Өзін -өзі тексеру сұрақтары

Өзін -өзі тексеру сұрақтары

2. Белдікті берілістердің артықшылығы мен кемшіліктері, олардың қолданылу аймағы.

3. Белдіктің орамындағы күштер. Олар қалай есептелінеді?

4. Белдіктегі кернеу. Оларды қалай есептейді?

5. Қандай кернеу берілістің жұмыс істеу қабілеттілігіне және белдіктің шыдамдылығына қалай әсер етеді?
Дәріс 11. Шынжырлы берілістер, артықшылығы және кемшіліктері, қолдану аймағы. Шынжырлы берілістің динамикасы. Шынжырлы берілістің есептелуі.

Дәріс жоспары:

1. Жалпы мәлімет, жұмыс принципі және салыстырмалы баға.

2. Шынжырлы берілістердің артықшылықтарымен кемшіліктері.

3. Қолданылу аймағы.
Жалпы мәлімет, жұмыс принципі және салыстырмалы баға. Ол шынжырмен жұлдызшының ілінісуіне негізделген. Ілінісу принципі белдікті беріліске қарағанда әртүрлі үлкен жүктеме шарттарында болат шынжырдың беріктігін жоғарылатады. Сырғанау мен тоқтаудың болмауы тұрақты беріліс қатынасын қамтамасыз етеді (айналысына орташа) және неғұрлым қысқа уақыттағы жүктелу мүмкіндігін туғызады. Ілінісу принципі шынжырды қосыша тартуды қажет етпейді, себебеі себебі білік пен тіректегі жүктеме азаяды. Жұлдызшаның шынжырды орау бұрышы шкивті белдікті орау бұрышы сияқты сондай маңызды емес. Сондықтан шынжырлы берілістер кіші өс аралық қашықтықта және үлкен беріліс қатынасында да жұмыс істей алады. Сол сияқты қуатты бір жетекші біліктен бірнеше жетектегі білікке бере алады.

Шынжырлы берілістердің артықшылықтарымен кемшіліктері. Негізгі кемшілігі шынжыр әр бөлек қатты звенолардан тұрады және жұлдызшада шеңберленіп емес көп бұрышта орналасуы. Бұл шынжыр шарнирының тозуына, шу және қосымша динамикалық жүктелудің, майлау жүйесін ұйымдастыру қажеттілігене әкелеп соғады.

Қолданылу аймағы. Шынжырлы берілістер өс аралық қашықтықта, бір жетекші біліктен бірнеше жетектегі білікке берілетін жағдайда, белдікті беріліс сенімсіз болған кезде шынжырлы берілістер қолдануға тура келген жағдайда. Шынжырлы берілістер ауыл шаруашылығында, тасымалдау және химиялық машина жасауда, станок жасауда, тау-кен жабдықтарында және көтеру-тасымалдау құрылғыларында кеңінен қолданылады.

Өзін -өзі тексеру сұрақтары.

2. Шынжырдың қандай типтері кеңінен таралған?

3. Шынжыр шарнирының тозу қарқындылығы неге байланысты?

4. Шынжырлы берілістің есептелуін қай критерий бойынша жүргізеді?

5. Шынжырлы берілістің құрылымын қандай параметрлер-

мен оптимизациялайды?

1. 
   Муфталар, жалпы мағлұматтар.
   
2. 
   Муфталардың атқаратын қызметі және олардың түрлері.
   
3. 
   Серпімді элементтерді таңдау және тексеру есептері.
   

Техникада муфта деп, біліктерді жалғастыратын тетікті айтамыз. Муфталар машиналарда көбінесе қозғалтқыш пен редукторды және редуктор мен атқарушы механизмді жалғастыру үшін қолданылады. Машина жасау өндірісінде муфталар көбінесе мынадай жағдайларда қолданылады:

а) біліктерді өзара жалғастыру үшін;

ә) қозғалтқыштар мен жұмыс істейтін механизмдерді қосу және ажырату үшін;

б) жұмыс істеп тұрған машина бөлшектерін шамадан артық түсетін күштен сақтау үшін;

в) динамикалық күштерді азайту үшін;

г) машина тораптарын құрастырғанда пайда болатын қателіктерді жою үшін.

Муфталар өздерінің ішкі кұрылысына және атқаратын қызметіне қарай бөлінеді:

а) механикалық муфталар;

ә) электрлік муфталар;

б) гидравликалық муфталар.

Машина бөлшектері курсында тек механикалық муфталар ғана қарастырылады.

а) баскарылатын;

б) басқарылмайтын;

в) автоматтандырылған (өзін-өзі баскаратын).

Ал басқарылмайтын муфталарға:

1) тұйық муфталар;

2) теңелту муфталары;

3) еркін қозғалыс муфталары жатады.

Өзін -өзі тексеру сұрақтары.

1. 
   Муфталар не мақсатта пайдаланылады?
   
2. 
   Муфталар қандай топтарға және түрлеріне байланысты классификацияланады?
   
3. 
   Тұйық муфталардың артықшылғы мен кемшілігі, конструкциясының көрінісі.
   
4. 
   Тұйық муфта қандай функцияларды атқарады?
   
5. 
   Муфталардың динамикалық қасиеттерін қалай сипатталады?
   

1. 
   Бөлінетін қосылыс. Қолдану аймағы. Артықшылығы және кемшіліктері.
   
2. 
   Бұрндалы қосылыстар, негізгі түсініктер мен анықтамалар.
   
3. 
   Жүктелудің әртүрлі жағдайындағы бұрандалы қосылысты тәжірибелік есептеу.
   
4. 
   Шпонканы таңдау және тексеру есебі.
   

Машиналарда бұрандалы бөлшектер көп кездеседі. Кейбір машиналарда олардың саны барлық бөлшектердің 60%-ін кұрайды. Өйткені бұрандалы косылыстардың ажырамайтын қосылыстарға қарағанда мынадай артықшылықтары болады:

1. Тез жиналып, оңай сұрыпталынады (ажыратылады).

2. Бұранданың сына тәрізді әсер етуінің нәтижесінде және кілт ұзындығының бұранда радиусына қатынасы үлкен болғандықтан қосылыстарды кысатын үлкен осьтік күш пайда болады, сондықтан бұрандалы қосылыстар берік келеді.

3. Бұрандаларды өте дәл әзірлеуге болады және олардың конструкциясы қарапайым келеді.

4. Белгілі жағдайда өздігінен тежелу қасиеті пайда болады.

Өндірісте бұрандаларды әр түрлі әдістермен дайындайды.

а) Қарапайым бұранданы кескішпен қолдан дайындауға болады. Бұл әдіс өнімділігі шамалы болғандықтан шағын өндірістер мен жендеу жұмыстарында ғана қолданылады.

б) Бұранданы кескіш аркылы темір жонатын немесе арнаулы болт өндейтін станоктарда дайындауға болады.

в) Арнаулы фрезерлік станоктарда дайындалады. Бұл әдіспен дәлдікті талап ететін, үлкен диаметрлі винттер дайындалады.

г) Құю әдісі. Мұнда пластмассадан, шойыннан және шыныдан құйылған бөлшектердің бұрандаларын құю процесінде жасауға болады.

д) Сығу әдісі. Жұка кабырғалы каңылтырдан және пластмассадан штамптау немесе үлкен қысыммен қысу арқылы жаса-латын бөлшектерге бұранда сызығын сығу арқылы түсіреді.

е) Арнаулы бұрандалар таптағыш станок автоматтарда да кесіледі.

Мұндай өнімділігі жоғары, әрі арзан әдіспен стандартты козғалыс қажетіне арналған бұрандалар әзірленеді (болттар, гайкалар т. б.).

Бұранданың геометриялың параметрлері. Бұранда темендегідей параметрлермен сипатталады (29-сурет, СТ СЭВ 180-75): d - бұранданың сыртқы диаметрі, яғни бұранда орамынын сыртқы төбелері арқылы жүргізілген цилиндр диаметрі; d₁ — бұранданың ішкі диаметрі, бұранда орамының ішкі табандары арқылы жүргізілген цилиндр диаметрі; Н₁ —гайка мен винт орамы жанасатын профильдің жұмыс биіктігі; Р_һ —бұранда жүрісі, бұл гайканың бір айналу кезіндегі жылжу шамасын керсетеді; Р — бұранда кадамы немесе бұранда аралығы.

Бұранда сызықтарын езара параллель етіп бірнешеуін қатар жүргізуге болады және ондай бүрандаларды көп кірісті бұрандалар деп атайды. Олар бұранда сызығының кіру санына бай-ланысты екі, үш және төрт кірісті болып бөлінеді. Бір кірісті бұрандаларды кесу оңай және арзан, сондықтан олар техникада көп колданылады.

Бұранданың параметрлері мен оның дәлдік шектерінің өл-шемдері стандартталған.