Қазақстан республикасы білім және ғылым министірлігі

43 
 
состоянием средств пожаротушения, принимают  участие в боевых расчетах по ликвидации 
пожаров.  Важным  условием  по  предупреждению  пожаров  является  своевременное 
проведение  мероприятий  по  снижению  пожарной  опасности  технологических  процессов 
производства.  Эти  мероприятия  осуществляются  в  тесном  содружестве  сотрудниками 
противопожарной службы с инженерно-техническим персоналом предприятий. С этой целью 
на  многих  предприятиях  нужно  создать  пожарно-технические  комиссии,  основная  задача 
которых будет состоять в выявлении нарушений и недочетов в технологических процессах 
производства, в работе установок, агрегатов, лабораторий и т.п., которые способны привести 
к  пожару,  и  разработке  мероприятий  по  устранениюэтих  недостатков.  Обеспечению 
пожарной  безопастости  на  предприятиях  способствует  массовые  разъяснительные 
противопожарные мероприятия и пропаганда по предупреждению пожаров и их ликвидации, 
которая  производится  чтением  лекций,  беседами,  показом  специальных  фильмов, 
распространием инструкций, плакатов, лозунгов с противопожарной тематикой и т.п.  
Руководители предприятий виновные в нарушении правил пожарной безопасности и их 
последствий несут ответственность в установленном законом порядке! 
 
Список литературы: 
1.  Грушевский  Б.В.  и  др.,  под  редакцией  Кудаленкина  В.Ф.  Пожарная  профилактика  в 
строительстве. -М.: ВИПТШ, 1985.-455 с. 
2.  Грушевский  Б.В.  и  др.  Пожарная  профилактика  в  строительстве.  М:  Стройиздат, 
1989.-368 с.  
3.  Ройтман  М.Я.  Противопожарное  нормирование  в  строительстве.  М:  Стройиздат, 
1985.-590 с.  
4.  Ройтман М.Я. Пожарная профилактика в строительстве. М: Стройиздат, 1978.-368с.  
5. СНиП 2.09.02-85. Производственные здания /Госстрой СССР.- М.:1986-16 с. 
6.  ППБ РК Приказ МЧС РК №35 от 08.02.2006 г 
 
Аннотация 
Ӛрт немесе басқа да  тӛтенше жағдайда адамдардың қауіпсіз эвакуациялау мүмкіндігін 
қамтамасыз ету, қолданыстағы құрылыс нормалары, жағдайы жақсы эвакуациялық бағыттар 
тұрақты  қамтамасыз  ету  сәйкес  эвакуациялық  маршруттар  шешімдерді  жоспарлау  және 
жобалау адамдардың қауіпсіздігіне қағаз мәмілелер. 
Аннотация 
В  работе  рассматриваются  безопасность  людей  планировочными  и  конструктивными 
решениями путей эвакуации в соответствии с действующими строительными нормами и правилами, 
постоянным содержанием путей эвакуации в надлежащем состоянии, обеспечивающим возможность 
безопасной эвакуации людей в случае возникновения пожара или другой аварийной ситуации. 
Annotation 
The  paper  deals  with  the  safety  of  people  planning  and  design  solutions  of  evacuation  routes  in 
accordance with the applicable building codes, constant maintenance of evacuation routes in good condition, 
providing the opportunity for safe evacuation of people in case of fire or other emergency. 
 
 
ӘОЖ 895.63 
 
ҚАЗАҚСТАН ЭТНОГРАФИЯСЫН ЗЕРТТЕУШІ - Н. СӘБИТОВ 
 
Шашаев Ә.К. 
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ.  
 
ХІХ  ғ.  соңғы  ширегінде  шын  мәнінде  Қазақстан  түгелдей  Ресей  империясының 
құрамына  енуімен,  патшалық  отарлық  әкімшілік  жергілікті  жерлерде  қазақтардың  ұлттық 
дәстүрлерімен  және  тіршілік  ортасымен  жақсы  таныс  білімді  болмаса  да  хат  танитын 

44 
 
кадрларға  деген  тапшылықты  сезіне  бастады.  Бұл  адамдар  тақ  мүддесіне  (патша)  сӛзсіз 
қызмет  етіп,  ӛздерінің  еркіндігі  мен  тәуелсіздігі  үшін  тең  емес  күресте  жеңілгенін  әркез 
мойындаған  дала  тұрғындарымен  ара  қатынасты  орнатып  патша  жарлығын  жеткізуге  тиіс 
болды.  Оларды  арнайы  түрде  орыс-түзем  мектептерінде,  кадеттік  және  де  басқа  оқу 
орындарында  дайындады,  міне  сол  кезде  басты  кӛңіл  ақсүйектер  тұқымынан,  хан-сұлтан 
отбасынан  шыққандарға  бӛлініп,  оларды  кейіннен  қызметке  тартып,  шен-шекпен  беріп, 
нақты  істерге  пайдалану  кӛзделді.  Кейіннен  солардың  арасынан  алғашқы  зерттеушілер, 
қазақтың  кӛне  мұраларын  жинастырушылар,  ӛздері  толық  ұғынбаса  да  этнография 
ғылымына айтулы үлес қосқандар шықты. 
Олардың тағдыры мен рухани қызығушылықтарының бір-біріне ӛте ұқсастығы адамды 
таң  қалдырады.  Әр  түрлі  экспедициялардың,  этнографиялық  кӛрмелердің,  мұражайлардың 
тапсырмасын орындай жүріп, жинастырушылық әрекет, кейде хоббиге айналып, бұл адамдар 
ӛз  ісіне  берілгендіктің  нағыз  үлгісін  кӛрсетті.  Бір  ӛкініштісі,  осындай  қазақтың  кӛне 
мұраларын талмай іздестіріп, жинастырғандар жайында ӛте аз білеміз, ӛйткені олардың есімі 
Кеңестік  ӛкіметтің  оларды  тап  жауы,  пайдакүнем,  ауқатты  бӛлігінен  шықты  делінген 
қӛзқарасына  қарай  жазықсыз  ұзақ  уақытқа  ұмыт  болғандығы.  Міне,  осындай  тұлғалардың: 
Жәңгір ханды, сұлтан Шыңғыс Уәлихановты немесе далалық  ӛлкеде зор беделге ие болған 
Мұса  Шормановты,  Мұхамед-Салық  Бабажановты  –  шын  ниетімен  патшаға  қызмет 
еткендерімен,  басқалардан  бұрынырақ  ӛз  халқының  мәдениетін,  оқу-ағартуын  кӛтерудің 
қажеттігін түсінгенін айтуымыз керек. Осы мақсатқа жету үшін қызметке ұмтылуын және де 
басқа күналарын іздестіріп, оларды айыптау шын мәнінде дұрыс емес. 
Міне,  сондықтан  да  этнографиялық  ізденістердің  революцияға  дейінгі  кезеңдегі 
басында тұрғандардың еңбегі нақты бағасына ие болуға тиіс. 
Ал, қазіргі кезеңге келер болсақ, ӛскелең ұрпақтың ақыл-ойы мен жүрегіне бұқаралық 
мәдениеттің  ықпалының  күшейуі  кезінде,  алдыңғы  шепке  тарихи-мәдени  мұраларымызды 
сақтап қалу мәселесі шығады. Оның бірнеше себептерін кӛрсетсек: ұлттық құндылықтарға әр 
түрлі қатерлі қаупі бар әлеуметтік саладағы жаһандық ӛзгерістердің стандарты, жаңа мәнге 
айналуы (модернизация), қалаландырылуы (урбанизация) тұрғындар ӛмірінде кӛрініс беруде. 
Бұны  есепке  алу  қажет,  алдын  алу  керек,  бәрін  жойып,  жоқ  қылып  жіберетін  уақыттың 
қуатты құралына айналмауына күш салу қажет.  
Кезінде қазақтың оқыған, білімді азаматтары отарлық езгінің құрбаны болып кетпеудің 
бір жолы ата-бабалар дәстүрін, тілін, дінін және ділін сақтап қалу деп түсінген еді. Алаштың 
туын  кӛтерген  қазақтың  интеллектуалды  элитасы  да  ӛткен  тарихты,  тілді,  әдебиетті 
насихаттап,  ӛз  қаржыларына  шығарған  мерзімдік  баспасӛз  беттерінде  ӛткір  мақалалар 
жариялаған  еді.  Олар  қай  жерден  кемістік  кӛрсе  соны  бүтіндеуге  ұмтылды,  қандай 
мамандықтар жетіспесе соның орнын толтыруға бар күштерін салды. Бірде тарихшы, бірде 
этнограф,  керек  кезінде  оқулық  жазушы  педагог,  ағартушы-ғалым,  кейде  публицист-ақын, 
жазушы.  Әйтеуір,  қазақтың  жаны  мен  малы,  дәстүр-салты  мен  тілі,  тарихы  мен  әдебиеті 
қалай  сақталып,  дамиды  деген  іс-әрекеттің  белсенді  жетекшілері  болды.  Солардың  ішінде 
этнографиялық арнайы ізденістер жүргізбесе де, оның қажеттілігін түйсігімен сезінген қазақ 
зиялылары,  атап  айтқанда  Ә.Бӛкейханов,  А.Байтұрсынов,  Х.Досмұхамедов  және  т.б.  20-шы 
жылдардың  басында  «Қазақстанды  зерттеу  қоғамының»  құрылуына  [1]  қолдау  кӛрсетіп, 
оның сан-түрлі қызметіне белсене араласып, талқылар, дәрістер ӛткізіп, зерттеулер жүргізген. 
Олардың Кеңестік кезеңдегі Қазақстан ғылымының дамуына қосқан үлесі  де бар. Алғашқы 
этнографиялық  ізденіс-талпыныстардың  ұшқыны  сол  кезден  кӛрініс  берген  еді.  Міне, 
сондықтан да ата-баба мұраларын, кӛздің қарашығындай сақтап, жинастырып келесі ұрпаққа 
аман-сау жеткізу ӛзекті мәселе болып табылады. Бұл жерде этнографияның кӛтерер жүгі зор 
болмақ. 
Жоғарыда  аталғандармен  қатар  этнографияның  дамуына  үлес  қосқандардың  бірі  – 
Сырдария  әскери  губернаторының  кеңсесіндегі  ерекше  тапсырмалар  бойынша  шенеунік, 
тілмаш, ал кеңестік кезеңде – Ташкенттегі САУ профессоры Әбубәкір Диваев болды. Оның 
шығармашылық мұрасы – қазақ ауылының маңызды кӛріністерін, бала тәрбиесін, жастардың