Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі м. Ж. Еркебаев, Қ. С. Құлажанов, Д. Б. Тəттібаева, А. Ы. Мəуленов

жағдайларында тыныс алудың салдануына жəне өлімге алып келетін тыныс алу орталығы зақымдалады. Гликоалкалоидтер

жүктеу 1,24 Mb.

Pdf просмотр

бет	26/113
Дата	05.04.2023
өлшемі	1,24 Mb.
	#42025
түрі	Оқулық

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 113

азык тулык китап

46
жағдайларында тыныс алудың салдануына жəне өлімге алып келетін
тыныс алу орталығы зақымдалады.
Гликоалкалоидтер
. Негізгі гликоалкалоидтар – соланин жəне
оның бір түрі чаконин.
Соланин картоп құрамына кіреді. Өсімдік органдарында оның
мөлшері (мг %) əртүрлі: гүлдерде – 3540, жапырақтарда – 620,
сабақтарында – 55, жарықта өсетін өскіндерінде – 4070, қабығында
– 270, түйнек сүйектерінде – 40-қа дейін болады. Піскен жəне
сау түйнектерді сақтау барысында көктемге қарай соланин
мөлшері үш есе көбейеді. Əсіресе, олар жасыл, өнген жəне
шіріген түйнектерде көп болады. Картопқа түсетін жарық улы
алколоидтың түзілуіне мүмкіндік туғызады, бұл жағдайда қабығы
жəне етті бөлігінің жарықталған бөліктері жасыл түске бояла-
ды. Жылумен өңдеу жəне мал азығын сүрлеу соланинді бұзады
жəне өсімдік уыттылығын жоғалтады. Соланиннің адам жəне
жануар ағзасына əсері күрделі. Үлкен мөлшерде уландырады, аз
мөлшерде пайдалы. Өмірде жапырақ жəне өнген жəне көгерген
түйнектермен азықтанған жануарлардың жəне сапасы нашар кар-
топпен тамақтанған адамдардың улану жағдайлары орын алған.
Картоп жидектерін жеген балаларда улану жағдайлары жиі
байқалады. Улану клиникасы тез дамиды: тамақтың жыбырла-
уы, іш ауруы, жүрек айну, құсу, іш өту, қолдың дірілдеуі, жүрек
соғуы, артериальды қысымның төмендеуі, қиын жағдайларда
сіңір тартылу, естен айырылу жағдайлары орын алады. Мұндай
симптомдар 1 кг дене массасына 2,8 мг-ға тең соланин концен-
трациясын қабылдау барысында байқалады. Аз концентрацияда
соланин қабынуға қарсы, аллергияға қарсы, ауруды сездірмейтін
жəне спазмолитикалық əрекеттерге ие. Ол қабынған тері не-
месе шырышты қабыққа түскенде аурудың, қышу, ісіну жəне
тіндер қабынуының дереу азаюы байқалады. Аз мөлшерде со-
ланин жүйке жүйесінің қозуын, жүректік жиырылулар жиілігін
жəне артериальды қысым деңгейін төмендетеді, асқазандағы тұз
қышқылының өндірілуіне қысым жасайды, ішектің моторлы функ-
циясын жақсартады, қандағы калий мөлшерін ұлғайтып, натрий кон-
центрациясын азайтады. Ісінумен жүретін жүрек жəне бүйрек ауру-
ларын, асқазанның жəне аш ішектің жара ауруларын, қышқылдығы
жоғары асқазан солінің гастриті, іш жүрмеу жəне ұйқысыздық ауру-
ларын соланинмен емдеу жақсы нəтиже береді.
Алқа тұқымдасы өсімдіктерінің кейбір жеміс түрлері белгілі не-

47
месе болжанатын уыттылығымен сипатталады. Мұндай өнімдерге
баклажандар жəне қызанақтар жатады.
Жерорта теңізінің бірқатар елдерінде (Египет, Греция, Ита-
лия жəне т.б.) гемолитикалық сарғыштанудың дамуымен, бауыр
жəне көк бауыр үлкеюімен сипатталатын аурулар айтарлықтай жиі
кездеседі. Иранда ол 10 мың тұрғынның 2-9 адамында кездеседі.
Бұл ауру тағамға

жүктеу 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 113