39
газдар 3 колоннаның жоғарысынан 4 конденсатор-тоңазытқышта конденсацияланады да 21
сеператорда бөлінеді, одан газ қондырғы пештеріне отын есебінде беріледі. Жеңіл өнім 5
сораппен қондырғыдан шығарылып, оның бөлігі 13 колоннаға өткір ағын есебінде
пайдаланады.
3 колоннаның төменінен құрамында аздаған суы бар май 7 вакуумды құрғату колоннасына
түседі, онда 9 буағынды екі баспалдақты эжектордың көмнгімен вакуум ұстайды.
Гидротазаланған май 7 колоннаның төменінен 19 сораппен 17 жылуалмастырғыш пен 16
рамалы сүзгі арқылы өткізіледі. Рамалы сүзгіде катализатор шаңы ұсталынады. Таза май
қондырғыдан зауыттың тауар қоймасына жіберіледі.
I - шикізат; II — көмірсутекті газ; III — риформинг қондырғысының жаңа сутекті
газы; IV — желдендіретін сутекті газ; V - бензин; VI – гидротазаланған дизель отыны; VII -
бірэтаноламин; VIII -NaOH; IX – күкірті сутегі; X – су.
1.10 сурет - Дизель отынын гидротазалау қондырғысының технологиялық жүйесі
Технологиялық режим. Төменде дизель отынын (I) жəне вакуумды дистиллятың (II)
гидротазалауының технологиялық режимі қөрсетілген:
I
II
Реактор ішіндегі температура, °С
340-380
350-410
Реактор ішінднгі орташа қысым, кгс/см²
50
50
Шикізат берудің көлемдік жылдамдығы, сағ
-1
1,2-2,0
1,4
Сутекті газды беру еселігі, м³/м³
500-600
500-600
Циркуляциялы газдағы
сутек мөлшері
80 % об. көп емес
80 % об. көп емес
Материалдық баланс.: Төменде дизель отынын (I) жəне вакуумды дистиллятың (II)
гидротазалауының материалдық балансы берілген:
I
II
Түсті:
Шикізат
100,0
100,0
Сутек
0,3
0,6
Барлығы
100,3
100,6
Алынды:
Көмірсутекті газ
2,0
1,25
40
Бензин-айдалым
1,3
1,3
Фракция 180-350°С
95,8
6,5
Фракция 350°С жоғары
─
88.6
Күкірті сутегі
1,2
2,9
Аммиак
─
0,05
Барлығы:
100,3
100,60
Қондырғының 1 т шикі затқа дизель отынға (I) жəне вакуум дистиллятына (II)
есептегендегі шығын көрсеткіштері шамамен төменднгідей:
I
II
Су буы, Гкал
0,04-0,06
0,7-0,95
Электроэнергия, кВт-ч
15-20
22-24
Айналым су, м
3
6-8
4-6
Отын, кг
15-22
15-18
Алюмокобалътмолибденды катализатор, кг
0.015-0,02
0,04-0,05
Шикізатқа м³/м³ сутектің шығыны
30-50
45-70
Негізгі əдебиеттер 1 [205-222]
Қосымша əдебиеттер 3 [40-43]
Бақылау сұрақтары:
1. Гидротазалауда қандай керексіз заттарды бөліп алады?
2. Ары қарай өңдеуде шикізатты дайындау себебі неде?
3. Гидротазалауда керексіз заттарды бөліп аладан басқа тағы да не жұреді?
4. Шикізат ауырлаған сайын процес параметрлері қалай өзгереді?
5. Гидротазалау катализаторлары қалай сипатталу керек?
12 Дəріс тақырыбы. Мұнай шикізатың гидрокрекинглеу
Мақсаты- ауыр шикізатты сутегі қатысуымен катализатор арқылы ыдыратып қосымша
ашық мұнайөнімдер алу.
Шикі заты жəне өнімі. Гидрокрекинг өнімі болып кең гамма мұнай фракциялары
қолданылады – бензиннен ауыр қалдықтарға дейін (мазут жəне гудрон) қосымша. Ең көп
тараған шикізаты – мұнайды біріншілік айдаудан бөлінген вакуумдық дистиллят, таза
күйінде немесе кокстеу, термиялық жəне каталитикалық газойлдермен қосымша.
Өнімдер:
- сүйытылған газ – көбіне пропан мен бутаннан тұратын, газ фракциялау қондырғысына
шикізат немесе тауарлы өнім болып қолданылады;
- бензин фракциясы – тауарлы автобензин компоненты немесе антидетанация сипаты
жоғары (октан саны мотор əдісімен 79 тең) жеңіл жəне ауыр (октан саны мотор əдісімен 69
тең) бензин фракцияларға бөліп, содан сон каталитикалық риформинг қондырғысына
шикізат ретінде қолданылады;
- керосин фракциясы – авиациялық отын компоненті болып табылады; тығыздығы
р
4
2
° = 0,799+0.802; кристаллдану температурасы — теріс 55°С, жалынсыз жану биіктігі —
31-29 мм сипатталады;
- дизельдық фракция — тауарлы дизель отын компоненті болып табылады:
тығыздығы р
4
2
° = 0,822+0,826, күкірт мөлшері—1 ррm төмен, қату температурасы —15°С
төмен; цетан саны — 56-57, ароматика мөлшері — 5-7% об. сипатталады.
Технологиялық сызбанұсқа. Шикізат жəне өнімдер алуға байланысты бір немесе екі
сатылы, тұрақты, жылжымалы жəне суспензияланған жүйелі қондырғылар қолданады.
1.11 суретте жылжымайтың катализатор қабатта екі сатылы гидрокрекинг
қондырғының технологиялық сызбанұсқасы келтірілген. Шикізат пен сутекті газ қоспасы
жылуалмастырғыш жəне пеште жылынып, бірінші сатыдағы реактордан Р-1 өтеді.
41
I – шикізат; II – сутекті газ циркуляциясы; III – көмірсутекті газ; IV – сүйытылған газ;
V – жеңіл бензин фракциясы; VI – ауыр бензин фракциясы; VII – керосин фракциясы; VIII –
дизель фракциясы; IX – күкіртті сутегі; X – сутек құрайтын газ сутегін бөлуге жіберіледі.
водорода
1.11 сурет – Гидрокрекинг қондырғының сызбанұсқасы
Онда күкірт жəне азоттан тазаланып, қосымша жартылай шикізат ыдырайды. Реакция
өнімі жылуалмастырғыш жəне тоңазытқышта суытылып жоғары қысымды сепараторға
түседі, онда гидрогенизаттан сутекті газ бөлініп қайта шикізатқа қосуға жіберіледі.
Гидрогенизатты тұрақтандыру К-1 ректификациялық колоннасында қысымды біртіндеп
азайтумен жұргізіледі. 30 кгс/см
2
С-3 гидрогенизаттан сутекті газ бөлініп сутекті
концентрациялау қондырғысына беріледі. Тұрақсыз гидрогенизат колоннаның ұстінгі
бөлігінде жеңіл реакция өнімінен босайды, ал колонна бұйірінен тауарлы бензин жəне дизель
фракциялары алынады. К-1 колоннанын төменгі өнімі жылуалмастырғыш, П-2 пеш арқылы
гидрокрекингтің екінші сатысына бағытталады. Екінші сатыдағы катализатор тек қана
ыдыратушы болып келеді. Екінші сатыдағы сызбанұсқасы бірінші сатыдағыға сай болып
келеді. Тұрақсыз гидрогенизат екінші сатыдан кейін С-2 төмен қысымды сепараторға тұседі.
Колонна К-1 үстінгі өнімі себелеу ыдысында көмірсутекті газ жəне жеңіл фракцияға
бөлініп, тұрақтандыру мен ректификациялау процестерінең кейін сұйытылған газ, жеңіл
жəне ауыр нафталарға бөлінеді. Көмірсутекті газ, сұйытылған газ жəне сутекті газ күкіртті
сутегінен ДЭА қоспасымен тазартылуға жіберіледі
