Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» «біліктілікті арттыру ұлттық орталығЫ»

сабағының  төмендеуіне, жазба  жұмыстарын  жазу  кезінде  үнемі  көп  қате  
жіберуі, мазмұндама  жазу  кезінде түсінігін  дұрыс  жазып  бере  алмауына  
әкеп    соғады.  Ал    осындай    кемшіліктерді    болдырмауда    функционалдық  
сауаттылықты  арттыру  жұмыстары  көзделеді. Бұл  дегеніміз  оқушылардың  
құзіреттілік    біліктерін,  алған    білімдерін    шынай    өмірмен    байланыстыра  
отырып, өмірлік  жағдаяттарда тиімді  қолдана  білу   қабілеттерін  дамыту  
деген  сөз.Яғни , оқушы  қазақ  тілі  пәнінен  сауатты  болуы  керек.жазыл  
тапсырмаларын    орындауда    әдіс-тәсілдерді    ұстаз    тарапынан    дұрыс  
қолдану    жүзеге    асырылатын    болса,  онда    жұмыс    нәтижелі 
болмақ.Оқушыны    жас  ерекшелігіне    қарай    лайықты    мазмұн    мен    оны  
оқытудың  әдісін  саралау, бала  жанына  жақын  қарым-қатынасты  жолға  
қою  оңай  шаруа  емес. 
Оқушыда    функционалдық  оқу    мен    жазудағы    сауаттылықты  
қалыптастырудың  негізгі    мақсаттарына    тоқтала    кететін    болсам:  қазақ   
тілінде  сауатты  оқып, жаза  білген  баланың  барлық  пәндерге  тигізер  әсері  
өте мол. 
   
Қазақ  тілі  сабағы ең  алдымен, оқушылардың  дұрыс  ойлау  қабілетін  
қалыптастырады, дұрыс  сөйлей  білуін  жүзеге  асырады. 
    
Қазақ  тілі    әлемде    болып    жатқан  түрлі    жаңалықтар    мен  
құбылыстарды  дұрыс  қабылдап, ой  елегін  өткізе  білуге, дұрыс  түсінуге  
тәрбиелейді. 
   
Ал    қазақ    тілі    сабағында    оқушының    оқу    мен    жазудағы  
сауаттылығын    арттырудың    төмендегі    жұмыстарды    жүргізгенде    нәтиже  
беретіндігін өз  тәжірибемнен  аңғардым. 
-
оқушының  сабақта  бос, қадағалаусыз  қалмауы; 
-
мұғалімнің  отырып  сабақ   түсіндірмеуі; 
-
кез  келген  тақырып  өтілген  кезде  күнделікті  өз  өмірімен  байланысты  
бір  сөйлем  болса  да  қосымша  жұмыс  дәптеріне түсуі.  
-
Ол  жазылған  дүниені  көршісімен  біріге  отырып  тексеруі. 
-
Алмасып  тексерілген  жұмысты  мұғалім  тарапынан  тексерілуі; 
-
Қатемен  жұмыстың  үнемі  жүріп  отыруы; 
-
Оқу    кезінде    ежіктеп    оқитын    балаларға    буынның    дұрыс    оқылуын  
қадағалау; 
-
Дұрыс    буынға    бөліп    оқитын    бала    тасымалдан    қате    жібермейтіндігін  
ескеру; 
-
Сауатты  оқу  мен  жазуда  оқылым  тапсырмаларын; 
-
Жазылым  тапсырмаларын; 
-
Тыңдалым  тапсырмаларын  қызықты  етіп  ұйымдастыра  білу. 
   
Оқушылар    сабақты    талдау    барысында    әрбір  тақырыпта    берілген  
тапсырманың    берілгеніне    назар  аударта    отырып,    әр    оқушымен    дұрыс  
жұмыс  жүргізе  білген  мұғалім  ғана  фунционалдық  сауаттылығы артқан  
жақсы  шәкірт  тәрбиелей  алады.Тиімді  оқу  мен  оқытуда  мұғалім  мен  
оқушының  өзіне  қойылған  талаптарды  дұрыс  жүзеге  асыра  білгенде  кез  
келген  ұстаздың  шәкірті  құзыретті  де, білімді  тұлға  болып  қалыптаспақ  
дегім  келеді. 
249 
 

 
ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДА КЕЗДЕСЕТІН ҚИЫНДЫҚТАР 
 
Әлімбаланова Ғ.Д. 
Алматы облысы, Текелі қаласы, 
№6 орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі 
 
Қазақ  тілі  –  сан  ғасырдан  бері  ата-бабадан  мирас  болып  келе  жатқан 
киелі дүние. Ол халықтың алтыннан да қымбат кені. Ана тілі мектепте өтетін 
пәндердің оқу материалдарын әрі саналы түрде, әрі жеңіл иеруді қамтамасыз 
етумен  қатар,  тәлім-тәрбие  жұмыстарын  ойдағыдай  жүргізуге  және 
балалардың патриоттық, ұлттық сезімдерін дамытуға жәрдем етеді. 
Қазақ тілін оқыту әдістемесі — педагогиканың күрделі саласының бірі 
— 
дидактика  тарауында  қаралады.  Дидактика  (оқыту  теориясы)  гректің 
didaktikos  — 
оқытамын  деген  сөзінен  шыққан.  Дидактиканың  негізгі 
проблемалары  оқу  үрдісінің  заңдылықтарын,  принциптерін  және  оқытудың 
тиімді  әдістемелерін  көрсетеді.  Ал  қазақ  тілінен  оқушыларға  білім  беру 
кезінде — оқыту әдістері жоғарыда айтылған заңдылықтар мен принциптерге 
негізделеді.  Қазақ  тілін  оқыту  технологиясы.  Ол  оқытушы  мен  оқушы 
арасындағы жақсы ұйымдастырылған қызметтен көрінеді. Мұғалім өз пәнін 
сабақ  түсіндіруден бастайды, ол  —  түсіндіру  әдісі.  Оқушылар кітап оқиды, 
ол  —  кітаппен  жұмыс  әдісі;  оқушы  жаттығу  жазады,  ол  —  жаттығу  әдісі; 
оқытушы әр түрлі сурет, таблица арқылы білім береді, ол — көрнекілік әдісі, 
техникалық  құралдарды  пайдаланса,  ол-  демонстрациялық  әдіс,  т.б.  толып 
жатқан  әдістер  бар.  Мысалы:  «Дидактика  средней  школы»  деген  еңбекте 
И.Я.Лернер,  М.Н.Скатин  оқыту  әдісінің  бес  түрін  көрсетеді.  Олар:  1. 
Объяснительно-иллюстративный      или    информационно-рецептивный.  
2.Репруктивный.  3.  Проблемное  изложение.  4.  Частично-поисковой 
эвристический. 5. Исследовательские — деп оқытудың түрлі әдісіне токталса, 
Г.А.Ильина  «Педагогика»  еңбегінде  оқыту  әдістемесінің  4  түрін  атап 
көрсетеді.  Ал  академик  Ю.К.Бабанский  де  осындай  оқыту  әдістерінің  7 
түрлеріне  тоқталып,  оны  оқытушының  шығармашылық  еңбегінің  нәтижесі 
деп  бағалайды.  Ә.Исабаев  өзінің  «Қазақ  тілін  оқытудың  дидактикалық 
негіздері»  деген  еңбегінде  оқыту  әдістерін:  әңгіме,  хабарлау,  тәжірибе, 
түсіндіру және кітапты пайдалану әдісі деп теориялық, тәжірибелік тұрғыда 
оның төрт түріне тоқталады. 
Оқыту  әдістері  жайлы  ғалымдарымыздың  көп  жылғы  зерттеу 
тәжірибесі,  айтқан  пікірлері  мұғалім  қауымының  жұмыстарына  (мақсаты, 
жолы,  міндеттері)  үлгі  бола  бермек.  Соңғы  кезде  ғылыми  еңбектерде, 
журналдар  беттерінде  тиімді  оқыту,  программалап  оқыту,  деңгейлік  оқыту, 
модульдік  оқыту  және  сабақты  блокпен  оқыту  әдісі  деген  әдістер  пайда 
болды. Блокпен оқыту — бұл әдіс мұғалімнің қалауы бойынша тоқсан ішінде 
екі  не  үш  күн  бойы  (пәнге  бөлінген  сағат  мөлшеріне  қарай)  бір  пәнге 
арналып  тұтастай  өткізіледі.  Мысалы,  ол  күндері  тұтастай  түсіндіріп,  білім 
беруге тырысады. Мұндай сабақты мектепте ұйымдастырудың қиындықтары 
250