65
1 — жылытқыш;
2 — реактор;
3 — тоңазытқыш; 4 — жоғары қысымды сепаратор;
5
— төмен қысымды сепаратор; 6 — үстағыш; 7 — скруббер щелочной промывки газа; 8 —
каплеотбойник; 9 — циркуляциялы компрессор; 10 — сутек баллоны; 11 — газгольдер; 12 —
компрессор; 13 — май бөлгіш; 14 — буферлы батарея; 15 — шикі зат өлшегіш; 18 — шикі
зат сорабы.
2.6 сурет - Гидрогенизация процесінің зертханалық қондырғысы
Шикізат беруі аяқталғаннан бастап 2-сағаттан кейін электроқыздырғыш жүйесін
өшіреді, ал сутек циркуляциясын реакторда t=200
0
C –қа дейін төмендегенше жалғастыра
береді. Жұмыс аяқталғаннан кейін циркуляциялық насосты өшіріп жоғары жəне төмен
қысымды сепаратордағы гидрогенизатты құйып алады.
Төмен қысымды сепаратордың түбінде қалған дистилятты сілті мен бірге ыдысқа
құяды. Дистилятта сутек ерігендіктен бұл ыдысты вентиляциясы іске қосылған вентяжной
(сорғыш шкафта) орналастырамыз. Сынаманы алғанда, сондай-ақ бүкіл жұмыс барысында
міндетті түрде қорғаныс көзілдірігін жəне резинкалық қолғапты кию қажет. Сынаманы алу
жəне гидрогенизатты өлшегеннен кейін, оны 5% сілті ерітіндісімен өңдеп жəне сумен шаяды.
Судан бөлінген дистилятты склянкаға жинайды. Оны ақырын жауып белгілейді. Жүйеде
келтірілген буферлік батарейде сутек беретін жалпы кранды жабады. Реакторға енгізілген
катализатор, келесі болатын жұмыстарға қажет болмаса, оны бөлмелік температураға дейін
суытып, реакторды ашып катализатор шығарады.
Материалдық баланысты құру үшін төмен қысымды газосепаратордан градцирленген
шыны қабылдағышқа сұйық өнімді үздіксіз жинап алады гидрогенизат құрылғыға
дистиляттың газ толығымен бөлініп шығу мақсатында, сұйық өнімді 30-40
0
С-қа дейін
қыздырады. Дистиляттың газ көлемін газометрмен өлшейді. Дистиляттық газды бөліп оны
суытқаннан кейін сұйық өнімді өлшейді. Жұмыс барысында жүйеге түскен шикізат
массасымен салыстырғандағы оның үлестік шығымын анықтайды. Газометрден дистиляттық
газ қысымын пикнометрмен анықтайды. Оның массасын жəне шығымын есептеп шығарады.
Сутек шығымын градцирленген түтікшеден қысымның төмендеуіне байланысты есептейді.
Алынған сутек өнімдерін алдымен атмосфералық, сосын вакуумдық айдайды.
Бензиндік, керосиндік жəне дизельдік фракция реакцияларының шығымын білу үшін
реакцияның бастапқы жəне соңғы өнімдерінің сутекті балансын құрайды. Бірақ бұл реакция
шикізатының элементтік құрылымын жəне сұйық өнімдерін анықтауды талап етеді жəне газ
өнімдердің күрделі анализін қажет етеді.
66
Тəжірибе №
Процесс аты . . .
Шикізат . . .
Катализатор . . .
Процесс шарттары . . .
Шикізат берудің көлемдік жылдамдығы, сағ . . .
Сутектің шикізатқа қатынасы . . .
Реактордағы температура, реактордағы қысым, МПа (кгс/см
2
)
Тəжірибенің материалдық балансын жай түрде
құрастырады
Алынған г, %
Шикізат
Сутек
Жалпы
Алынды
Сұйық өнім
Газ
Дистиллятты
Сутегісі бар газ
Жалпы:
Процесстің детальдік материалдық балансы гидротазалану жəне гидрокрекинг үшін
əрқалай құрастырылады. Егер гидротазалауға дизельдік фракция шалдыққан болса, онда
сұйық өніммен бензиндік фракцияны бөліп тастайды, оның бастапқы шикізатқа шығарылуын
анықтайды. Реактивті отынның гидротазалауынан кейін гидрогенизаттағы бастапқы
шикізаттың қайнаудың басындағы температураға дейін қайнайтын фракцияның құрамын
анықтайды. Гидрокрекинг гидрогенизатты атмосферлік вакуумдық айдауға жібереді.
Фракциялары: н.к – 180, 180 – 240, 240 – 350
с
С.
Гидрогенизация процесінің лабораториялық қондырғысы.
Қондырғының технологиялық сызбасы 2,6 суретте көрсетілген. Шикізатты жылытқыш
1 арқылы насоспен 15 өлшеуіштен 15 реакторға 2 беріледі. Сутек баллоннан 10 газгольдерге,
11 барады, одан май бөлгіш 13 жəне буферлі ыдыс 14 арқылы компрессормен 12
градусталған ыдысқа, сосын жылытқыштың 1 үстіңгі бөлігіне беріледі. Ол жерде сутегі бар
газбен жəне шикізатпен араласады. Гидрокрекингте газ-шикізатты қоспа жылытқыштан
шығар кезде 410-430
0
С, 15 МПа (150 кгс/см
3
) қысымда болуы керек. Мұндай режим
реакторда да болады: гидротазалау температурасы – 350-380
0
С, қысым – 4-14 МПа (40-140
кгс/см
2
).
Газ өнімді қоспа реактордан 2 суытқыштан 3 өткеннен кейін жоғары қысымды
газсепараторға 4 өтеді. Бұл жерде, 20-30
0
С температурада жəне қысым астында
сутекқұрамды газ бөлінеді. Құрамында ерітілген газ бар сұйық бөлік төмен қысымда
газсепараторға 5 барады. Мұнда 1,5-2 МПа қысым астында газ тектес бөлік сұйық
гидрогенизаттан бөлінеді. Жоғары қысымда газсепараторда бөлінген сутекқұрамды газ
аулаушыны, скрубберде өтеді. Скрубберде күкіртсутек бөліну үшін негізбен шайылады.
Одан сұйықтың бөлінген тамшылары айырылатын 8 өтеді. Содан кейін компрессормен 9
жылытқыштың 1 үстіңгі бөлігіне жетеді.
Тəжірибеге дайындық жəне жүргізу.
Күкірттазалау аппараттарында шаю суының жоқ екеніне көз жеткізгеннен соң,
скрубберге 20%-тік күйдіргіш натрий ерітіндісін алдын-ала құяды (тəжірибеден соң жұмыс
істелінген сілтіні арнайы ыдысқа құяды, ал скрубберді ыстық сумен шаяды). Скрубберді
толтыру жəне шаю кезінде очки, резиналық фартук жəне жеңдікті кию керек. Реакторды
тазалайды, кептіреді жəне қосылған жəне тығыздалған орындардың, сонымен қатар
фланцтағы өтімділіктің дұрыстығын тексеріп қараймыз.
