Қазақcтан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Мұғалімнің инновациялық іс-әрекетін қалыптастыруда төмендегідей

педагогикалық принциптерді басшылыққа алған жөн:

- таңдаған ( жаңа ) әдістің оқыту заңдылықтарына сәйкестігі;

- жаңа әдістің оқытудың дидактикалық мақсат-міндеттеріне сәйкестігі;

- жаңа әдістің жеке оқушылардың дербес ерекшеліктеріне сәйкестігі;

- таңдаған әдістің мектептің материалдық – техникалық базасына сәйкестігі;

- жаңа әдістің мұғалімнің әдістемелік мүмкіндігіне сәйкестігі және т.б.

Инновациялық іс-әрекеттің негізгі міндеттері:

- жаңалықты тұтастай және жекелеген кезеңдерінің нәтижелерін болжау;

-жаңалықтың жетіксіз жақтарын анықтап, оны енгізуді ұйымдастыру кезінде толықтыру мақсатын көздеу;

- жаңалықтардың басқа жаңалықтармен салыстырып, олардың тиімдісін таңдап алу, мәні мен зерттелуін анықтау;

- жаңалық еңгізілетін ұйымның инновациялық қабілетін бағалау.

Бұл міндеттерді шешу үшін мынадай қосымша міндеттер шешілуі қажет:

-арнайы әдістемелік әдебиеттерді, қосымша газет-журнал материалдарынан жекелеген әдіскерлер еңбектерінен инновациялық іс-әрекет түрлерімен танысып, оларға талдау жасау, қолданылу мүмкіндіктерін айқындау;

- өз іс-әрекетіне үнемі әдістемелік талдау жасап отыру.

1. Ұйымның іс-әрекет міндеттерін шешу үшін:

- оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасты ұйымдастыру;

- оқушының оқудағы психологиялық және практикалық даярлығын ұйымдастыру, жағдай жасау;

- оқушыларды әртүрлі оқу-тәрбие жұмыстарына баулу;

- шығармашылықтарын дамытуға бағытталған жұмыстарды ұйымдастыру;

- сабақты таңдауға, білімді қабылдауға оқушыларды дайындай білуі.

2. Қарым-қатынас тұрғысындағы әрекетті іске асыру:

- оқушымен мұғалім арасында іскер қарым-қатынас орнықтыру;

- оқу үрдісіндегі ұжымдағы оқушылар қарым-қатынасын жақсарту;

3. Дамытушы тұрғыдағы әрекетті іске асыру:

-инновациялық іс-әрекетті оқушының жасөспірім физиологиясына, педа-гогикалық психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес қолдану;

- оқу үрдісіне оқушының ақыл-ой еңбегін ұйымдастыру;

- алдағы қатарлы озық тәжірибелердің оқушы білімін дамытушы әдіс-тәсілдерін қолдану.

Жаңалықты еңгізуге дейінгі алғашқы кезеңде мұғалім жаңа білімді меңгеру әдістерін таңдайды: қандай педагогикалық технологияны пайдалану керек, оны қалай қолдану қажет және т.б. мәселелерді шешеді.Бұл кезең мұғалімнің инновациялық іс-әрекеті репродуктивті деңгейімен анықталады. Мұғалімнің инновациялық іс-әрекетінің репродуктивті деңгейі – мұғалімнің өзін-өзі кәсіби жетілдіруі. Мұғалім инновациялық педагогикалық технологияларға тұрақты көзқарас танытып, оқыту мен тәрбие беруде баламалы технологиялардың қажеттігін түсінеді, мемлекеттік білім стандарты жаңа шешім табуға ізденіс жасайды, әдістемелік – оқу кешеңдеріне аздаған өзгерістер енгізу арқылы, өз тәжірибесінде пайдалануымен сипатталады.

Инновациялық іс-әрекеттің жүру кезеңінде мұғалімнің педагогикалық инновацияны өз тәжірибесінде, жаңалықты педагогикалық үрдісте пайдаланудың әдістерін анықтайды. Бұл кезең мұғалімнің инновациялық іс-әрекетінің екінші эвристикалық деңгейіне сәйкес келеді. Эвристикалық деңгей мұғалімнің оқу-тәрбие үрдісіне жаңалықты белгілі бір мақсатпен жүйелі ендірумен сипатталады. Мұғалім педагогикалық міндеттерді шешу үшін жаңа әдістерді іздестірумен айналысады, мұғалімнің инновациялық іс-әрекетті қамтамасыз етуде рефлексия басты орын алады. Педагогикалық үрдіске жаңалықты енгізгеннен кейінгі соңғы кезеңінде мұғалім өзі қолданған педагогикалық технологияның жетістіктері мен кемшіліктерін айқындай алады, инновациялық іс-әрекеттің өрбуіне кедергі болған факторларды анықтайды, оларға диагностикалық талдау жасайды. Бұл кезең мұғалімнің инновациялық іс-әрекетінің шығармашылық деңгейіне сәйкес келеді. Шығармашылық деңгей мұғалімнің инновациялық іс-әрекетінің жоғары сатылы нәтижелігімен сипатталады. Мұғалімнің инновациялық іс-әрекетінде шығармашылық белсенділік, ізденістер орын алады. Инновациялық іс-әрекет нәтижесінде мұғалім инновациялық педагогикалық үрдісті ұйымдастырушы ортаның әсерін бағалап, инновациялық үрдіске әсер еткен ішкі және сыртқы факторларды анықтайды.

Әдіскер С. Көшімбетова өзінің зерттеуінде оқу-тәрбие үрдіске оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін қолданудың мынадай ерекшеліктерін атап көрсетеді:

• 
  ізгілендіру технологиясында педагогика ғылымының алдыңғы қатарлы ғылыми жаңалықтарды тәжірибеде “бала-субъект”, “бала-объект” тұрғысынан енгізіле бастайды да, ал ғылыми білімдер оның тұрмысының әлеуметтік жағдайы мен іс-әрекеттің әлеуметтік нәтижесінің бірлігінде қарастырады;
  
• 
  ақпараттық бағдарламар оқыту - оқытудың мазмұнын пәнаралық байланыс тұрғысынан ұйымдастыру;
  
• 
  қоғам мен табиғат заңдылықтарын кіріктіру негізінде меңгеруі;
  
• 
  адамның іс-әрекеті тұрғысынан техника жаңалықтарын енгізу;
  
• 
  иллюстрациялы түсіндірмелі оқытуда “адам-қоғам-табиғат” үйлесілдік бағыттағы дүние танымында жүйелі саналы мәдениет қалыптасады;
  
• 
  саралап деңгейлеп оқыту технологиясында оқытудың мазмұны мен әдістері шығармашылық ізденіс іс-әрекет жасау негізінде адамның инновациялық қабілеттерінің қалыптасуына бағытталады;
  
• 
  оқытушы білмейтін шығармашылық ізденіс негізінде өмірге келген жаңа қабілет пайда болады;
  
• 
  дербес оқыту технологиясы оқу-тәрбие үрдісінде ғылымның негіздерін игеру үшін ізгілік, адамгершілік қасиеттерді қалыптастыра отырып, жеке тұлғаның әлеуметтік жауапкершілігін арттырады;
  
• 
  дамыта оқу технологиясы оқу-тәрбие үрдісінде сабақты “оқушы-субъект-мұғалім-объект” тұрғысынан қарастырып, оқушыны ұдайы шығармашылық ізденіске бағыттайды.
  

Мұғалімнің кәсіптік қызметі арнаулы, пәндік білімдермен ғана шектелмей, педагогика мен психологияның, оқыту мен тәрбие технологиясы салаларының қазіргі заманға білімдерін де қамтитын болғандықтан мұғалімнен арнайы психологиялық-педагогикалық дайындықты талап етеді. Осы негізде педагогикалық инновацияны қабылдау, бағалау және іске асыруға дайындық қалыптасады.

Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңында оқыту формасын, әдістерін, технологияларын таңдауда білім мекемелерінің мұғалімдеріне, педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға, педагогикалық процесті кез келген үлгімен, типті авторлық үлгімен құруға мүмкіндік береді.

Мұғалім жаңа педагогикалық технологияның теория мен концепцияның авторы, талдап жасаушысы, зерттеушісі, тұтынушысы және насихатшысы қызметін атқарады. Осы процесті басқару мұғалімнің өз қызметінде әріптестерінің тәжірибесі немесе ғылымдағы жаңа идеялар, әдістемелерді дұрыс таңдап, бағалау және қолдануын қамтамасыз етеді.

Қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір ерекшелігі – баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы. Әлемнің әртүрлі елдерінде (АҚШ-та, Ұлыбританияда, Бельгияда, Ресейде және т.б.) жүргізілген зерттеулерде оқытудың технологиялық тәсілінің тиімділігі дәлелденген. М. Поташниктің пікірінше, бұл бір жағдайларда технолог –ғалымдар жасаған “индустриалдық” нұсқасы, оның мәні бекітілген ережелер мен тәсілдері қатаң сақтау болып табылады: ал басқа жағдайларда - құрылымның “жұмсақ” нұсқасы, ол өзгерістер мен түзетулерді қажеттілігіне қарай еңгізуді ұсынады.

В.П. Беспалько, В.М. Шепель, И.В. Волков, М.Чошанов, М.В. Кларин, Г.К. Селевко, В.М.Монаховтың және басқа да көптеген ғылымдардың техноло-гиялары кеңінен танымал.

Бүгінгі таңда П.М. Эрдниевтің дидактикалық бірліктері шоғырландыру (УДЕ) технологиясы Д.Б. Эльконин мен В.В. Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы, Ш.А. Амонашвилидің ізгілікті - тұлғалық технологиясы, В.Ф. Шаталовтың оқу материалдырының белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту технологиясы, М. Чашановтың проблемалық модульді оқыту технологиясы, П.И. Третьяковтың, К. Вязинаның модульді оқыту технологиясы. Қазақстанда осы мақсаттарды іске асыру үшін көптеген ғалымдар ұзақ уақыт талмай еңбек етуде. Бүгінгі таңда Ш. Қаланованың, Ж. Караевтың , Ш. Таубаеваның, Қ.Қабдықайыровтың, С. Лактионованың, М.Жанпейісованың, Қ. Нағымжанова мен Ә. Жүнісбек, С. Көшімбетованың т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.

Ж.А. Қараевтің, М. Жанпейісова, Ә. Жүнісбектің және т.б. ғалымдардың оқыту технологиялары белсенді түрде қолданылуда.

Осыған орай, оқушының тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологиялары пайда болуда. Олар “Сын тұрғысынан ойлау”, “Деңгейлеп саралап оқыту”, “Модульдік оқыту технологиясы” және т.б.

М.М. Жанпейісованың “Модульдік оқыту” күнтізбелік жоспарды жасауға және оқушылардың өз бетінше ізденіп, шығармашылықпен жұмыс істеуіне “Модульдік оқыту технологиясы” өте тиімді. Модуль дегеніміз - қандай да бір жүйесінің, ұйымның анықталатын, біршама дербес бөлігі – деген екен С.И. Ожегов.

Оқу модулі - оқу циклі ретінде үш құрылымды бөліктен тұрады: кіріспе бөлімі, сөйлесу бөлімі,қортынды бөлім.

Әр оқу модулінде сағат саны әртүрлі болады. Бұл оқу бағдарламасы бойынша сол тақырыпқа, тақырыптар тобына немесе тарауға бөлінген сағат санына байланысты. 7-12 сағаттан тұратын оқу модулі неғұрлым тиімді.

Оқу моделінің ерекшелігі – жалпы сағат санына қарамастан, кіріспе және қорытынды бөлімдерге 1-2 сағат беріледі. Барлық қалған уақыт сөйлесу бөлімінің меншігінде болады.

Кіріспе бөлімінде мұғалім оқушыларды оқу модулінің жалпы құрылымен, оның мақсат-міндеттерімен таныстырады. Сонан соң, мұғалім осы оқу моделінің барлық уақытына есептелген оқу материалын қысқаша 10-20 минут ішінде, сызба, кесте және т.б. белгілі үлгілерге сүйене отырып түсіндіреді.

Оқушылардың оқу материалын қайта жаңғарту деңгейі, қарапайым білік пен дағдылары және білімін іс жүзінде бірнеше рет қайта қолдануы- сөйлесу бөлімі сабақтарында жүзеге асырылады.

Сөйлесу бөлімінде танымдық процесс сыныпта 2-6 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы негізінен оқушылардың өзара әрекет етуіне байланысты құрылған.

Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру және әртүрлі белсенді формаларды (топтық, топтық-жеке және жұппен жұмыс, диспуттар, пікірталастар) қолдану – оқытудың міндетті шарты болып табылады. Сөйлесу бөлімінде алғашында оқу материалын қайта жаңғырту және қарапайым білік пен дағды қалыптастыру мақсатында өтеді, кейіннен алынған білімді талдау, жинақтау және бағалау мақсатында оқытудың белсенді формалары қолданылады.

Бұл технологияның маңызды шарты – оқушылардың кез келген ғылыми көздері, оқулықтарды оқу құралдарын пайдалануына болатындығы, сондай-ақ ұйымдастырушы, көмекші, кеңесші ретінде мұғалімнен жедел кеңес ала алатындығы.

Оқу моделінің қорытынды бөлімі – бақылау. Оқушы білімінің бақылаудың формалары ретінде тестілік тапсырмалар, бақылау жұмыстары, сынақ, шығарма немесе диктант оқу пәнінің ерекшелігіне орай қолданылып, оқу моделінің осы қорытынды бөлімінде беріледі.

Оқушылардың тақырып немесе тарау бойынша білімін, білігін, дағдысын бағалауда оқу моделінің қорытынды бөлімінде алған бағалары қойылады.

Өзін тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар:

1. Инновация ,инновациялық іс-әрекет деген не ?

2.Инновациялық іс-әрекеттің принциптері, инновациялық іс-әрекеттің міндеттері қандай?

3. Инновациялық іс-әрекеттің қандай кезеңдері белгілі?

4.Инновациялық іс-әрекетті ұйымдастыруда мұғалімнің рөлі туралы не білесіз?

5.Мұғалімің инновациялық әрекетін тудыруда педагогикалық технологиялар қандай рөл атқарады?

1.ЖОО-да маманның кәсіби дайындығын жетілдіруге қойылатын талаптар.

2. Жоғары мектепте оқыту мен тәрбие беру процесінің ерекшеліктері.

3. Жоғары оқу орындарындарындағы оқытушылардың шеберлгі.

Әдебиеттер:

1.ҚР жаңа формация педагогінің үздіксіз педагогикалық білім беру тұжы-рымдамасы// Егеменді Қазақстан, 2005 ж.

2. «Білім туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі №319 ІІІ Заңы.

3. Усманов Ә.Ә., Сәрсенбаева М.Б. Педагогика. Орта кәсіптік оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. – Алматы, 2005. – 402 бет.

4.Кухарев Н.В. На пути к профессиональному совершенству: Кн. для учителя. – М.: Просвещение, 1990.–59с. (Мастерство учителя: идеи, советы, предложения).

5.СадықовТ.С.,ӘбілқасымоваА.Ж.Жоғары мектепте білім берудің дидактикалық негіздері: Оқу құралы.-Алматы, «Ғылым» ғылыми баспа орталығы,2003.-168 б.

6.Бағыбаева М. Педагогикалық шеберлік және жоғары оқу орындары оқытушыларының өсу негіздері. //Психологияны мектепте және ЖОО-да оқыту. Преподавание психологии в школе и в ВУЗах. №3, 2006. – 11-12 б.

7.ОмароваА.С.Болашақ оқытушылардың педагогикалық шеберлігін қалып-тастырудағы кейбір мәселелер. //Білім-Образование, №4, 2006. – 23-25 б.

8. Основы педагогического мастерства.Упражнения. Тесты. Советы начина-ющему педагогу. Учебно-методическое пособие / Сост. Т.П. Смолькина. - Караганда, 2002.-88 стр.

Қай мемлекеттің болсын өркениеттілігін көрсеткіші оның білімі мен ғылымы. Ғылымды дамытатын терең білімді ұрпақ тәрбиелеу мұғалімнің қолында. Біздің мемлекетіміздің білім саласында осындай тың бет бұрыстарға қадам басуы заңды да. Осыған орай, егемен еліміздің білім беру ісінде реформалар жасалуда. «Ғасырдың мектебі мен мұғалімі қандай болу керек?» деген негізгі сұраққа жауап ізделуде. Мұғалімді даярлау барлық кезеңдерде мәнін жоймайтын мәселелер қатарына жатады, себебі қоғамның әлеуметтік-экономикалық міндеттері өзгеріске ұшырап отырады, ал мұның бәрі педагог кадрларын мамандық даярлау жүйесіндегі көзқарастарды байыта қарауға жетелейді. Білім берудің ұлттық моделіне көшкен қазіргі мектепке ойшыл, зерттеуші, өз ісінде қасаңдық пен жаттандылықтан аулақ, практикалық үйлестіруді шебер меңгерген, психологиялық-педагогикалық диагностика қоя білетін іскер мұғалім қажет. «Еліміздің болашағы бүгіннен басталады» деген Үндеуінде Елбасы Н.Ә. Назарбаев: «Бүгінгі Егемен Қазақстанның ұлт саясатында мәдениет пен ұлттық мәдениетті қатар кіріктіре меңгерту арқылы жеке тұлғаны жан-жақты дамыту, қалыптастыруда ұстаздар үлесі мол» деген . Халыққа білім беру ісі өндіргіш күштердің даму деңгейіне, өндірістік қатынастардың қалыптасуына байланысты. Сонымен бірге, білім беру ісінің дамуы қоғам дамуының әлеуметтік-экономикалық міндеттеріне әсер етеді. Қазақстан Республикасындағы білім беру процесі халқымыздың ұлттық дәстүр-салтына, мәдениетіне, экономикасына және саяси өміріне негізделіп іске асырылады.

Білім беру саласына қатысты нормативтік құжаттарда: білім беру туралы Заңында, жоғары білім беру тұжырымдамасында, Қазақстан Республикасының жаңа формация педагогінің үздіксіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасында, “жаңа қоғам мұғаліміне” қойылатын талаптар көрсетілген.

Білім беру жүйесінің негізгі басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған сапалы білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, сондай-ақ, жеке адамның шығармашылық, рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту болып табылады, деп білім беру Заңында көрсетілген.

Бұл болашақ маман дайындау үлгісінде оның тұлғалық сапалары мен қасиеттерін қалыптастырудың маңызын көрсетеді. Тұлғалық бағдарлық бағытта білім беру нәтижесі білім, біліктілік және дағды жүйесіне шығармашылық іс-әрекет тәжірибесіне және эмоционалдық көңіл- күйді көрсете білуге, тұлғаның ерікті қарым-қатынасына педагогикалық бейімделген қалыптастыру ретінде түсіндіріледі.

Сондықтан, маманның кәсіби құзырлығының әлеуметтік және тұлғалық түрлеріне ерекше мән беріледі. Бұл үшін, біріншіден, ақпараттық қоғамда кез келген маманның іс-әрекеті күшейтіледі, екіншіден, білім парадигмасының өзгеруі кәсіби білім, біліктілік пен дағдыға маманның дайындығын қалыптастырудың, ойлаудың әдіснамасын дамытудың қажеттілігін көрсетеді, үшіншіден, ізгілікті және әлемдік интегративті үрдістер тенденциясы алдымен көпмәдениетті тұлғаны қалыптастырудың қажеттілігін айқындайды. Маманның кәсіби дайындығының классикалық үлгісі мазмұндық, тұлғалық және процессуалдық технологиялық бөліктерден тұратыны белгілі. Бұл үлгі бойынша мамандарды даярлау бүгінде жаңа мазмұнға ие болуда.

Жоғары педагогикалық білім берудің теориясы мен практикасы және мұғалім кадрларын даярлау проблемасына арнап еңбек жазған ғалымдар: С.И. Архангельский, Ю.К.Бабанский, Е.П.Белозерцев, Н.В.Кузьмина, А.В.Петров- ский, В.А.Сластенин,А.И.Щербаков т.б. Қазақстанда Н.Д. Хмель, А.Г.Колмаков, И.Б.Мадин, Л.З. Рустемов, Сейталиев Қ.Б.т.б.

Болашақ мұғалімнің шеберлігі және олардың кәсіби даярлау мәселелеріне байланысты еңбек жазғандар: Б.Р.Айтмамбетова, А.Е. Әбілқасымова, Қ Закирьянов, З.А.Исаева, Э. И. Шыныбекова т. б.

Жоғары оқу орындарында мұғалімнің моделін жасауда педагогика ғылымының докторы М.Сарыбековтың берген моделіне назар аударсақ, ол төмендегідей:

Біріншіден: модельдің негізіне жан - жақты қабілетті, өзінің өмірлік және кәсіби бағытын біліп, соны ұстана алатын маман - мұғалім алынған.

Екіншіден: автордың көзқарасы бойынша жоғары оқу орындарында сабақ санын көбейтіп қана қоймай, оның кәсіби дайындығына баса назар аудару, болашақ мамандарда педагогикалық ойлау қабілетін шыңдау керектігі туралы сөз қозғалады. Сондықтан, бұл моделдің басты міндеті: жоғары оқу орнында тұлғалық - кәсіби аспектілермен мұғалімнің еңбек технологиясын байланыстыру.

Үшіншіден: міндетті орта білім жағдайында, әр түрлі білім алу тәсілдерінің көптігінен, мұғалім білім берудің жаңа әдіс-тәсілдерін меңгеріп, оқу-тәрбие ісін ұйымдастырушы болуы шарт.

Төртіншіден: мұғалімнің кәсіби - педагогикалық іскерліктерінің ара- сында бұл моделде алғашқы орынға педагогикалық жағдаяттарды, құбылыстарды, фактілерді саралай білу қабілетін қойған.

Бесіншіден: мұғалімнің адамгершілік бағыты оның тәрбиелік жұмыс әдісінен көрінуі тиіс.

Алтыншыдан: бұл модельде болашақ маманның кәсіби - педагогикалық әрекетінде ол жаңа ұрпақ балаларымен жұмыс істейтіндігі ескеріледі. Бұл мектептегі оқу-тәрбие үрдісіне жаңа әдіс-тәсілдер енгізіп, білімге жаңа дәстүрлі емес инновациялық технологияларды енгізумен сипатталады. Ж Жоғарыда аталған талаптардың іске асуы мұғалімнің шығармашылығын қажет етеді. Ал шығармашылық - педагогикалық шеберлікке жетудің аса маңызды жолы.

Қазіргі кезде әрбір қоғам мамандарының алдына қойған талаптарына сәйкес «маман моделін», маман профессиограммасын жасау міндеті жұртшылықтың назарын өзіне аударуда.

Бүгінгі білім жүйесіне уақыт талабына сай өзгерістер енгізу- жоғары оқу орындарында оқу- тәрбие процестерін ұйымдастырудың дәстүрлі жүйесінің орнына, білім алушылардың белсенді, өз бетінше жұмыс жасауын көтермелейтін кредиттік жүйесі енгізіліп, оқу- тәрбие процесін жаңаша көзқараспен қарап, жаңаша ұйымдастыру қажеттілігі туындап отыр.

Жоғары оқу орындарының түлектерін ауылдық жерлерде жұмыс істеуге тарту және орнықтыру тетігін әзірлеу мәселесі қолға алынып жатқаны белгілі. Жоғары оқу орындарының мүмкіндіктері педагог кадрлардың біліктілігін арттыруда жан-жақты пайдаланылмайды. Педагог кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау мәселелерін шешу жөнінде шет елдермен тәжірибе алмасу қарастырылуда.

Педагог кадрларды даярлау, олардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау саласында төмендегідей жағдайлардың ескерілуі көзделіп отыр:

-жетекші университеттер базасында жоғары оқу орындарының педагог кадрларын даярлау, олардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау жүйесін қалпына келтіру және одан әрі дамыту;

-педагог мамандықтарының білім беру бағдарламалары мазмұны жаңарту, білім берудің вариативтік (өзгермелі) үлгілерін жасау;

-педагог кадрларды даярлау бағадарламаларына оқытудың бүкіл жылдары бойы үздіксіз педагогикалық және психологиялық – педагогикалық практиканы енгізу;

-екінші мамандықтың қысқартылған білім беру бағдарламалары бойынша, оның ішінде мемлекеттік тіл, шетел және ана тілдері, информатика, психология пәндер бойынша мұғалімдерін қайта даярлау;

-болашақ мұғалімдер үшін олардың даярлық деңгейін тәуелсіз кәсіби бағалаумен қоса үш айдан бір жылға дейінгі педагогикалық тағылымдаманы енгізу;

-12- жылдық мектепте және мектепке дейінгі, арнаулы, жалпы қосымша және кәсіптік білім беру ұйымдарында жұмыс істеу үшін педагог маман-дықтар бойынша мамандар даярлауға мемлекеттік тапсырысты ұлғайту;

-педагогтарды және басшыларды аттестаттаудың және қайта аттестаудың, мұғалімнің педагогикалық қызметін сертификаттаудың жаңа жүйесін әзірлеу;

-педагогтардың еңбегін ынталандырудың және олардың жергілікті жерлерде тұрақтандырудың тетіктерін жетілдіру;

-білім берудің жаңа мазмұнын, оқыту технологиялары мен сабақ беру әдістемелерінің өзгергенін ескере отырып, мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының басшыларын қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды жүзеге асыру;

-білім беру ұйымдары басшыларын білім берудегі менеджмент бағдарламалары бойынша даярлауды жүзеге асыру;

-жоғары оқу орындары арасындағы, халықаралық шарттар мен бағдарламалардың негізінде мемлекеттік жоғары оқу орындары оқытушы-ларының біліктілігін арттыру мен қайта даярлау көзделеді.

ЖОО білім берудің ерекшелігіне тоқталатын болсақ ол- қазіргі кездегі ЖОО жариялылығы мен болашақ мамандарды «оқыту» парадигмасынан «оқу» парадигмасына көшу, кредиттік оқыту жүйесі арқылы іске асырылуда.

Жоғары мектептегі оқу-тәрбие процестерін ұйымдастырудың мектетептегі оқу-тәрбие процесіне қарағанда ерекшелітері бар, бастысы-кәсіби бағытылығында.

Жоғары оқу орындарындағы оқыту формаларының өзгешелігі: дәріс, семинар және зертханалық- практикалық, СБӨОЖ сабақтарға бөлінуі. Сонымен қатар, студенттің өздік жұмысы басым болып келеді, яғни, үштен бір бөлігін құрайды.Жоғары оқу орындарындағы оқыту процесінің тағы бір айырмашылығы- «оқытушы-студент» қатынасында өтеді. Студент оқушыға қарағанда көп мөлшерде белгілі бір процестің елеулі субъектісі болады. Жоғары оқу орындарында болашақ мамандарды кәсіби даярлау процесі тәжірибе алу барысында жоғары курстарда іске асырылады. Сонымен қатар, жоғары оқу орындарында студент қөп өз бетімен ізденеді, ғылыми әрекет кәсіби жұмыстың -негізгі атрибуты ретінде қарастырылып , студент ғылыми-зеттеу жұмыстарымен көп айналысады: реферат жазып, курстық, дипломдық жұмыстарды орындайды.Жоғары оқу орындарында тәрбие жұмысында да ерекшеліктер бар. Студенттік шақ- қызығы мол, бірақ, қыйындықтары да мол кездесетін кезең. Осы кезеңде студенттердің әлеуметтендіру процесі өтеді.

Әлеуметтендіру- іс-әрекет және қарым-қатынас арқылы жеке адамның әлеуметтік тәжірибені меңгеру процесі мен нәтижесі. Индивидтің қарым-қатынасы және іс-әрекеті барысында жүзеге асатын процесс және оның әлеуметтік тәжірибені игеруінің нәтижесі. Бұл процестің нәтижелі болуы өзін-өзі тәрбиелеу мен байланысты болып келеді.

Өзін-өзі тәрбиелеу-адамның өз бойындағы ұнамсыз, жағымсыз мінез- құлықты жеңуге, ұнамды, жақсы қасиеттерді қалыптастыруға, жетілдіруге бағытталған жүйелі де саналы әрекеті. Бұл тұрғыдан алып қарағанда, топ кураторының атқаратын міндеттері орасан зор. Оған әрбір студенттің жетістіктерін бақылап мониторинг жасап отыру жүктеледі. Сондай-ақ, ол студенттердің өмірінде кездесетін түрлі проблемалардың дұрыс шешілуіне байланысты әрекет жасап, қызықты іс-шаралар өткізіп тұрады. Қазіргі кезде жыл сайын шығатын Елбасының жолдауларын студенттермен бірге талқылап, олардың мазмұнымен танысып, ондағы білім беру саласындағы міндеттерді іске асыруға ат салысады. Үздік оқитын студенттердің кандидатураларын стипендия тағайындау үшін ұсыныстар жасайды. Сонымен қатар, ол болашақ мамандығын игеруге де көмек көрсетіп, ақыл - кеңес беріп отырады. Куратордың жұмысы күрделі және сан қилы, барлық мәселелерді шешу үшін дайын рецепт жоқ, сондықтан, кураторлық жұмысқа адамгершілігі, үлгі-өнегесі мол, белсенді, шығармашылықпен жұмыс атқара білетін оқытушы лайықты.

ЖОО-ның педагогтарына қойылатын талаптар жоғары мектептегі оқу-тәрбие процестерін ұйымдастырудың ерекшеліктеріне байланысты болып келеді. Білім беру бағдарламаларына инновациялық педагогикалық техноло-гияларды еңгізе алатын, ізденушілік, зерттеушілік және шығармашылық қызмет дағдылары қалыптасқан, оқытудың ақпараттық және қашықтан оқыту технологияларын, көп тілді меңгерген, үнемі білімін жетіілдіретін, рефлексиялық, эмпатиялық қабілеттері жетілген, ғылыми дәрежесіне сай мінез-құлқы қалыптасқан, әдепті, толерантты шебер оқытушы болуы қажет.

ЖОО-ғы оқытушыларға студенттерге білім беру, тәрбиелеу және оларға басшылық ете білу үшін келесі мәселелерге баса назар аудару керек:

-ЖОО-дағы оқытушы студенттерді тыңдата және тыңдай білуі;

-құзырлылығы жетілген, дүниетанымының кең болуы;

-педагогикалық технологияларды, оқытудың белсенді әдістерін тәжірибеде шығармашылықпен қолдана білуі;

- өзін-өзі үнемі жетілдіріп отыруға ұмтылуы;

- сөз қоры мол, сөйлеу мәдениеті жетілген;

- адаммен қарым-қатынас жасай білуі, эмпатиялық қабілетілігі;

- студенттерге сенім артып, алға ұмтылуға үйрету,

-байқампаз, рефлексияға қабілетті болуы;

-ғылыми зерттеушілік қабілеттілігі, қандай жағдайда болсын шешім қабылдай білуі т.б. - қажетті қасиеттер,оларсыз педагогикалық қызметтің нәти-жесі төмен болатыны белгілі.

«Сабақ беру - үйреншікті жай шеберлік емес, ол - үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер»,- деп Ж. Аймауытов айтқандай, мұғалім еңбегі – ғылым, педагогикалық өнер, таланттылық сияқты элементтерден тұратын әр қырлы әрекет. Педагогикалық әрекеттің жартысы рационалдық технологияға негізделсе, екінші жартысы өнер, яғни, педагогикалық шеберлікпен байланысты.

Студенттерге ұнайтын оқытушы:

Жеке тұлғалық қасиеттерге : ақкөңілдік, ұстамдылық, басқаларға сене білу түсіне білу қабілеті,басқаларға құрметпен қарай білу, намысына тимеу, әдептілік, толеранттылық, адалдық, әзілдесе білуі, кешірімді болуы т.б.жатқызамыз.

Ұйымдастырушылық қабілеті: демократиялығы, ұжымның пікірімен санаса білуі, ынтымақтастық, әділдік, жүйелілік, көмек көрсетеуге дайындық, жауапкершілік.

Іскерлік қасиеттері: жан-жақты білімі, өзінің пәнін жетік білу, түсінікті, қызықты түсіндіре білуі, интерактивті әдістерді, технологияларды қолдана білуі.

Сыртқы мәдениеті: жақсы киінуі, жүріс-тұрысы, жағымды дауысы, студентердің үлгі алатын адамы болуға тиіс.

Өзін тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар:

1.ЖОО-да кәсіби дайындықты жетілдіруге қойылатын талаптар қандай?

2.Жоғары мектепте оқыту мен тәрбие беру процесінің ерекшеліктері қандай?

3. ЖОО-ғы оқытушыларға қойылатын талаптар қандай?

4.Жоғары оқу орындарындарындағы оқытушылардың шеберлігі туралы сіздің пікіріңіз қандай?