Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитеті

80 

 

тұрғылықты  жері  бойынша  әлеуметтік-психологиялық  сүйемелдеуге  кӛмек 

кӛрсетуді қарастыратын жағдайлар жасалады.  

«

Қазақстан  Республикасының  кейбір  заңнамалық  актілеріне  жЖ

етім 

балалардың,  ата-аналарының  қарауынсыз  қалған  балалардың  тұрғын  үйге 

құқықтарын  қамтамасыз  ету  мәселелері  бойынша 

Қазақстан  Республикасының 

кейбір заңнамалық актілеріне 

ӛзгер

туліст

ер мен то

л

ықтырулар енгізу туралы» ҚР 

заңы  қабылданды  (2013  жылғы  4  шілде).  Бұл  заң  жетім  балаларға,  ата-

аналарының қарауынсыз қалған балаларға бірінші кезекте тұрғын үй алу құқығын 

қарастырады.  

БАҚ-та «Біздің балаларымыз», «Үйге 

әкелетін апарар 

жол», «Әрбір балаға – 

отбасы»,  «Әлемге  мен  керекпін,  маған  отбасы  керек»  және  басқа  да  арнайы 

айдарлар және хабарлар, әлеуметтік 

видео бейне

роликтері ұйымдастырылған.  

Нәтижесінде  елде  жетім  балалардың  санының  тұрақты  қысқару  үрдісі 

байқалады. 

Балалар үйлеріндегі балалар саны 1007-ге тӛмендеді. 

Жетім  балаларға  және  ата-аналарының  қарауынсыз  қалған  балаларға 

арналған 10 ұйым жабылды және 2 жасӛспірімдер үйі ашылды.  

Балалары  бар  отбасыларын  әлеуметтік  қолдау  жүйесі  жетілдіруде, 

әлеуметтік шығындарды қаржыландыру кӛлемі жоғарлауда. 

Балаларды тәрбиелейтін отбасыларына мемлекеттік жәрдемақы жүйесімен 1 

миллионнан астам адам қамтылған. 

Республикада жүйелік негізде отбасы институтының беделін жоғарылатуға, 

қоғамда ең жақсы отбасылық дәстүрлерді насихаттауға, физикалық және ӛнегелі 

дені  сау  ұрпақты  тәрбиелеуде  отбасының  еңбегін  мойындауға  бағытталған  іс-

шаралар қатары ӛткізіледі.  

2013  жылдан  бастап  республикада  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 

Жж

арлығына сәйкес Отбасы күні 

тойланадымерекеленеді

.  

Кәмелетке  толмағандар  арасында  қараусыз

дықтың

,  панасыз

дықтың 

қалудың

  және  құқық  бұзушылықтың,  зорлық  пен  қатыгездіктің,  суицидтік 

кӛріністердің  алдын  алу  бойынша  іс-шаралардың  толық  кешені,  оның  ішінде 

«Жеткіншек»,  «Бітіру  кештері»,  «

Кк

аникул

дар

»,  «Түнгі  қаладағы  балалар», 

«Жеткіншек-Заң-Қауіпсіздік», 

«Жұмыспен 

қамту», 

«Мен 

және 

менің 

полиц

иямейім

» жедел-профилактикалық рейдтер мен акциялар ӛткізіледі. 

ҚР  Үкіметі  жанындағы  Кәмелетке  толмағандардың  істері  және  олардың 

құқықтарын 

қорғау 

жӛніндегі 

ведомствоаралық 

комиссия 

жұмысын 

жалғастыруда. 

 

Кәмелетке  толмағандарға, 

ӛмірде 

қиын 

ӛмірлік 

жағдайға  тап  болған 

отбасыларына қатысты профилактикалық және оңалту іс-шараларының тәсілдерін 

жетілдіру 

мақсатында 

жұмыс 

тәжірибесі 

зерделенетін, 

туындайтын 

проблемаларды  шешу  үшін  шаралар  әзірленетін  семинарлар,  конференциялар, 

отырыстар тұрақты түрде ӛтеді.  

81 

 

Нәтижесінде,  кәмелетке  толмағандар  арасында  құқық  бұзушылықтың 

тӛмендеуі байқалады.  

Ӛз  құқықтары  туралы  балалар  мен  олардың  ата-аналарының  құқықтық 

сауаттылығы және хабардарлығы бойынша жұмыс 

белсендірілдіжандандырылды

. 

Халықаралық  және  үкіметтік  емес  қоғамдық  ұйымдардың  қолдауымен 

«Қатыгездік

сіз

 

және  пен 

зорлық

-зомбылық  жоқсыз

  балалық  шақ»  кең  ауқымды

қ

 

жалпы ұлттық 

кампания науқан 

ӛткізіледі

. 

Қазақстан  тұрақты  ішкі  саяси  жағдайы  бар,  әскери  және  ұлтаралық 

шиеленістері жоқ елдерге жатады.   

 

Қарулы  шиеленістерге,  әскери 

әрекеттерге  іс-қимылға 

қатысуға  балаларды 

тартуға,  қатыгездік  пен  зорлықты  насихаттауға  елде  заңнамалық  актілермен 

тыйым салынады.  

 

 

Сонымен  қатар,  балалар  құқықтарын  сақтау  саласында  ӛзекті 

мәселелер  бар,  оларды  шешуге 

күш-

жігер 

жұмсалатынбағытталатын

 

болады.  

Бірінші.  Оқушылардың  денсаулық  жағдайы  және  білім  беру 

ұйымдарында балаларға медициналық қызмет көрсету  

Оқушылар  арасында  кӛз  және  сымбат  бұзылыстары,  сколиоздар,  жүйке 

жүйесінің, асқазан-ішек жолының және тыныс алу мүшелерінің аурулары сияқты 

аурулардың 

жоғары  кең 

таралған

дығ

ы  байқалады.  Тері  және  жүйке  жүйесінің 

аурулары бар балалар 

 

саны ұлғайды.  

Мектептердің  тек  86,8  %-

ын

да  ғана  медициналық  бӛлмелер  бар. 

Медициналық 

бӛлмелерді 

ұйымдастыруға 

жағдайларының 

жоқтығына 

байланысты мыңға жуық бастауыш мектептерінде олар жоқ.  

Бұл бағытта 

күш-

жігер мыналарға бағытталатын болады:  

-  балалардың  денсаулығын  және  физикалық  даярлығын  тұрақты 

мониторингтеу жүйесін жетілдіруге; 

- салауатты ӛмір салтын насихаттауға; 

-  ауруы  бойынша  диспансерлік  топтың  есебінде  тұратын  балаларға 

медициналық  жұмыскердің  рұқсат  беруімен  және  бақылауымен  сауықтыру 

тобына баруын қамтамасыз етуге; 

-  барлық  білім  беру  ұйымдарында  медициналық  бӛлмелерді  ашуға  және 

жабдықтауға. 

 

Екінші.

 

Мектепте 

сапалы 

тамақтандыруды 

ұйымдастыруды 

қамтамасыз ету 

 

Оқушыларды тамақпен қамтамасыз  ету саласындағы жағдай оны жақсарту 

бойынша түбегейлі шаралар қабылдау қажеттілігін негіздейді

.

  

 

Оқушыларға  сапасыз  тамақ  беріледі. 

Ас  мәзірі  балалардың  биологиялық 

құнды  заттарға  физиологиялық  мұқтаждығы  есебінен  емес

,

  баға  есебінен 

Отформатировано: казахский

82 

 

құрылады. Оқушыларға  арналған  азық-түлік  ӛнімдерінің  қауіпсіздігі  қамтамасыз 

етілмейді. 

 

Бүгін  74,9%  мектеп  асханаларының  тамақ  блоктарының  жеткіліксіз 

технологиялық  жабдықталуы,  47,8%  мектептерде  орталық  сумен  жабдықтаудың 

және  51,5%  мектептерде  кәріз  желісінің  жоқтығы;  білім  беру  ұйымдарының 

типтік 

штаттарында 

аспаздардың, 

технологтардың, 

диетологтардың 

жеткіліксіздігі байқалады.  

 

 

Бұл бағытта 

күш-

жігер мыналарға бағытталатын болады: 

- мектепте тамақтанудың стандарттары мен нормаларын әзірлеу

ге; 

-  оқушылардың  барлық  әлеуметтік  қорғалмаған  санатын  және  бастауыш 

сынып  оқушыларын  тегін  сапалы  тамақтандырумен  қамтамасыз  етуді  ескере 

отырып  «Мектепте  тамақтану»  ӛңірлік  бағдарламаларын  әзірлеуге  және  іске 

асыруға; 

-  мемлекеттік-жеке  меншік  әріптестік  негізінде  облыс  орталықтарында, 

Астана  және  Алматы  қалаларында  2020  жылға  дейін  16  мектепте 

тамақтандырудың энергия үнемдейтін комбинатының құрылыс арқылы мектепте 

тамақтандыруды жаңартуға. 

 

Үшінші.  Әлеуметтік  жетімдіктің  профилактикасы  және  қайта 

институционалдау стратегиясын іске асыру  

2013  жылы  ата-аналық  міндеттерін  атқармайтын  734  ата-ана  ата-аналық 

құқықтарынан айрылды.  

Денсаулық  сақтау,  білім  беру,  еңбек  және  халықты  әлеуметтік  қорғау 

жүйесінің ұйымдарында тәрбиеленетін  10  мыңнан  астам жетім  балалар  мен  ата-

аналарының қарауынсыз қалған балалардың 

80%-нан  кӛбі  – тірі  ата-аналары  бар 

«әлеуметтік жетімдер».  

 

Бұл бағытта 

күш-

жігер мыналарға бағытталатын болады:  

- 

отпасылық  отбасылық  типті  үлгідегі 

балалар  үйлерін  ашуға,  ірі  балалар 

үйлерін қайта ұйымдастыруға; 

-  асырап  алу,  қорғаншылық  және  қамқоршылық, 

асыранды  асырап  алушы 

отбасы  және  балаларды  орналастырудың  басқа  да  отбасылық  түрлерінің 

институтын  дамытуға  және  ынталандыруға,  балалар  үйлерінде  тәрбиеленушілер 

санын тӛмендетуге

; 

 

-  ЮНИСЕФ-пен  және  ЖАО-мен  бірігіп  кәсіптік  қамқоршылықтық 

тәрбиелеу жүйесін құру бойынша пилоттық жобаны әзірлеуге;  

-    асыра

п  алушынды

  ата-аналар  мектептерінің  және  отбасыны  қолдау 

қызметтерінің желісін  дамытуға және олардың қызметін  әдістемелік  қамтамасыз 

ету

ге

; 

83 

 

- қиын ӛмірлік жағдайға тап болған балалары бар отбасыларын ерте анықтау 

бойынша оларға ӛз уақытында кӛмек кӛрсету үшін ведомствоаралық ӛзара әрекет 

тетігін 

ендіругеенгізуге

; 

-  қазақстандық  отбасыларына  жетім  балаларды  орналастыру  мәселелері 

бойынша  позитивті  қоғамдық  пікір  қалыптастыруға  бағытталған  әлеуметтік 

жарнаманы жылжытуға. 

 

Төртінші.  Балалар  үйлерінің  түлектерін  тұрғын  үй  құқығымен 

қамтамасыз ету  

Соңғы  жеті  жыл  ішінде  балалар  үйлерінің  түлектеріне  1116  пәтер

  берілді

. 

7 593 түлекке тұрғын үй қажет. 

 

Бұл бағытта 

күш-

жігер мыналарға бағытталатын болады: 

-  

«

Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Жетім жетім 

балалардың,  ата-аналарының  қарауынсыз  қалған  балалардың  тұрғын  үйге 

құқықтарын  қамтамасыз  ету  мәселелері  бойынша 

Қазақстан  Республикасының 

кейбір  заңнамалық  актілеріне 

ӛзгер

туліст

ер  мен  тоықтырулар  енгізу  туралы» 

заңын іске асыруды бақылауға

; 

- 

жергілікті атқару

шы

 органдар

ғын

а жетім балаларға және ата-аналарының 

қарауынсыз  қалған  балаларға  арналған  ұйымдардың  түлектерін  тұрғын  үймен 

және  жұмысқа  тұрғызумен  қамтамасыз  ету  бойынша  кешенді  жоспарларды 

әзірлеу  және  ендіру  бойынша  Мемлекет  басшысының  тапсырмасын  орындауды 

бақылауға

; 

-  сегіз  ӛңірде  (Ақтӛбе,  Атырау,  Шығыс  Қазақстан,  Қарағанды,  Қостанай, 

Павлодар, Солтүстік Қазақстан облыстары, Алматы қаласы) «Ӛмірі мен мансабын 

жоспарлау»  бастамалық  жобаны  іске  асыру  арқылы  ӛз  бетімен  ӛмір  сүруге, 

ынталық  еңбекке  балалар  үйлерінің  тәрбиеленушілерін  бейімдеудің  тиімді 

жүйесін құруға. 

 

Бесінші. 

Зорлық  және  қатаң  қараудың,  адамдар  саудасының,  еңбегін 

пайдаланудың  және  басқалардың  құрбаны  болған  балаларды  қорғауды 

қамтамасыз етудің пәрменді тетіктерінің жоқтығы

. 

Бүгін

де

  республикада  12  мыңнан  астам  нашар  тұратын  отбасы

  лар 

саналадыбар

.  Оларда  19  мыңнан  астам  балалар 

тәрбиеленедітәрбиеленуде

.  Жыл 

сайын  бір  мыңнан  астам  ата-ана 

ата-аналықӛз

  құқықтарынан  айрылады.  Қазіргі 

уақытта  ІІМ-нің 

Ықпалдандырылған  Интеграцияланған 

деректер  банкіне 

ӛмірде  

қиын 

ӛмірлік 

жағдайға  тап  болған  13  мыңнан  астам  кәмелетке  толмағандар 

туралы деректер енгізілген.  

 

Бұл бағытта 

күш-

жігер мыналарға бағытталатын болады: 

Отформатировано: казахский

Отформатировано: казахский

84 

 

-  адам  саудасының  құрбаны  болған  кәмелетке  толмағандарды  бейімдеу 

мәселесі 

бойынша 

КБО 

қызметкерлерінің 

мамандандырылған 

оқуын 

ұйымдастыруға; 

-  зорлық  және  адам  саудасының  құрбаны  болған  кәмелетке  толмағандарға 

кӛмек кӛрсету бойынша тиімді ведомствоаралық ӛзара әрекетті қамтамасыз ету

ге

;  

-  отбасылық 

бейберекетті  берекесіздікті 

ерте  анықтауға  азаматтық  қоғам 

институттарын тартуға; 

-  мемлекеттік  айрықша  қамқор

лығ

ын  қажет  ететін  балалары  бар 

отбасыларына әлеуметтік қызмет кӛрсету жүйесін дамытуға, отбасыға әлеуметтік 

қызмет кӛрсетулер түрлерін кӛбейтуге; 

-  қат

ыгездікпенаң

  қарау  және  зорлық

-зомбылық

  құрбаны болған  кәмелетке 

толмағандарға  әлеуметтік,  психологиялық  және  басқа  да  кӛмек  түрлерін  алу 

мүмкіндіктері туралы халықты кеңінен хабардар ету тетігін жетілдіруге;  

-  БАҚ-та  кең  ауқымды  ақпараттық-түсіндіру  кампаниясын  ұйымдастыруға, 

балалардың  және  жасӛспірімдердің  позитивті  хабарлары  мен  бағдарламаларын 

жылжыту үшін ақпараттық кеңістікті ұлғайту

ға.

 

 

Алтыншы.  Оқушылардың  физикалық  дамуы  және  тұрғылықты  жері 

бойынша балалардың бос уақытын ұйымдастыру 

Жалпы  білім  беру  мектептерінің  26,7%-

ын

да  спорт

тық

  залдар

ы

  жоқ. 

Мектептердің  спорттық  жабдықтармен  және  бұйымдармен  қамтамасыз  етілуі 

жеткіліксіз 

қалудакүйде

. 

Әрбір  жыл  сайын  физикалық  даярлық  бойынша  Президенттік 

тесттердің 

сынамалардың 

нормативтерін ойдағыдай тапсыратын оқушылар саны азаюда. 

Бүгін  денсаулық  жағдайы  бойынша  немсе  «Денсаулық  топтары»  деп 

аталатын  медициналық  топтарға  мүмкіндіктері  шектеулі  оқушылардың  20 

мыңнан астамы ғана барады.  

Балалар

дың

 аула

лық

 клубтарының саны қысқаруда. 

Негізінен  тұрғын  үйлердің  жертӛлелерінде  және 

жертӛлелік  тӛменгі 

қабаттағы 

үй-жайларында  орналасқан  бұл  клубтардың  материалдық-техникалық 

базасы  балалардың  және  жасӛспірімдердің  бос  уақытын  сапалы  ұйымдастыруға 

мүмкіндік бермейді.  

Бұл  бағытта  жергілікті  атқару  органдарымен  бірігіп 

күш-

жігер 

мыналарға бағытталатын болады:  

-  2014-2015  жылдар  ішінде  жалпы  білім  беру  мектептерін  жабдықпен 

жасақтау  нормаларына  сәйкес  спорттық  залдармен және  спорттық  бұйымдармен 

қамтамасыз етуге

;  

-  спорт  инфрақұрылымын  дамыту

ға

  және  халықтың  әртүрлі  қабаттарын, 

оның  ішінде  балаларды  үнемі  дене  тәрбиесі  және  спорт  сабақтарына  қатыстыру 

жолымен балалардың денсаулығын нығайту үшін жағдай жасауға

; 

Отформатировано: казахский

Отформатировано: казахский

Отформатировано: казахский

Отформатировано: казахский

85 

 

-  тұрғылықты  жері  бойынша  отбасылық  спорт  клубтарын  және  отбасылық 

демалысты  ұйымдастыруды  қоса  алғанда

 

балалармен  жұмыс  істеу  үшін  дене 

тәрбиелік-спорттық клубтар желісін құруға

; 

-  кӛп  балалы  отбасының  18  жасқа  дейінгі  балалары  үшін  спорт 

секцияларына,  спорттық  сауықтыру  орталықтарына,  бассейндерге  және  жаттығу 

залдарына қолжетімділікті қамтамасыз етуге; 

- денсаулық мүмкіндіктері шектеулі балаларды дене тәрбиесі сабақтарымен 

қамтамаыз ету мақсатында мамандарды даярлауға

;

  

-    физикалық  белсенділікті  насихаттау  бойынша  балалар  арасындағы 

жұмысты белсендіруге,  

Ата-аналар мен балаларға арналған бұқаралық спорт іс-шаралын ӛткізуге

.

 

ҚысқартҚысқартылған сӛздерулар

 тізімі 

СД

ШТ

ІА 

ҚР Спорт және дене 

тәрбиесі шынықтыру 

істері 

жӛніндегі 

агенттігі  

ҚР СА 

ҚР Статистика 

жӛніндегі 

агенттігі 

АӘК 

Атаулы әлеуметтік кӛмек 

ҚР ЖС 

Қазақстан Республикасының Жоғарғы 

Сс

оты 

ДД

С

Ұ 

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы 

ЖПД 

Жалпы практика дәрігерлері 

ЖІӚ 

Жалпы ішкі ӛнім 

ЖОО 

Жоғарғы оқу орны 

БДҚ 

Балаға достас қала (жоба) 

МЖБС 

Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты 

ҚР БП 

Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы 

МБДБ 

Мемлекеттік білім беруді дамыту бағдарламасы  

ЖБКБҒК

 

Жаһандық Бб

әсеке

глестікк

е қабілеттілік

тің ғаламдық

 кӛрсеткіші 

ІІД 

Ішкі істер департаменті 

БЦС 

Балалар церебралдық салы 

ҰББҰ

Т 

Ұлттық бБ

ірыңғай 

ұлттық 

тестілеу 

Д

ИЫ

Б 

Кәмелетке  толмағандарды  бірыңғай  есепке  алу  деректерінің 

86 

 

ықпалдандырылған интеграцияланған 

банкі  

БЖА

ИЫ

Ж 

Балалық жастың ауруларын 

ықпалдандырып интеграциялап 

жүргізу  

ӘҚК 

Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекс  

ХЕҰ 

Халықаралық еңбек ұйымы 

ҚР СІМ 

Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі 

ЖАО 

Жергілікті атқару

шы

 органдар

ы

 

ІІМ 

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі 

ДСМ 

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі 

МСХ 

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі 

Қ

аржыминіМ

 

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі 

ҚОҚМҚоршағанортамині

  Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігі 

МАМ 

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі 

ТЖМ 

Қазақстан Республикасы Тӛтенше жағдайлар жӛніндегі министрлігі 

Ә

ділетминіМ

 

Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі 

ВАК 

Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  жанындағы  Кәмелетке 

толмағандар  істері  және  олардың  құқықтарын  қорғау  жӛніндегі 

ведомствоаралық комиссия

 

ЕХӘҚМЕңбекмині

 

Қазақстан  Республикасы  Еңбек  және  халықты  әлеуметтік  қорғау 

министрлігі 

БҒМ 

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 

АЕК 

Айлық есептік кӛрсеткіш 

ҰА

НК

 

Ұлттық ақпараттық 

кампаниянауқан

 

НЗМ 

Назарбаев Зияткерлік мектептері 

ҮЕҰ 

Үкіметтік емес ұйымдар 

ҰБЖО 

Ұлттық біліктілікті жоғарылату орталығы 

БЕЖТ 

Бала еңбегінің ең жаман түрлері 

ІІБ 

Ішкі істер бӛлімі 

Отформатировано: казахский

Отформатировано: казахский

87 

 

БҰҰ 

Біріккен ұлттар ұйымы 

КДДБ 

Кәсіптік даярлық деңгейін бағалау  

ПМПК 

Психологиялық медициналық педагогикалық консультациялар 

МС

А

МС

К 

Медициналық  санитарлық  аА

лғашқы 

медициналық  санитарлық 

кӛмек 

БҰҰДБ 

Біріккен ұлттар ұйымының даму бағдарламасы 

РОБО 

Республикалық оқу-білім беру орталығы 

ҚР 

Қазақстан Республикасы 

ТМД 

Тәуелсіз 

Мм

емлкеттер 

Дд

остастығы 

БАҚ 

Бұқаралық ақпарат құралдары 

ТжКБ 

Техникалық және кәсіптік білім  

ЖШС 

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік 

КБО 

Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығы 

 

 

Отформатировано: Шрифт: 12 пт

Отформатировано: Шрифт: 12 пт

Отформатировано: Шрифт: 12 пт