Өзін -өзі тексеру сұрақтары

Өзін -өзі тексеру сұрақтары.

2. Планетарлы берілістің ілінісу күштері және беріктікке есептеудің ерекшелігі.

3. Қандай талаптарға сай планетарлы берілістің тіс саныдарын таңдап алады?

4. Новиков ілінісінің ерекшелігі.

1. 
   Фрикционды берілістер және вариаторлар туралы жалпы түсінік.
   
2. 
   Фрикциялық берілістердің артықшылығы және кемшіліктері және қолдану аймағы.
   
3. 
   Фрикциялық берілістердің түрлері.
   
4. 
   Вариаторлар, маңдайла вариаторлар.
   

Фрикциялық берілістердің қуаты, яғни бір біліктен екінші білікке берілетін моменттің шамасы екі дөңгелектің жанасу ауданында пайда болатын үйкеліс күшіне байланысты болады.

Сондықтан айналмалы деңгелектер бірін-бірі белгілі күшпен қысуы шарт, бүл көбінесе арнаулы серіппе арқылы жүзеге асырылады.

Фрикциялық берілістердің жұмыс істеу шартына байланысты, үйкеліс күші беріліс күшінен көп немесе үйкеліс күшінен пайда болған момент есептегі берілген айналу моментінен көп болуы тиіс.

Бәрімізге белгілі үйкеліс күші:

мұндагы F – жанасу ауданына түсстін қысым күші;

f – үйкеліс коэффициенті.

Көрсетілген теңдеу бойышла қысым күші мен үйкеліс коэффициентінің шамасьі неғүрлым үлкен болса, соғұрлым фрикциялық берілістер беретін күштің (қуаттық) шамасы да жоғары болады.

Үйкеліс коэффициентінін шамасы аз болатындықтан қысым күшінің шамасы есептегі күштен бірнеше есе артық болады. Мысалы, кұрғак бетті болаттар үшін үйкеліс коэффициенті f=0,1 жағдайда қысым күші пайдалы күштен 10 есе артық болады.

Осыған байланысты фрикциялық берілістерде біліктер мен тетіктердің өлшемдері үлкең болады, сондықтан олар арқылы берілетін ең үлкен қуат шамасы 10—30 ат күшінен аспайды.

Фрикциялық берілістердің мынадай артықшылықтары бар:

а) конструкциясы қарапайым айналу денесіне тіс жасаудың қажеті жоқ;

б) қозғалыс бірқалыпты беріледі, сондықтан ол жоғары жылдамдықпен айналатын механизмдерде және аспаптарда қолданылады. Мысалы, тісті дөңгелектің дәлдігін есептейтін аспаптар фрикциялық берілісті қолдану негізінде жасалған;

в) айналыс сандарын сатысыз реттеуге мүмкіндік береді;

г) олар конусты дискілі түрде жасалып, берілісті бұрышпен беруге мүмкіндік туғызады.

Ал фрикциялық берілістердің кемшіліктері:

а) фрикциялық берілістерде үштірік пен білікке күш көп түседі;

б) фрикциялык берілістердің пайдалы әсер коэффициентінің шамасы аз (η = 0,8,..0,92). Фрикциялық берілістердія жұмыс істеуі кезінде сырғанау пайда болады. Сондықтан беріліс қатынасы және фрикциялык дискілер бетінін тозуы бірқалыпты болмайды;

в) айналмалы денелердің қысылып тұруы қажет, сондықтан косымша қысу жабдықтарын қажет етеді.

Фрикциялың берілістердің түрлер. Фрикциялық берілістер өзара екі топқа бөлінеді.

1. Беріліс саны тұрақты фрикциялық берілістер.

2. Беріліс санын үздіксіз және сатысыз реттейтін фрикциялық берілістер немесе вариаторлар.

Беріліс саны тұрақты фрикциялық берілістерге қарапайым конус дискілі фрикциялық беріліс те жатады. Цилиндрлік катоктар үшін фрикциялық берілістердің беріліс саны:

Ал екі айналмалы дененің қысым күші төменде көрсетілгендей табылады:

мұндағы F_t – берілетін шеңберлік күш;

ε = 0,03 – сырғанау коэффициенті;

К= 1,25...1,5 күш берілістерінің ілінісу қоры;

f=3 – аспаптар үшін ілінісу қоры;

f=0,04...0,05 – үйкеліс беті майланған болаттан жасалған дискілердің үйкеліс коэффициенті;

Вариаторлардың негізгі көрсеткіші олардьщ реттеу диапазоны

D – вариатордың негізгі көрсеткіші.

Теория тұрғысынан алғанда екінші дискінің диаметрі өте кіші (D₂ →0) болса, онда реттеу диапазоны шексіздікке жақындауы тиіс, бірақ практикада реттеу диапазоны D = 3 ... 4 болады, себебі оның кемуінен сырғанау көбейеді, олар тезірек тозады, яғни п. ә. коэффициенті төмендейді (21-сурет).

1. Маңдайлы вариаторларда айналу жылдамдығы бір ғана нүктеде те-неледі, басқа нүктелердің жылдамдықтары әр түрлі болғандықтан, оларда сырғанау пайда болады. Дегенмен, олар конструкциясының өте қарапайымды-лығынан бұрандалы престерде және көптеген аспаптарда кеңінен қолданылады.