96
97
Семантикалық карта
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының шығармашылығы
Қай шығарма-
сынан
алынған?
Үзінді
Үлгілі сөз
Қа
лм
ады ойлай-ойлай басымда ми
Ж
еткізер құдай пенде
қылс
а т
ала
п
Ха
л-ах
уа
л
Мыр
дим
а өлеңі
Ғибра
тнам
а өлеңі
Ж
ара
тылыс сыры
1
Балалар, жалқау
болмай, оқы сабақ,
Ашылмас
оқымасаң көз бен
қабақ.
+
2
Егер де ісі жақсы,
болса ұнамды
Талап қыл,
іждаһатпен бас
қадамды.
+
3
Өнерге, ғылым-
білім болсаң жерік,
Берілер ақыр бір
күн басыңа ерік.
+
4
Биге пара, байларға
өсім болды.
+
5
Мәшһүрдің жүртқа
таныс жазған хаты,
Алашқа
ақындықпен
шыққан аты.
+
6
Ішім – от, сыртым
жалын қайнағаны.
+
7
Болады күн десең
де, ай десең де,
Кірпігі – оқ, қасы
тартқан жан десең
де.
+
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының түсініктеме күнделігі.
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармалары бойынша сөздік
жұмысы:
1. Мәшһүр – атақты, белгілі, әйгілі.
2. Қарқуардай Майқы – Қарқуар деген құс ертеден
сайрағаннан талмай түннің бір шамасында қояды екен Майқы
би атамыз сондай шешен болған.
3. Тауфихтан айырылады – тәубеден кету.
4. Базарға басын салмаңыз – сөзін саудаға салып, абыройына
кір келтірме деген сөз.
5. Жаманмен жаннатта болғанша –жаман адаммен жұмақта
болма.
6. Жақсымен жаһанамда бол, жақсымен бірге көрген азап та
өкінішті емес.
7. Зекетсіз мал айдама – малыңа қайыр- садақа бер деген сөз.
8. Құданың болса берері – Құдайдың берері, қайырымы
таусылмасын.
9. Келінім, оның несін ажарлайсың?- несіне жуып-шаясың?
10. Ербимей, тұйық салып отыр, келін. Түрегеп тұрмай
көрпе салып, құрмет көрсет.
Концептуалдық кесте.
Кейіпкер
Өмірге қызығушылығы
Адамгер-
шілік
қасиеті
Кейіпкерге
берілген
баға
Мәшһүр
Жүсіп
Көпейұлы
1858-1931
Тұнғыш фольклоршы
ғалым, қазақтың
әулиесі, дін ғұламасы,
ақын, даналық ой-
толғамдар иесі, тарихшы,
этнография, философия,
медицина, емшілік дәрілік
шөптер туралы зерттеу
еңбек жазған ұлы адам.
Жоғары
Жоғары
98
99
INSERT Түртіп алу жүйесі.
V- білетіні
-
Білгеніме сәйкес
келмейтіні
+
Мен үшін
жаңалық
?
Таңқал-
дырады
Мәшһүр
Жүсіп
ақын, ауыз
әдебиетін
жинаушы,
көптеген
зерттеу
еңбекте-
рінің бар
екендігі.
Мәшһүр Жүсіп денесінің
жиырма бір жыл ашық
жатқандығы, бұзылмай
сол қалпын сақтауы.
«Дала уалаяты», «Айқап»
журналдарына бүгінгі
біз айтып жүрген ұлттық
мәселелер: тіл, діл,
жер, оқу, білім туралы
жазғаны. Халықтың
мұң-мұқтажын
әлеуметтік мәселелерді
көтеруі.
Көркем
ойлаудың,
халықтың
ой әсем-
дігін, ой
ұшқырлы-
ғын білді-
ретін фра-
зеология-
лық теңеу-
лердің
молдығы.
Қазақ
тарихына
қатысты
генеало-
гиялық
деректер.
Даналық
толғам-
дары, зерт-
теу еңбек-
терінің
молдығы.
Ой-толғаныс. Венн диаграммасы.
Абай Мәшһүр туралы
Мәшһүр Абай туралы
Мен де ақынмын,
Мәшһүр де ақын.
Дегенмен, ол ақын
болғанымен Құдайға
жақын, Сондықтан да
Мәшһүр адамзатың
әулиесі ғой. Абай.
Біздің естуімізше, Ибраһим ақынды-
ғымен әкесі Құнанбайдан озған.
Қайраткер адам... Ибраһим еді жан
достым, Құнанбайдың баласы. Арғы
атасы Өскенбай Тобықтының ағасы.
Мәшһүр Жүсіп.
Абай – Мәшһүр Жүсіп шығармаларының басты мақсаты:
Ұлт болашағы үшін, өркениетті елдер қатарына жету үшін
білім алуға, ұрпаққа жасынан оқу оқыту, ғылымды игерту,
имандылыққа, адамдыққа, өнерлі болуға тәрбиелеу.
Абай мен Мәшһүр шығармаларындағы шебер де көркемдік
үндестік.
Абай
Мәшһүр
1
Терең ой, терең ғылым
іздемейді
Өтірік пен өсекті жүндей
сабап.
1. Өтірік өрттей лаулап жанып
жатыр,
Ессіз жұрт көбелектей барып
жатыр.
2
Кітапты молда теріс оқыр
Дағарадай боп сәлдесі.
3
Мәз болады болысың
Арқаға ұлық қаққанға.
Шелтірейтіп орысың
Шенді шекпен жапқанға.
3. Тарту деп медаль, наград ала
берді,
Өз басы аман, жұртты отқа сала
берді.
Пайдасын үрім-бұтақ ойламады,
Күйікте кейінгілер қала берді.
4
Бойда қайрат, ойда көз
Болмаған соң, айтпа сөз.
4. Қалмасын жерде десең айтқан
сөзің,
Өзіңнің өз бойыңда болсын көзің.
5
Ғылым таппай мақтанба,
Ғалым болмай немене.
Балалықты қисаңыз.
Дүние де өзі, мал да өзі
Ғылымға көңіл бөлсеңіз.
5. Ғылым біл, жұмыс істе оған
серік,
Жарлыға мал, бұл ғылым бойға
көрік.
Ғылым, білім, өнерсіз, қадірсізді
өлік біл, оны жан деп білме тірік.
6
Жүрегімнің түбіне терең
бойла,
Мен бір жүмбақ адаммын,
оны да ойла.
Соқтықпалы, соқпақсыз
жерде өстім,
Мыңмен жалғыз
алыстым, кінә қойма.
6.Көре алмай жарықты сәуле
таңды көзім,
Қартайдым қараңғылық тұманда
өзім.
Өткен күн, жасаған жас – бәрі
аман бол,
Артымда бес-алты ауыз қалсын
сөзім.
7
Махаббатсыз – дүние бос,
Хайуанға оны қосыңдар
7.Махаббат – сәулесі зор,
Құдай нұры.
Абай
1. Ұлы ойшыл, данышпан.
2. Ұлы ақын.
3. Кемеңгер ойшыл.
4. Жазба әдебиетінің
негізін салушы.
5. Аудармашы.
6. Ағартушы-ұстаз.
7. Сазгер.
8.Заңгер, әділ би.
9. Қоғам қайраткері.
Ұқсас
1. Оқу, білім, еңбек, ғылым.
2. Жақсы әдеттерді үйренуге,
жаманнан жиренуге үндейді.
3. Ел тағдыры, жер тағдыры,
сөз бостандығы,тәуелсіздік,
теңдік.
4. Ислам дінін қорғаушы,
тарату.
5. Халқын жанындай сүйді.
Мәшһүр
1. Ұлы ойшыл.
2. Этнограф.
3. Фольклортанушы.
4. Тарихшы.
5. Философ.
6. Ақын.
7. Ауыз әдебиетін
жинаушы.
8. Көріпкел әулие.
