68
«Химияны оқытудың социалистік құрылыстың практикасымен байланысы»
негізгі құралы (1940ж.) еңбектерін атап өтуге болады.
Қазақстанда химияны оқыту əдістемесі бойынша жүргізілген зерттеу
жұмыстарының негізгі бағыты – орта мектеп химиясының өзге пəндермен
жəне өндіріспен байланысын ғылыми жағынан негіздеу. Д.Қоянбаев –
Қазақстанның оңтүстік аймағындағы оқушылардың ауыл шаруашылық
тəжірибелік жұмыстарындағы химия, С.Мұсабеков – химияны оқытудың
биология жəне ауыл шаруашылық өндірісімен байланысы, А.Г.Гатауллин –
ауыл
мектептерінде
химияны
оқытудың
топырақтану
негіздерімен
байланысы,
Л.П.Калашникова
–
химияны
оқытудың
жер
туралы
ғылымдармен байланысы, Л.З.Дюсюпова – органикалық химияны оқытудың
физикамен байлынысы, К.А.Сарманова – химияны оқытуда оқушылардың
ІV- VІ сыныптарда жаратылыстану – математикадан алған білімін пайдалану
мəселелерін зерттеді. Қазақстандағы органикалық химияның дамуы белгілі
ғалымдар – Д.В.Сокольский, Т.К.Чумбалов, И.Н.Əзербаев, А.Ф.Сейтжанов
есімдерімен тікелей байланысты. Бұл ғалымдар өздерімен бірге органикалық
химия саласында іргелі жəне қолданбалы зерттеулердің дамуына маңызды
үлес қосқан дарынды шəкірттер тəрбиеледі.
Химияны оқыту əдістемесі жөнінде зерттеу жұмыстарының бір тобы аса
маңызды дидактикалық мəселелерді шешуге бағытталған. З.П.Петренко –
металдармен
байланысты
оқушылардың
өздігінен
істейтін
жұмыс
формаларын салыстыру, О.Хаймолдин – химияны оқыту əрекетінде
оқушылардың таным əрекетін жандандыру, А.Мырзабаев – химиядан кластан
тыс
жұмыстар жүргізумен
байланысты
оқушылардың
практикалық
дағдылары мен икемділіктерін қалыптастыру, М.Д.Жадрина – химияны
оқыту əрекетінде оқушылардың оқуға икемділігін дамыту мəселелері
бойынша
зерттеулер
жүргізді.
И.Нұғманов
қазақ
тілінде
химия
терминологиясының шығуы жəне дамуы барысын, химия терминдерін оқыту
əдістемесін, кейіннен ғылым тілінің оқыту əрекетіндегі дидактикалық
қызметтерін зерттеді.
2. Химиялық білім берудің мақсаты мен мазмұны
Химиялық білім беру мазмұнының құрылымы.
Химия пəніне арналған Қазақтан Республикасы мемлекеттік жалпыға
міндетті орта білім беру стандарты (1998 ж, 2002 ж, 2010 ж.). ҚРЖМБС
құрылымы.
Химиядан оқу бағдарламалары. Оқу бағдарламасының қызметтері.
Химиядан мектеп оқулықтары: құрылымы, қызметі. Химияны
оқытудағы ұғымдар жүйесі.
Химияны оқыту барысында оқушыға кəсіби бағдар беру проблемасы.
Химияны оқытуда оқушыларды тарбиелеу. Ұлтжандылық,
эстетикалық,
гигиеналық, экологиялық тəрбиелеу.
3. Химияны оқыту əдістері мен тəсілдері
69
Химияны оқыту əдістеріне жалпы сипаттама. Химияны оқыту əдістері,
олардың критерийлері мен белгілері. Оқыту əдістерінің жіктелісі мен оларды
химияны оқытуда білім беру мақсаты мен мазмұнына сай қолдану
мүмкіндіктері. Химияны оқытудағы сөздік əдістердің ерекшеліктері.
Көрнекілік əдістердің химия сабағындағы рөлі. Химияны оқытудағы
практикалық əдістер. Химиядан білім беру мен білім алудағы жаңа тəсілдер.
4. Химияны оқыту формалары
Оқыту формалары туралы жалпы мағұлматтар.
Химияны
оқыту
формаларының
өзіндік
ерекшеліктері
мен
қызметтері.
Сабақ – химияны оқытудың негізгі формасы. Химия сабағының
құрылымы. Сабақ қызметтері. Химия сабағының типологиясы. Сабақты
жоспарлау түрлері.
Зертханалық сабақ – мектеп химиясын оқыту формасы. Зертханалық
сабақты ұйымдастыру ерекшеліктері, құрылымы, оған қойылатын талаптар.
Мектеп дəрісі химияны оқытудың бір формасы, оның түрлері.
Мектеп дəрісін ұйымдастырып, өткізуге қойылатын талаптар. Семинар –
жоғары
сынып
оқушыларының
оқу
іскерліктерін
қалыптастыру
формаларының бірі. Семинар сабағының ерекшеліктері.
Топсеруен химияны оқыту формасы іспеттес, оның белгілері. Химия
пəні
бойынша
өткізілетін
топсеруендер
жіктелісі.
Химия
пəні
топсеруендерінің құрылымы, мақсаты мен мазмұны. Өндіріс аясында
топсеруендерді ұйымдастыру мен өткізу əдістемесі. Химия пəні бойынша
топсеруендерді өткізу теориясы мен əдістемесі жайлы əдебиеттерді
салыстырмалы түрде талдау.
Химия пəніне арналған сыныптан тыс жұмыс, оның түрлері. Химия
пəнінен сыныптан тыс өткізілетін жұмыстың əр алуан түрлерін (əдістемелік
əдебиетті салыстырмалы түрде талдау негізінде) сипаттау.
Химияны оқытудың материалдық базасы. Химияны оқытудың құрал-
жабдығы (жіктелісі мен сипаттамасы). Химия пəнінен қосымша білім берудің
ерекше
сипаттамалары.
Химиялық
олимпиадалар мен
байқауларды
ұйымдастыру əдістемесі.
5. Химиядан оқу-зерттеушілік іс-əрекеттерді қалыптастыру
Химиялық білім беру педагогикалық жүйе. Мектеп оқушыларына
химиялық білім беру жүйесінің құрылымы. Жүйе компоненттері: мақсат,
ынталандыру, жобалау, мазмұн, іс-əрекет, басқару, нəтиже мен бағалау.
Химиялық білім берудің қызметтері: мəдениет қалыптастыру,
ізгілендіру,
адамгершілік-тəрбиелік,
дамытушылық,
дүниетанымдық,
экологиялық жəне кəсіби бағдар беру.
Химиялық зерттеуді ұйымдастырудың əдіснамалық негіздері: ғылыми
зерттеуді ұйымдастыруға қойылатын талаптар, проблеманы белгілеу,
зерттеудің негізгі міндеттерін анықтау, зерттеу əдістемесі бойынша
бағдарлама құру. Химиялық білім беруде оқушылардың оқу-зерттеушілік іс
