67
Реактор түбіне насадка қабатын биіктігі 50 мм, катализатор қабатын 600 мм биіктікте
себеді жəне катализатор бетіне шикізат тең бөлінуі үшін – тағы 50 мм биіктікте насадка
қабатын себеді.
Катализатор жəне насадка алдын ала кептірілген жəне қыздырылған болуы керек.
Құрылғының барлық аппараттарын жалғайды. Ауаны толық кетіру үшін оны бесеселік көлем
сутекпен үрлейді. Барлық құрылғыны жұмыс қысымында сутекпен нығыздайды (пресстейді),
герметикалығын келесі реттілікпен тексереді: үрлеуден аппаратураны берілген қысымның
3/1-не дейін сутекпен толтырады, оны монометр көрсеткішімен келтіреді, көрсетілген
қысымға жеткен соң құрылғы мен сутектік баллонды қосатын вентильді жабады жəне
монометр көрсетулерін бақылауды жалғастырады. Қысым түскен жағдайда утечка орнын
анықтайды. Қосылған жерлердің беттеріне сабындық ерітінді жағуын анықтайды. Қысымды
0,5 МПа (5 кгс/см
2
)-ға дейін төмендетеді жəне утечканы жояды. Содан соң нығыздау
процесін
қайталайды, берілгенге дейін қысымда біртіндеп көтере
отырып құрылғының толық
герметикалағына жету керек, нығыздау процесін қайталай отырып, егер утечка байқалса
жоғарыда қалай көрсетілгендей жасайды.
Тəжірибенің материалдық балансын құру.
Материалдық балансты құру үшін төменгі қысымдағы газосепаратордан периодты
түрде (бір айналымда 1-2 рет) сұйық өнімді градуирленген шыны қабылдағышқа таңдап
бөліп алады. Төменгі температурада толық бөлінбейтін гидрогенизаттағы қалған еріген
дистиллятты газды бөліп алу үшін сұйық өнімді 30-40 С дейін қыздырады. Дистиллятты
газдың күңгірт көлемін газометр арқылы өлшейді. Дистиллятты газ бөлінгеннен кейін жəне
суығаннан кейін сұйық өнімді өлшейді. Пайыздық шығымын қондырғыға берілген
шикізаттың массасына байланысты анықтайды. Газометрдегі дистиллятты газдың
тығыздығын пикнометрмен өлшейді, оның массасын есептейді жəне шикізатқа кеткен
шығынын анықтайды. Сутегінің шығынын градуирленген ыдыстағы қысымның түсуіне
байланысты есептейді. Алынған сұйық өнімді ең алдымен атмосферада, одан кейін вакуумда
айдайды, оның себебі бензиндік, керосиндік жəне дизельдік фракциялардың шығымын
анықтау үшін.
Ол үшін бастапқы жəне соңғы өнімнің сутектік балансын құрады, бірақ мұнда
реакцияның шикізат пен сұйық өнімнің элементтік құрамын анықтау керек, сонымен қатар
газ тəрізді өнімді бөлшектеп анализдеу керек.
Тəжірибе кезіндегі жазуды төменде көрсетілген тəртіп бойынша жүргізеді.
Тəжірибе №
Процесстің аталуы . . .
Шикізат . . .
Катализатор . . .
Процесстің шарты
Шикізат берудің көлемдік жылдамдығы, сағ
Сутегінің шикізатқа еселігі . . .
Реактордағы температура, С . . .
Реактордағы қысым, МПа(кгс/см²)
Тəжірибенің материалдық балансын мына тəртіп бойынша құрады
Алынған г % (масс.) 100
Шикізат
Сутегі
Барлығы
Алынған
Сұйық өнім . . .
Газ
Дистиллятты
Сутегісі бар
Барлығы
68
Негізгі əдебиет 5[165-174]
Қосымша əдебиет 3[214-283]
Бақылау сұрақтары:
1.Қандай шикізатты гидротазалауға ұшыратады?
2.Мұнай шикізатын гидротазалауда қандай катализатор қолданылады?
3.Гидротазалау процессі қандай ортада өтеді жəне неге?
4.Процесстің параметрлерін неге байланысты таңдайды?
5.Гидрогенизацияға, тазалаудан басқа, тағы не тəн?
2.4 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары
бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (СОӨЖ)
№
Тапсырма
Өткізу
түрі
Əдістемелік
ұсыныстар
Ұсынылатын
əдебиеттер
1 Мұнай мен мұнай өнімдердің
негізгі физикалық қасиеттері.
Мұнай
фракция
мен
көмірсутектердің
жылу
қасиеттері.
Дискуссия,
тренинг
Сөздік пен жұмыс
жасау, мұнай мен
мұнай
өнімдерді
салыстыру
Нег.:1[41-49]
Кос.: 6 [99-
179]
2 Мұнай компоненттерің бөлу
тəсілдері. Мөлдір жəне жоғары
молекулалық
фракциялардың
зерттеу əдістері.
Дискуссия,
тренинг,
жазбаша
сұрау
Бақылау
жұмыс,
схема
құру
бойынша
есеп
шығару
Нег.:1 [53-68]
Қос.:4 [7-11]
3 Мұнай мен мұнайөнімдерді
класификациялау. Мұнайөнім-
дердің негізгі эксплуатациялық
қасиеттері.
Тренинг,
консульта-
ция, сұрау
Мұнай
құрамы
бойынша
мұнай
өңдеу
схемасын
құру.
Нег.:1 [68-95]
Қос.:4 [13-15]
4 Мұнайды өңдеуге дайындау.
Табиғи жəне ілеспе газдарды
өңдеу.
Тренинг,
бақылау
жұмысы
Материалды
реферат
түрінде
тапсыру
Нег.:1[96-111];
Кос.: 4 [75-103]
5
Біріншілік
айдау
қондырғылардың
түрлері.
Вакуум мен колонна үстіндегі
температураны ұстау жолдары.
Тренинг,
ауысша
сұрау
физика-химиялық
қасиетіне
байланысты схема
құру
Нег.:1[111-
131];
Кос.: 4 [75-134]
6 Айдау
қондырғылардың
эксплуатациялау негіздері. Май
фракцияларын екіншілік айдау.
Тренинг,
ауысша
сұрау
Мұнайды
жəне
мазутты
өңдеуде
схема құру
Нег.:1[141-
152];
Кос.: 4 [15-20]
7 Екіншілік өңдеу процестерін
классификациялау.
Тренинг,
тестлі
сұрау
Аралық бақылау, 1
модуль
бойынша
сұрақтарға жауап
Нег.:1[152-
176];
Кос.: 4 [15-19]
8
Кокстеу түрлері. Жапған сұйық
қабатта
кокстеу. Пиролиз
процессі.
Тренинг,
ауысша
сұрау,
консульта-
ция
Кокстеу түрлерінің
жəне пиролиз
процестерінің
ерекшіліктер мен
кемшіліктерін
анықтау.
Нег.:1[176-
197];
Кос.: 3[26-33]
9 Катализ
жəне
катализатор
қасиеттерінің
негізгі
қағадалары. Процестің
аппаратары, өлшеу
жəне
бақылау.
Тренинг,
сұрау
Реактор
блогын
автоматтан-дырып
реферат тапсыру.
Нег.:1[197-
212,218-222];
Кос.: 3 [284-
310]
10 Жылжымалы
катализаторлы Тренинг,
Риформинг
Нег.:1[222-
