.д 18 ғ АҚШ- та
33
12. Жалпы эквивалент болып табылатын ерекше тауар:
а) облигция
б) акция
в) ақша
г) патент
д) лицензия
Есептер мен жаттығулар:
Схеманы толтырындар:
Ақшаныңатқаратын қызметтері
2-сурет
34
Нарық экономикасының теориялық негіздері
Ең жалпы түрде нарық-бұл тауарлардың ӛндірісі,айналымы
және бӛлінуі,сонымен қатар ақша қаржыларының қозғалысы
прцесінде қалыптасатын экономикалық қатынастар жүйесі.
Нарық тауар ӛндірісінің дамуымен бірге, айырбасқа тек
ӛндірілген ӛнімдер ғана емес,сонымен қатар еңбек нәтижесі
болып табылмайтын ӛнімдерді де (жер, жабайы ӛсіп тұрған
орман) қатыстыра отырып, дамиды. Нарықта байланыста
үстемдік ететін жағдайларды қоғамдағы адамдардың барлық
қатынастары сату сатып алумен қамтылған.
Нақтырақ нарық сату сатып алу нысандағы қоғамдық ӛндіріс
агенттерінің арасындағы байланыс, яғни ӛндірушілермен
тұтынушылар, ӛндіріс пен тұтыну байланысы, жүзеге
асырылатын айырбас (айналыс) ӛрісін білдіреді.
Нарықтың субьектілері сатушылар мен алушылар болып
табылады. Сатушылар мен сатып алушылар ретінде үй
шаруашылығы (бір немесе бірнеше тұлғалар құрамымен),
фирмалар
(кәсіпорындар),
мемлекет
болады.
Нарық
субьектілерінің кӛпшілігі бір мезгілде әрі сатып алушы, әрі
сатушы әрекет етеді. Барлық шаруашылық субьектілер.
Сату- алудың ӛзара байланысқан ағымын құра отырып,
нарықта тығыз әрекет етеді.
Нарықтын обьектілері тауарлар мен ақша табылады.
Тауарлар ретінде тек ӛндірілген ӛнім ғана емес,сонымен
қатарӛндіріс факторлары (жер, еңбек,капитал) қызмет болады.
Ақша ретінде-олардың ішінде маңыздысы ақшаның ӛзі болатын,
барлық қаражат қаржылары.
Тестілер:
1. Экономикалық санат ретінде нарық-бұл:
а) тауар мен ақша қозғалысы проценсіндегі қатынастардың
жиынтығы
б) базар
в) сатушы мен сатып алушының кездесетін жері
г) сауда алаңы
д) тауарлық айырбас
35
2. Қандай мәселені нарық шеше алмайды?
а) ресурстардың тиімді бӛлінуі
б) қолда бар ғылыми техникалық жетістіктерді игеру
в) экономиканың тапшылықсыздығы
г) халықты әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету
д) сатушылар мен сатып алушылардың мүдделерін біріктіру
3. Нарық обьектісі:
а) кәсіпорын
б) мемлекет
в) фирма
г) банктер
д) дұрыс жауабы жоқ
4. Нарық экономикасының сипаттамасына жатпайды:
а) бәсеке
б) орталықтандырылған жоспарлау
в) жеке меншік
г) кәсіпкерлік тандау ерекшелігі
д) банкроттық
5.Нарық бағасының қалыптасуына әсер етеді:
а) сұраныс заңы
б) ұсыныс заңы
в) құн заңы
г) шекті пайдалылық заңы
д) аталған заңдардын жиынтығы
6. Ұлттық нарықтар жіктелуінің қай түріне?
а) нарықтық қатынастар обьектілерінің экономикалық
қызметі бойынша
б) географиялық орналасуы бойынша
в) бәсекенің шектелу дәрежесі бойынша
г) салалар бойынша
д) сатылу сипатына қарай
7. Нарық субьектісі:
а) кәсіпорын
б) тауарлармен қызметтер
36
в) институттар
г) барлығы дұрыс
д) дұрыс жауабы жоқ
8. Нарық обьектісі:
а) мемлекет
б) банк
в) тауарлар мен қызметтер
г) кәсіпорын
д) үй шаруашылығы
9. Әрдайым ӛзгеріп отыратын бағалар арқылы нарық ӛндіріске
қатысушыларды тауарлардың қоғамдық қажетті саны, сапасы мен
ассортименті жайлы обьективті түрде құлақтандырып отыратын
нарық қызметі:
а) баға
б) реттегіш
в) ақпараттық
г) делдалдық
д) тазалағыш
10. Нарық субьектісі:
а) ақша
б) тауарлар
в) қызметтер
г) барлығы дұрыс
д) дұрыс жауабы жоқ
Кестені толтырыңдар:
5-кесте
Нарық құрылымы
Экономикалық
мақсаты
бойынша
Аумақтық
жағдайы
бойынша
Ӛндірушілер мен
тұтынушылардың
сандық ара қатынасы
Субьектілері
бойынша
