Қазақстан Республикасы Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпы білім беретін типтік бағдарламасы Астана 2015 Жоба Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Мектепке дейінгі балалық шақ»

Мақсаты: кіші мектеп жасындағылардың еңбек дағдыларын дамыту үшін жағдай жасау, еңбекке қызығушылыққа, еңбектену ниетіне тәрбиелеу.

Міндеттері:

• 
  ғимараттағы тәртіп пен тазалықты, балабақша ішіндегі тәртіп пен тазалықты сақтау, тәртіпке қолдау көрсететін ересектердің тапсырмаларын орындауға үйрету;
  
• 
  жауапкершілікті, табандылықты дамыту, бастаған ісін аяғына дейін жеткізе білуін дамыту;
  
• 
  ересектерге назар аудару және көмек көрсетуге тәрбиелеу (тәрбиешіге, оның көмекшісіне, ата-анаға), еңбек нәтижелеріне сақтықпен қарым-қатынас жасауға, еңбек әрекетіне қатысу ниеті мен қызығушылыққа тәрбиелеу.
  

-киіміндегі ретсіздікті байқауға және оны ересектердің біршама көмегімен жоюға үйрету.

Шаруашылық-тұрмыстық еңбек

Қарапайым тапсырмаларды орындауға баулу. Жылдың екінші жартысынан бастап асханада кезекшілік ұйымдастыру, материалдарды ұйымдастырылған оқу белсенділігіне даярлауға үйрету сондай-ақ оларды жинауға, ойнап болғаннан кейін ойыншықтар мен құрылыс материалдарын орнына жинауға үйрету.

Табиғат бұрышындағы еңбек

Табиғат бұрышындағы еңбекке қатысуға ұмтылуға тәрбиелеу.

Табиғаттағы еңбек

Табиғаттағы еңбекке қатысуға тәрбиелеу, атап айтқанда: гүлдердің ірі тұқымдарын себу, бау-бақша дақылдарын егу; пияз, көкөністер отырғызу; өсімдіктерді суғару, көкөністерді жинау. Өз бөлігіндегі жапырақтарды, қоқыстарды жинауға үйрету, қыста жолдарды қардан тазалауға үйрету.

- өзіне өзі қызмет көрсетудің қарапайым дағдыларына ие болады;

- ғимараттағы және сол жердегі тәртіп пен тазалықты сақтайды, тәртіпті сақтайтын ересектердің қарапайым тапсырмаларын орындайды;

- еңбек әрекетіне қатысу ниеті бар.

Мектепке дейінгі кіші жастағы балалар ересектермен қарым-қатынаста бастамашыл, көптеген сұрақтар қояды, шағын таныс ертегілерді шын көңілмен айтады, танымдық қызығушылықтарын көрсетеді. Баланың ересектермен қарым-қатынас жасауда қанағаттандырылмаған сұранысы олардың арасындағы эмоциялық жатырқаушылыққа әкеп соғады. Балабақшаның жанұямен жұмысының басты мақсаты – балалардың отбасыларымен жауапты және өзара тәуелді қарым-қатынасты дамыту үшін балабақшада қажетті жағдайларды жасау, балаларды тәрбиелеуде ата-аналардың рөлін көтеру.

Осы жастағы ата-аналармен жұмыста мектепке дейінгі ұйымдардың алдында тұрған міндеттер:

- балаларды тәрбиелеудегі балабақша мен жанұяның жұмысының ортақтығы;

- мектепке дейінгі ұйымның қызметіне белсенді қатысуға ата-аналарды тарту;

- педагогика мен балалар психологиясы саласында ата-аналарды ағарту;

- педагогтар мен ата-аналардың арасындағы өзара қарым-қатынаста бір-біріне сенушілік, баланың қажеттіліктері мен қызығушылықтарын және өзінің міндеттерін түсіну.

Ата-аналармен жұмыстың негізгі түрлері:

- жанұямен танысу: кездесулер-танысулар, жанұяларға бару, сауалнама жүргізу;

- білім беру үдерісінің барысы туралы ата-аналарды ақпараттандыру: ашық есік күндері, жеке және топтық кеңестер, ата-аналар жиналыстары, стендтерді, көрмелерді және басқаларды безендіру;

- әртүрлі тақырыптық кештерді, байқауларды, жанұялық бірлестіктерді (клуб, студия, секциялар), мерекелерді, серуендерді, балалардың зерттеу және жобалау әрекеттеріне қатысуды ұйымдастыруға ата-аналарды тарту.

Дені сау баланы балабақша мен отбасының тәрбиелеу, сауықтыру, күн тәртібі, қозғалыс белсенділігі, гигиеналық іс-шаралар, мәдени гигиеналық дағдылар сияқты мәселелер де біртұтас талаптар сақталған жағдайда ғана дұрыс тәрбиелеуге болады. Сондықтан ата-аналарға қажетті көмек көрсету, оларды бірлескен жұмысқа баулу өте маңызды.

Ата-аналармен жұмысты жоспарлау кезінде балаларды тәрбиелеу мен оқыту міндеттерімен және мақсаттарымен таныстыру, отбасылық тәрбиелеудің озық тәжірибесін қарастыру, талдау мен тарату мәселелері айрықша орын алуы тиіс.


VІ. ОРТАҢҒЫ ТОП
1. 4 жастан 5 жасқа дейінгі балаларға сипаттама

Өмірінің 4-жылында баланың дене дамуы: бойының орташа өсуі жылына 5 см-ді, дене салмағы — 1,5 кг-ды құрайды. Төрт жастағы ұлдардың бойы — 100,3 см. Бесінші жылға қарай ол шамамен 7,0 см-ге артады. Төрт жастағы қыздардың бойының өсуі — 99,7 см, бесінші жылы — 106,1 см. Топтағы ұлдар мен қыздардың дене салмағы 4 жылға қарай 15,9 және 15,4 кг, ал 5 жаста — 17,8 және 17,5 кг. Аталған жаста баладағы омыртқалардың түрлі бөліктерінің көлемінің арақатысы ересектердегі сияқты қалыптаса бастайды, бірақ омыртқалардың өсуі есейген шаққа дейін жалғасады.

Бұл жаста баланың зейіні тұрақты бола бастайды, өз еркімен есте сақтау қабілеті пайда болады, қабылдау, қиялдау жетіледі, көркем-бейнелік ойлаудың жоғары түрлері дамиды: талқылай білу, ойша тұжырымдар құру, жіктеу қабілеті жетіледі. Түрлі ақпараттар, ойлар мен талқылауларды жеткізу тәсілі ретінде сөйлеудің маңыздылығы артады. Әңгіме практикалық бақылау мен эксперименттеумен қатар балалардың дүниетанымын кеңейтудің тиімді тәсілі болады. Бұрын соңды болмаған жаңа қабілет пайда болады: ойдан шығарылған кейіпкермен бірге мазасыздану, яғни балаларға басқа адамдардың ішкі өмірі қолжетімді болады.

Балалар ересектерге олармен қарым-қатынасты қолдауға бағытталған көптеген сұрақтар қояды. 4-5 жастағы балалардың сұрақтары мен хабарламалары заттар мен құбылыстар арасындағы байланысты анықтауға және түсінгенін ересектерге көрсетуге бағытталады.

Ересектерге деген сенімділік қатынасы және оның эмоциялық жағдайын сезіну қабілетінің қажеттілігі дамиды. Ересектермен қарым-қатынастың жаңа түрі - танымдық тақырыптарға қатынас пайда болады және дамиды. Баланың ересектермен қарым-қатынасына қажеттіліктің қанағаттандырылмауы олардың арасындағы эмоционалдық жатырқаушылыққа апарады. Ол түрлі жағдайларда байқалады: біреулері тұйықталып қалады, біреулері мазасызданып, сәл нәрсеге жылауға дайын тұрады; кейбіреулерінде теріс әрекет, агрессия байқатады.

Балаларда құрбыларымен қарым-қатынасқа қажеттілік кенет артатын болады. Бірлескен ойындар негізінде балалық қоғам пайда болады, бала құрбыларының ортасында өзінің орнын тани бастайды. Коммуникативтік біліктіліктер дамиды: ілтипатпен амандасады және қоштасады, басқаны өз есімімен атайды.

Баланың ересектермен және құрбыларымен қарым-қатынасы өзінің «Менін» сезінуге мүмкіндік береді. Қарым-қатынаста ғана «Мен» бейнесі құрылады. Ересектер және құрбылары балаға ізгі тілекпен қарайтын тәрбиелеудің жағымды жағдайы кезінде оның мақұлдауға, оң бағаға, мойындауға деген қажеттілігі қанағаттандырылады. Қарым-қатынастың теріс тәжірибесі агрессияға, өзіне-өзі сенімсіздікке, тұйықтыққа әкеледі.

Жасы өскен сайын балада өзінің сөздері мен қылықтарына, сонымен бірге қызметтің әр түріндегі (ойын, бейнелеу, музыкалық, театралдық және т.б.) жеке мүмкіндіктері мен жетістіктеріне балама бағалау дамиды.

5 жасқа қарай өзіндік қарым-қатынас жүйесі, топтық ынтымақтастыққа сыни бағалар қалыптасады, балада достар пайда болады.

5 жастағы бала ұзақ әңгімелерді, түсіндірмелерді қабылдайды, себебі бұл балада белгілік-символикалық функция (әріптерге, цифрларға қызығушылық) пайда болады.

Бағдарламаны іске асыру және игеру бойынша ересектер мен балалар әрекеті білім беру үдерісін ұйымдасырудың екі басты үлгісінде жүзеге асырылады:

- ересектер мен балалардың бірлескен әрекеті;

- балалардың өз бетінше әрекеті.

Бірінші үлгі аясында білім беру міндеттерін шешу - ересектер мен балалардың бірлескен әрекеті ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті түрінде де, режимдік сәттер барысында жүзеге асырылатын білім беру іс-әрекеті түрінде де іске асырылады. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті балалық әрекеттердің әртүрлі түрлерін ұйымдастыру немесе жұмыстың түрлері мен әдістерін қолданып, оларды кіріктіру арқылы балалар контингентіне, Бағдарламаны меңгеру деңгейі мен нақты білім беретін міндеттерді шешуге байланысты таңдауды педагог өзі жүзеге асырады.

Тәрбиеші балалар әрекетін ұйымдастыруда ойын арқылы бейімдеуді белсенді қолданады. Дамытушы білім беретін жағдаяттардың барлық түрлері ойын түрінде өткізіледі немесе ойындық тәсілдер мен әрекеттерден құрылады. Орта жастағы мектепке дейінгі тәрбиеленушінің көрнекі-бейнелі ойлауының ерекшелігіне қарап, оның көрнекі, ойын және практикалық әдістеріне мән беріледі, педагогтың сөзі көрнекіліктің түрлері және балалардың практикалық қызметімен бірге жүреді.

Балалардың өз бетінше ойын әрекеті тәрбиешінің бақылауында болады, ол балаларды бағыттайды, ал кейде ойындарға тікелей қатысады. Жалығып кетуге жол бермей түрлі қимылдағы ойындарды мақсатты кезектестіріп, тәрбиеленушілерді ойынның бір түрінен екінші түріне уақтылы ауыстырып отыру керек. Тәрбиешінің міндеті – вариативті ойын әрекетіне сәйкес пәндік-дамытушы орта: түрлі бейнелі ойыншықтар, алмастырушы-заттық, ойын шығармашылығына материалдар, ойын жабдықтарын тиімді орналастыру арқылы мүмкіндіктер құру.

Кішкентай бала үшін жақын қоршаған заттар қызығушылықтың қайнар көзі және әлемді танудың бірінші баспалдағы болып табылады, сондықтан баланың сезімдік тәжірибесі белсенді түрде жинақталатын толықтырылған заттық орта құру қажет. Ортаңғы топтағы ойыншықтар мен заттардың қасиеттері өте бай және алуан түрлі, қызығушылық пен белсенділікке ынталандырады.

Ойын, бейнелеу, музыкалық, театрлық-орындаушы әрекеттерде шығармашылық қабілеттерді дамытуға көп көңіл бөлінеді.

Тәрбиешінің балаларға деген мұқият, мейірімді қарым-қатынасы, олардың танымдық белсенділігін қолдай білуі және өзіндігін дамыту, түрлі әрекеттерді ұйымдастыру балабақшаның ортаңғы тобындағы балаларды дұрыс тәрбиелеу мен толыққанды дамытудың негізін құрайды.

4 жастан 5 жасқа дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқыту олардың дене, ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық дамуына, денсаулығын нығайтуға, білім, білік және дағды негіздерін қалыптастыруға бағытталған.

Ортаңғы топта сабақ аптасына 12 рет 20-25 минуттан Үлгілік оқу жоспарына (бұдан әрі – ҮОЖ) сәйкес өткізіледі.

Аталған жастағы балалардың мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын меңгеру білім беру салаларын кіріктіру және заттық-дамытушы ортамен қамтамасыз ету жолымен жүзеге асырылады.

«Денсаулық» білім беру саласының базалық мазмұны:

- дене шынықтыру ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері арқылы жүзеге асырылады.

Мақсаты: баланың денсаулығын нығайту және қорғау жағдайларымен қамтамасыз ету; дене тәрбиесіне қызығушылығын дамыту, қозғалыс біліктіліктерін және дағдыларын қолдануға ынталандыру.

Міндеттері:

- жүру мен жүгіруде, секіру мен лақтыруда, қағып алуда, еңбектеу мен өрмелеп шығуда, жеке гигиена дағдылары орындауға және денсаулық сақтау негіздерін үйрету;

- дене қасиеттерін дамыту: ептілік, үйлестіру қабілеттері, жалпы шыдамдылық, тепе-теңдікті сақтау, икемділік;

- дене жаттығуларын орындауға, салауаты өмір салтына ұмтылуға қызығушылыққа тәрбиелеу.

Қимылдың негізгі түрлері

Екінші кіші топта үйретілген жаттығуларды қайталау, білік пен дағдыларды бекіту және жетілдіру.

Негізгі қимыл жаттығулары

Жүру. Сапта бір-бірлеп жүру, жүруді жүгірумен, секірумен, басқа қимылдармен кезектестіру; Жүруде қол мен аяқ қимылын үйлестіру. Дұрыс сымбатты сақтау.

Аяқтың ұшымен, өкшемен, тізені жоғары көтеріп жүру; ұсақ және алшақ адымдап жүру; жыланша ирелеңдеп; жан-жағына қарай жылжымалы қадам.

Жүгіру. Қалыпты, аяқтың ұшымен жүгіру; тізені жоғары көтеріп жүгіру; қадамдап және адымдап жүгіру; сапта бір-бірлеп; түрлі бағытта жүгіру. Түрлі тапсырмалармен жүгіру: жетекшінің ауысуымен; шапшаң және бәсең қарқынмен жүгіру. 1-1,5 минут ішінде жай қарқынмен үздіксіз жүгіру; орта жылдамдықпен 40-60 метрге жүгіру.

Секіру. Бір орында тұрып қос аяқпен секіру (жүрумен кезектестіре отырып, 2-3 рет 10 секіру); 2-3 метрлік қашықтықта алға ұмтыла қос аяқпен секіру; бір орында оңға, солға бұрылып секіру. Баланың қолын көтергендегі биіктікте тұрған нәрсеге орнынан секіру арқылы жанап өту. 4-5 сызық арқылы орнынан ұзындыққа секіру (сызықтардың ара қашықтығы 40-50 см). 20-25 см биіктікке секіру; орнынан 50 см кем емес ұзындыққа секіру. Бір аяқпен секіру (шамамен 4-5 рет оң және сол аяқта).

Қысқа секіртпемен секіру (демалу үзілістері бар 2-3 реттен 10 секіру.

Дәлдеп лақтыру, қағып алу, лақтыру. Заттар арасымен доптарды, құрсауды домалату. Допты бір-біріне төменнен лақтыру және қағып алу (1,5 м қашықтықта); допты екі қолымен бастан асыра кедергі арқылы лақтыру (2 м қашықтықтан). Допты жоғары лақтыру және екі қолымен қағып алу (қатарынан 3-4 рет). Алысқа дәлдеп лақтыру (3,5-6,5 м кем емес). Заттар арасымен доптарды, құрсауды бір-біріне домалату. Оң және сол қолымен көлденең нысанаға (2-2,3 м қашықтықтан), 1,5м қашықтықтан тігінен (нысана ортасының биіктігі 1,5 м) нысанаға дәлдеп лақтыру

Еңбектеу және өрмелеу. 8 м дейінгі қашықтықта заттар арасымен тура бағыт бойынша төрт тағандап еңбектеу, тақтайда, орындықта көлденеңінен еңбектеу. Табан мен алақанға сүйеніп, төрт тағандап еңбектеу. 50 см жоғары көтерілген арқанның астынан оң және сол бүйірмен алға еңбектеп кіру. Құрсаудан еңбектеп өту. Гимнастикалық тақтай бойынша жоғары-төмен кезектескен қадаммен өрмелеу. Арақашықтығы 10 м дейінгі заттар арасымен тура бағытта жыланша ирелеңдеп, орындыққа көлденеңінен және көлбеу еңбектеу. Гимнастикалық орындықта қолдарымен тартылу арқылы ішімен еңбектеу. Бөрене, гимнастикалық орындық арқылы еңбектеп өту. Гимнастикалық қабырға бойынша жоғары-төмен кезектескен қадаммен өрмелеу, аралықтан оң, сол аралыққа ауысу.

Тепе-теңдікті сақтау жаттығулары. Сызықтар арасымен (15 см арақашықтық); сызықпен; арқанмен (диаметрі 3 см); тақтаймен, гимнастикалық орындықпен, бөренемен жүру. Жүру кезінде: заттарды аттап өту, бұрылыстар, басқа қаптар кию тапсырмаларын орындау. Тепе-теңдікті сақтау: қолын жоғары көтеріп, аяқтың ұшымен тұру; қолын беліне қойып, бір аяқпен тұру; қолын беліне қойып, екі жаққа айналу. Қырлы тақтаймен жүру; көлбеу тақтайда жоғары-төмен жүру және жүгіру (ені 20 см, биіктігі 30-35 см). Еденнен 20-25 см көтерілген баспалдақ тақтайынан, қолдың түрлі қалпымен үрленген доп арқылы (бір-бірінен қашық қойылған 5-6 доп арқылы кезекпен) аттап өту.

Музыкалық-ырғақтық жаттығулар. Музыкалық сүйемелдеуге сәйкес түрлі қарқында түрлі таныс дене жаттығуларын орындау. Аяқты өкшемен кезектесе қою және топылдату.

Музыканың қарапайым ырғақты әуеніне сәйкес шапалақтау. Бір бүйірге қарай жүру. Жұптармен айнала шеңбермен қозғалу.
Күтілетін нәтижелер:

- түрлі тапсырмалар орындап бір-бірден сапта жүреді;

- жетекшінің ауысуымен; жай қарқында 1,5 минут ішінде; орташа жылдамдықпен 60 метрге жүгіреді;

- 20-25 см биіктіктен; орнынан 50 см-ден кем емес ұзындыққа; бір аяқпен шамамен 4-5 рет секіреді;

- заттардың арасымен доптарды домалату; оң және сол қолмен көлденең нысанаға (2-2,3м арақашықтықтан); тік нысанаға (нысана ортасының биіктігі 1,5 м) 1,5м арақашықтықтан дәлдеп лақтыру;

- 8 м дейінгі қашықтықта заттар арасымен тура бағыт бойынша төрт тағандап еңбектеу; 50 см жоғары көтерілген арқанның астынан оң және сол бүйірмен алға еңбектейді;

- гимнастикалық қабырға бойынша жоғары-төмен кезектескен қадаммен өрмелейді;

- тепе-теңдікті сақтай отырып, көлбеу тақтайда жоғары-төмен жүру және жүгіреді;

- сапта екеуден тұрып сапты қайтадан түзу; оңға, солға бұрылуды орындайды;

- бір бүйірге қарай музыкамен жүру,жұптармен айнала шеңбермен қозғалады.

Үйретілген жаттығулар туралы білік пен дағдыларын бекіту және жетілдіру.

Жүру. Сапта бір-бірден, екеуден; аяқтың ұшымен, өкшемен, табанмен, табанның ішкі жағымен; тізені жоғары көтеріп; ұсақ және алшақ адымдап жүру. Қозғалыс бағытын өзгертіп жүру, жыланша ирелеңдеп жүру, алға, қосымша қадаммен алға, шет жағына жүру. Жүгірумен, секірумен, бағытты өзгертумен, қарқынмен жүру. Басқа қимылдармен кезектестіріп, белгі бойынша тоқтап жүру.

Жүгіру. Қалыпты, аяқтың ұшымен; тізені жоғары көтеріп; ұсақ және алшақ адыммен; сапта бір-бірден және жұппен; түрлі бағытта (шеңбер бойынша, жыланша ирелеңдеп, заттар арасымен), бытырап жүгіру. Жетекшінің ауысуымен, қарқынды жылдамдатып және ақырын жүгіру. Жай қарқында үздіксіз жүгіру; 40-60 метрге жүгіру. 5 метрден 3 рет жүгіру. Бірқалыпты жүгіруді (ырғақтылық) дамыту. Түрлі бағытта жүгіру, қағып алып жүгіру.

Секіру. Бір орында тұрып қос аяқпен секіру; алға ұмтыла секіру; бір орында тұрып оңға, солға бұрылып секіру; аяқты бірге, алшақ қойып, біреуін – алға, екіншісі – артқа қойып, бір орында тұрып секіру. Затты жанау арқылы орнынан жоғары секіру; биіктігі 5-10 см 2-3 заттың үстінен кезектесе секіру; 20-25 см биіктіктен секіру; орнынан 70 см-ден кем емес ұзындыққа секіру; бір орында тұрып ұзындыққа 4-6 сызықтың үстінен секіру (сызықтардың арақашықтығы 40-50 см). Бір аяқпен секіру. Қысқа секіртпемен секіру.

Дәлдеп лақтыру, қағып алу, лақтыру. Допты, құрсауды домалату. Допты бір-біріне төменнен лақтыру, басынан асыра лақтыру және оны қағып алу; допты қос қолымен басынан асыра және бір қолымен кедергі арқылы лақтыру (2 м арақашықтық). Допты жоғары лақтыру, еденге ұру және оны қос қолымен қағып алу; допты жерге ұру. Заттарды алысқа дәлдеп лақтыру (3,5-6,5 метрден кем емес); затты тігінен (нысана ортасының биіктігі 1,5 м) 1,5-2м арақашықтықтан және көлденеңінен (2-2,5 м арақашықтықта) оң, сол қолмен лақтыру.

Еңбектеу және өрмелеу. Көлденең және көлбеу орындықта төрттағандап еңбектеу. Гимнастикалық орындықта қолдарымен тартылу арқылы ішімен еңбектеу. Табан мен алақанға сүйеніп, төрт тағандап еңбектеу. 50 см жоғары көтерілген арқанның, доғаның, таяқтың астынан оң және сол бүйірмен алға еңбектеп кіру. Бөрене, гимнастикалық орындық арқылы еңбектеп өту. Гимнастикалық қабырға бойынша жоғары-төмен кезектескен қадаммен өрмелеу, оң аралықтан, сол аралыққа ауысу.

Тепе-теңдікті сақтау жаттығулары. Сызықтар арасымен (10 см арақашықтық); сызықпен; арқанмен (диаметрі 1,5 см); тақтаймен, гимнастикалық орындықпен, бөренемен жүру. Қырлы тақтаймен жүру; көлбеу тақтайда жоғары-төмен жүру және жүгіру. Бір-бірінен қашық қойылған үрленген 5-6 доп арқылы кезекпен, қолдың түрлі қалпымен аттап өту. Түрлі жағдайда тепе-теңдікті сақтау.

Музыкалық-ырғақтық жаттығулар. Музыкалық сүйемелдеуге сәйкес түрлі қарқында әртүрлі таныс дене жаттығуларын орындау. Жұптармен айнала шеңбермен қозғалу. Жұптармен айналу. Бір жағына жартылай бұрылу арқылы «серіппелі» жүрелеп отыру.

Балалардың қимыл-қозғалыс дағдыларын жетілдіру.
Күтілетін нәтижелер:

- түрлі тапсырмаларды орындау арқылы сапта жұбымен; қосалқы адыммен; бағытты өзгерте отырып жүреді;

- 1,5 минут ішінде жай қарқында үздіксіз жүгіруді орындайды; 5 метрден 3 рет жүгіреді;

- түрлі бағыттағы және түрлі бастапқы қалыптан ыршуды және секіруді орындайды; орнынан 70 см-ден кем емес ұзындыққа секіреді, 25-30 см тереңдікке секіреді;

- допты лақтыру және қағып алу; көлденең (2,5 м арақашықтықта) оң, сол қолмен дәлдеп және тік (нысана ортасының биіктігі 1,5 м) нысанаға 2м қашықтықтан лақтырады;

- түрлі тәсілдермен еңбектеу: қолдың білезігіне, аяқтың тізесі мен саусақтарына, табан мен алақанға сүйеніп еңбектеу, қолымен тартылу арқылы ішімен еңбектейді;

- сапта, шеңберде, қатарда, шағын топтарда және барлық топтарда сапты қайтадан түзеді, сапта өз орнын табады;

- ойын кейіпкерлерінің биі және бейнелі қимылдарын орындау.
І-ІІ ЖАРТЫЖЫЛДЫҚ

Жалпы дамыту жаттығулары

Қолға және иыққа арналған жаттығулар

Қолды алға, екі жаққа, жоғары көтеру және (бір мезгілде, кезекпен), қолдарын арқасына апару: қолдары төмен; қолдарын беліне қою, кеуде тұсына қою; қолдарын алға-артқа қайта-қайта қозғау; саусақтарын бүгіп, қолдарын айналдыра қимылдауды орындау. Қол екі жақта, алда болғанда саусақтарды бүгу және жазу, қолдың басын айналдыру, саусақтарды біріктіру, ажырату, созу. Қолды алма-кезек алға - жоғары қарай тез көтеру және және түсіру, артқа жіберу. Екі қолды кеуде тұсына қою, желкеге салу және иықты түзулеу, оларды екі жаққа созу, босату. Орындықтың арқасына, қабырғаға арқасымын сүйене отырып, қолды екі жақтан жоғары көтеру. Таяқты, құрсауды жоғары көтеру, иықтан кейін түсіру. Жаттығуларды заттармен және заттарсыз орындау.

Аяққа арналған жаттығулар

Аяқтың ұшымен көтерілу және тұру. Екі аяқты кезекпен алға өкшемен, содан кейін ұшымен қою, топылдату. Қатарынан 4-5 рет жартылай отыру. Екі қол белде, екі қолды алдыңғы жақ пен екі тұсқа көтеріп, отыру. Бір аяқты тізеден бүгу, алдына жазу, қайтадан бүгу және жерге түсіру. Аяқтың ұшын созу, табанды бүгу. Аяқ саусақтарымен арқанды жинау, құм салынған дорбаларды бір орыннан екінші орынға қою. Өкшемен таяқтың, арқанның үстіне, аяқтың ұшымен еденге сүйене отырып, қырындап жүру. Тұрған күйі аяқ саусақтарымен орамал, тағы басқа ұсақ-түйек заттарды іліп алып, басқа орынға ауыстыру. Аяқ өкшесін айналдыру.Тізесін бүгіп тұрып, аяқтарды кезекпен көтеру.

Кеудеге арналған жаттығулар

Екі қол белде, кезекпен екі жаққа бұрылғанда екі қолды екі жаққа жіберу (жұлқып және бір қалыпты). Оңға, солға иілу, еңкею, шалқаю. Тұрған күйі екі аяқ бірге (алшақ), алға еңкею, қолдың ұшын аяқтың ұшына жеткізу, заттарды қою және көтеру. Екі қол белге қойып, екі жаққа иілу. Отырған және тізерлеп тұрған күйі допты өз айналасында домалату. Бір аяқты алға созып көтерген күйі астынан затты бір қолдан екінші қолға беру. Отырған күйі арт жаққа қолмен сүйене отырып, екі аяқты жоғары көтеру, бүгу және жазу, төмен түсіру. Екі аяқты айқастырып, отыру және тұру. Жүрелеп тұрып, арқаны төмен қарай иіп және бүгу, кезекпен аяқты бүгу және жазу, көтеру және түсіру. Зат ұстаған қолдарын созған қалыппен шалқасынан жатқан күйі етпетіне бұрылып жату. Етпетінен жатқан қалпы иығын, басын, қолдарын алға созып көтеру.