көп. Мәселен, сабақ кестесін үнемі өзгертіп отыру керек, оны мектепке енгізу
үшін оқыту әдістері толық меңгерілмеген қазақ тілі пәні үшін нәтижесі
шамалы. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің жіктелу кестесінде әдістердің даму
жолдарының бәрін жинақтап көрсетуге тырыстық, әрине мұғалім сабақтың
мазмұнына қарай қалауы бойынша әдістерді таңдайды. Осының бәрін
жинақтай келе, оқушылардың ұғымын, іскерлігін, білімін, дағдысын
ұйымдастыруда жүзеге асыруға жәрдемдеседі не көз жеткізеді. Сабақтың
жаңа типі — оқыту әдістерінің жіктелуіне сәйкес орындалуы қайсысы
болмасын білімді жалпылау және жүйелеу, даралап, саралап дамыта оқыту
сабағының берері мол. Мектеп тәжірибесін және алдыңғы қатарлы озық
тәжірибелі мұғалімдер жұмысын зерттеу нәтижесінде сабақтың аталған
типтерінде көрсетілген әдістерді тиімді пайдалануда мұғалімдер
шығармашылық жұмыспен айналысып, оқушыларға сапалы білім беретін
жақсы нәтижеге жетіп отырғанын байқадық.
Бұл
жіктелу
кестесінің
ортасындағы төрт бұрышта
дидактиканың
негізін
салушы чехтің классик
педагогы Я.А.Коменскийдің
1697 жылы жазған «Ұлы
дидактика»
еңбегінде
оқытудың
тұңғыш
принциптері мен әдістерінің
төрт түрін ұсынған. Қазақ
хрестоматиясы»
(1879)
еңбегіне осы 4 түрлі оқыту
әдісін енгізді. Бұл еңбектен
үлгі алған орыстың көрнекті
педагогы К.Д.Ушинскийдің
дидактикасы
«Балалар
әлемі» (1861) еңбегі осы
ықпалмен дамыды.
Ана тілін оқыту барысында
тақырыптың мазмұнына сай
білім берудің әр түрлі әдіс-
тәсілін қолдану ерекшелігі жөніндегі ғалымдардың пікірлерін жақсы білген
жөн. Жоғарыда айтылған оқыту әдістемесіне байланысты жазылған құнды
ғылыми еңбектерді зерттей келе, осы әдістеменің жіктелу түріне қарай
отырып, әсіресе ең бастыларына күнбе-күн жиі кездесетін әдістерге түсінік
беріп өтсек:
1.Түсіндіру әдісі, кітаппен жұмыс істеу әдісі, көрнекілік әдіс,
демонстрациялық әдіс, жаттығу әдісі.
Қазіргі кезде қазақ тілін мектепте оқыту мәселесі төңірегінде таза тәжірибе
баяндалатын еңбектермен қатар, қазақ тілі әдімстемесі ғылыми
251
педагогикалық тұрғыда қарастырылып, мектеп мұғалімдеріне көмекші
нұсқау сипатта, монографиялық сипатта, әрі жоғары оқу орындары
студенттеріне арналған оқулық сипатында жазылған еңбектер туды. Сондай
еңбектердің авторы болып жүрген қазақ тілі пәнәі оқыту әдістемесі
ғылымыеа өзіндік ой-өрнегімен, тегеурінді тұжырымдарымен үлесқосқан
әдіскер, ғалым, филология ғылымының докторы, профессор – Рақыш Әмір
Сәтұлы.
Оқыту технологиясы әдістеме ғылымымен тығыз байланысты.
Әдістеме ғылымы “нені оқыту?”, “не үшін оқыту?”, “қалай оқыту керек?”
деген сұрақтарға жауап іздесе, оқыту технологиясы “қалай нәтижелі оқытуға
болады? ” деген мәселенің шешімін іздейді.
Оқыту технологиясы мен әдістеменің мақсаты бір, яғни оқытудың тиімді
жолдарын қарастыру. Оқыту технологиясы мен әдістеменің бір-бірінен
ешқандай айырмашылығы жоқ, екеуі бір нәрсе деген көзқарастар бар. Бірақ
ол – жаңсақ пікір. Өйткені оқыту технологиясы мен әдістемесінің мақсаты
бір болғанымен, олардың өзіндік айырмашылықтары да бар.
В. Гузеев “технология” ұғымының “әдістеме” ұғымынан әлдеқайда кең
мағынада қолданылатынын айтады. Ол: “әдістеме” дегеніміз белгілі бір
пәнді оқыту тәсілдерінің жиынтығы”, ал ”оқыту технологиясы” ғылым мен
техниканың жетістіктері негізінде оқыту қызметін оңтайландыру, нәтижелі
білім беру дегенге саяды”,-деген қорытынды жасайды.
Ал белгілі орыс ғалымы В.Юдин әдістеме мен технологияның
айырмашылығын былай деп көрсетеді: “Технология – это каркас, методика–
оболочка, форма деятельности педагога. Методика описывает эмпрический
опыт, мастерство педагога, она ближе к артистизму «исскуству».
Қорытындылап айтсақ, тілдерді қарқынды оқыту технологиясы алға
қойған мақсат-мүддені анықтаудың жалпы әдіснамасы негізінде мемлекеттің
қазіргі таңда қойып отырған талаптарына сай анықталып, іріктеліп, реттелген
оқытудың мазмұн, түр, әдіс-амалдарының, дидактикалық талаптарының,
психологиялық нұсқаларының жиынтығы болып табылады. Қарқынды оқыту
технологиясының педагогика саласында қолданылатын үшінші деңгейі –
бөлімді немесе модульдік деңгейге тоқталатын болсақ, мұнда оқу-тәрбие
үрдісінің жекелеген бөлігінің технологиясы қарастырылады.
ХХІ ғасыр – қарыштап дамыған білім ғасыры. Бүгінгі жастардың
өмірдің өзінен үйренері көп-ақ. Сондықтан олар мұғалімге, оның өткізген
әрбір сабағына сыни көзбен қарайды. Оларды таңдандыру, қызықтыру үшін
әрбір сабақ жаңалық болуы керек. Ол мұғалімнің көп ізденісін қажет етеді.
Халық оқытушыны өзінің шын досы, ақыл айтар данасы, қараңғы да сәуле
шашар шам-шырағы деп білу керек. Ол үшін оқытушы ең алдымен өз
оқушыларының алдында беделді болуы қажет. Оның бір негізгі шарты –
оқытушының өз дәрежесін жақсы меңгерген адам болуы былай тұрсын, оның
сабаққа жақсы дайындалуы керек», – деген ұстанымдары қазіргі ұстаздардың
бейнесін де көрсетіп отырғаны анық. Оқу материалдарын оқушының жас
ерекшеліктеріне орай таңдау – олардың мұны толық игерулеріне септігін
тигізетіні анық. Оқушыларды қазақ халқының рухани байлығы мен заманауи
252
Достарыңызбен бөлісу: |
