15
өнімдеріне деген басты қажеттілігін қанағаттандыруы тиіс. Өмірлік
маңызы бар бұл функцияны агроөнеркəсіп кешені орындайды.
Ел тұтынатын отандық жəне сырттан келетін азық-түліктің жал-
пы үлес салмағы мен жекелеген басты (приоритетті) өнім түрлері
бойынша осы құрамдас бөліктердің арақатынасы – азық-түлік
қауіпсіздігінің маңызды параметрі болып табылады.
Егер анағұрлым маңызды тағам өнімдері бойынша отандық
өндірістің үлес салмағы 12 ай бойы тұтыну мерзімінде жал-
пы тағам өнімдері көлемінің 80%-нан кем болмаса Қазақстан
Республикасының азық-түлік тəуелсіздігін жеткілікті деп есеп-
теуге болады. Маңызды азық-түлік тауарларындағы импорттың
рұқсат етілетін үлесін Қазақстан Республикасында өндірілетін
өнімдердің мүмкіндігіне байланысты келістіру қажет. Сыртқы са-
уда құрылымымен азық-түлік жəне ауылшаруашылық шикізатын
ұтымды жағдайға келтіріп, отандық тауар өндірушілерге қатысты
халықаралық сауда тəжірибесінде қабылданған қорғаныс шарала-
рын қолдану қажет.
Азық-түлік қауіпсіздігі деңгейін жоғарылатудың басты мəселесі
азық-түлік өндірісін тұрақтандыру, оның өсімін жаңарту,
нарықтың сұранысына сəйкес оның құрылымын өзгерту, АӨК
өнімдерінің сапасын жоғарылату болып табылады. Бұл мəселелерді
шешу үшін өзара байланысқан ұйымдастыру – экономикалық жəне
əлеуметтік шаралар кешенін кезегімен іске асыру қажет.
Өзара пайдалы сыртқы экономикалық ынтымақтастық жəне
өндірістің халықаралық кооперациясымен байланысқан кеңейтілген
ұдайы өндіріс тəртібінде, бірінші кезекте, агроөнеркəсіптік кешен-
нің үйлесімді қызмет атқаруын қамтамасыз ету қажет.
Мемлекет, отандық азық-түлік нарығының əдеттегі жəне төтенше
жағдайда қалыпты қызмет етуіне кепіл болу үшін, азық-түлік жəне
ауылшаруашылық шикізаты өндірісін, сатылуын жəне қолдануын
реттеуі тиіс. Бұл үшін өндіріс жүйесінде, əсіресе, азық-түлік жəне
ауылшаруашылық шикізатын сату жүйесінде қылмысты болдыр-
майтын құқықтық жəне ұйымдастырушы-экономикалық жағдай
құру қажет.
Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі мемлекет
заңдарымен, Президент жарлықтары жəне ұйғарымдарымен,
Қазақстан Республикасы қауіпсіздік кеңесінің шешімдерімен
бекітіледі. Осылардың негізінде жəне аймақтық заң шығаратын
актілерді ескере отырып, Қазақстан Республикасының Үкіметі:
16
– азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында біріңғай
мемлекеттік саясат жүргізуді;
– мақсатқа бағытталған мемлекеттік азық-түлік бағдарламаларын
əзірлеуді жəне іске асыруды;
– мемлекеттің азық-түлік қорын басқаруды, оның сақталуын, өз
орнымен қолданылуын жəне өз уақытында жаңаруын қамтамасыз
етуді;
– халықты негізгі тағам өнімдерімен жабдықтауға байланысты
мəліметтерді əзірлеуде, жинауды жəне талдауды ұйымдастыруды,
азық-түлік қауіпсіздігі саласында жағдайдың дамуын болжамдап
бағалауды жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы субъектілерінің атқарушы билік орган-
дары:
– аймақтың өзіндік жағдайын есепке ала отырып, азық-түлік
қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында біріңғай мемлекеттік саясат
жүргізеді;
– азық-түлік қауіпсіздігінің мақсатты аймақтық бағдарламаларын
əзірлейді жəне олардың жүзеге асырылуын қаржыландырады;
– Қазақстан Республикасы субъектілерінің аумағында азық-
түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін мемлекеттік органдармен
қызметтердің əрекетін үйлестіреді.
Халық азық-түлікті бекітілген деңгейден төмен тұтынса жəне
төтенше азық-түлік жағдайы пайда болса, атқарушы биліктің тиісті
мемлекеттік органдары ауылшаруашылық өнімдері мен азық-
түлік өндірісін ұлғайту бойынша арнайы іс-шаралардың жүйесін
енгізеді, сонымен қатар тағам өнімдерін нормамен тарату сияқты
азық-түлікпен қамтамасыз етудің ерекше тəртібін уақытша енгізуі
мүмкін.
Елде жəне аймақтарда азық-түлік қауіпсіздігі жағдайын бақылау
үшін міндетті түрде
мониторинг жүйесін əзірлеп, көрсеткіштер
тізімін, ақпаратты жинау, өңдеу жəне талдау тəртібін бекіту қажет.
Мониторинг:
– ел жəне аймақ халқының ғылыми негізделген нормалармен
салыстырғандағы азық-түлікті тұтыну деңгейі;
– АӨК салалары жəне импорттың азық-түлік жəне өндірістік
ресурстарының негізгі түрлері бойынша өзін-өзі қамтамасыз ету
қатынасы;
– азық-түлікті тұтыну деңгейі бойынша аймақтар жəне халықтың
əлеуметтік топтарын ажырату деңгейлері;
17
– агроөнеркəсіптік кешен жəне ауылшаруашылық кешенінің
өндірістік потенциалының жағдайы (топырақтың құнарлығы,
техниканың, жабдықтың, өндірістік ғимараттардың, мал басының
болуы жəне оның жағдайы жəне т.б.);
– бағаның – ауылшаруашылық жəне өнеркəсіп өнімдері, АӨК
кəсіпорындарына берілетін мемлекеттік қолдау деңгейіне қатынасы;
– азық-түлік нарығының дамуы жəне нарықтың халықтың азық-
түлікпен қамтамасыз етуіне əсер етуі;
– өнімді өндіру үшін азық-түлік жəне шикізаттың тауарлық
қорларының, АӨК салаларының материалдық-техникалық ресур-
старының болуы сияқты мəліметтерден тұруы тиіс.
Қорыта келе, Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігінің қалып-
тасқан жəне болжанатын деңгейін жоғарыда келтірілген критери-
лерге сəйкестігін бағалау үшін, аймақ бойынша, халықтың кəсіби
топтарына, жасы жəне жынысына байланысты жіктелген қажетті
параметрлерді əзірлеу керек.
Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік
іс-шаралардың жүйесі қажет, ол үшін шаруашылықтың нарық
жағдайына бейімделген агроөнеркəсіп кешені салаларының,
кəсіпорындарының жəне шаруашылықтарының ішкі қорларын
(резервтерін) қолдану қажет.
1.5. Салауатты тамақтану саласындағы мемлекеттік
саясаттың концепциясы
Салауатты тамақтану саласындағы мемлекеттік саясат-
тың мақсаты – халық денсаулығын сақтау жəне нығайту, бала-
лармен ересектердің дұрыс тамақтанбауынан туындайтын ауру-
ларды алдын алу.
Салауатты тамақтану саласындағы мемлекеттік саясаттың жəне
биліктің атқарушы органдарының негізгі міндеті орталықтар мен
аймақтарда экономикалық, құқықтық жəне материалдық базаны
құру болып табылады, ол:
– қажет көлемде азық-түлік шикізатын жəне тағам өнімдерін
өндіруді;
– халықтың барлық топтарына тағам өнімдерінің қолжетімді бо-
луын;
– тағам өнімдерінің сапасы жоғары жəне қауіпсіз болуын;
– халықты салауатты, тиімді тамақтану қағидаларына үйретуді;
Достарыңызбен бөлісу: |
