106
107
4. Хан жасағын кім бастаған?
5. Исатай жасағы кімнің ауылын шауып алып, кімнің
ауылын ойрандайды?
6. Исатай қашан қайтыс болады?
7. 1840ж. Махамбетті кімдер ұстап алғысы келеді?
V. Рефлекция. «Бес жолды өлең»
1-жол - тақырыпты атау
Зат есім –(1сөз)
2-жол – тақырыпты сипаттайтын сөз.
Сын есім–(2 сөз)
3-жол тақырып туралы қимылды білдіретін сөз.
Етістік (3 сөз)
4-жол - тақырыпқа қатысты төрт сөзден тұратын сөз
орамы
5-жол - тақырыптың мәнін ашатын синоним сөз бір
сөз.
Балалардың жазған бес жолды өлеңдерін оқыту
Сабақтың басындағы «не білдім?» графасын толтыру.
Қорытындылау
VІ. Үйге тапсырма. «Ереуіл атқа ер салмай» өлеңін
жаттау. Өмірі мен шығармашылығын оқу
VІІ. Бағалау. Сабаққа белсенді қатысып отырған
топты үлгі ету және оқушыларды жеке-жеке бағалау.
Қазақ тілі: озық тәжірибе, ортақ әдіс
А.БЕКСОЛТАНОВА,
Маралды орта мектебі.
Шығыс Қазақстан облысы,
Күршім ауданы,
Маралды ауылы
САН ЕСІМДІ ОҚЫТУ
Мақсаты: өмір құбылыстарын танып білуге, ұлттық
өнегені бойына сіңіріп, туған халқының өнерін сүйіп өсуге,
еңбексүйгіштікке, адамгершілікке тәрбиелеу. Сан есім. Дара
және күрделі сан есімдер туралы түсінік беріп, жаттығу
жүргізу барысында сабақты жете меңгерту. Оқушылардың
сан есім туралы ой- түсінігін және ойлау қабілетін дамыту.
Ізденімпаздық, тапқырлық қасиеттерді ұялату. Типі: жаңа
материалды түсіндіру.Әдісі: сұрақ-жауап, баяндау, түсіндіру,
топтық жұмыс.Көрнекілігі: электронды оқулық.
Сабақтың барысы.
І.Ұйымдастыру: сынып тазалығын, сабаққа әзірлігін
тексеру, түгелдеу. Оқушыларды топқа бөлу. Жаңа материалды
үйренуге дайындық.
- Балалар, сөз таптары дегеніміз не?
- Біз қандай сөз табын өттік?
І топқа сұрақ: Зат есім дегеніміз не? Сұрақтары қандай?
Құрамына, тұлғасына, мағынасына, жекелей атауына қарай
түрлері?
ІІ топқа сұрақ: Сын есім дегеніміз не? Сұрақтары қандай?
Құрамына, тұлғасына, мағынасына қарай бөлінуі.
ІІ. Жаңа сабаққа кіріспе, мақсатын хабарлау.
Енді бүгін біз тағы бір сөз табымен танысамыз. Ол үшін
сендер мына сөзжұмбақты шешулерің керек.
1. Кәделі мүше.
2. Ел ордасы.
3. Ас атасы.
АҚЫЛДЫҢ КЕНІ
Оқыса білім бұлағы,
Оқыса елдің ұланы,-
Тірілтіп, елге жан бітіп,
Елі үшін жұмақ қылады.
Бейімбет МАЙЛИН
108
109
4. «Кет» сөзінің синонимі.
5. Нәрестенің төсегі.
6. Киім қыстыратын орын.
7. Сөздің көркі.
Сонымен бүгінгі сабағымыздың тақырыбы-«Сан есім.»
-Балалар, бүгінгі сабақта сендер сан есім туралы
бастауыштан алған білімдеріңді толықтырасыңдар. Дара
және күрделі сан есім дегеніміз не? Оларды сөйлем ішінде
ажырата алуларың керек.
ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру, қабылдау.
-Енді мына сөйлемдерге назар аударып, мағынасына
көңіл бөліп оқып көрейікші.
1. Алпыс бестен асқанда
Жетпіске қадам басқанда... (Жамбыл)
2. Атадан алтау, анадан төртеу,
Жалғыздық көрер жайым жоқ. (Абай)
3. Бұл Жамбыл жасап отыр тоқсан жасты.
(Жамбыл)
4. Тоқсаннан әрі кетті, жүзге асты.
- Ерекшеленген сөздер нені білдіріп тұр?
- Ия, балалар, бұл сөйлемдердегі сөздер заттың санын,
мөлшерін білдіріп тұр.Кейде сан есімдер зат есімсіз-ақ
жұмсала береді. Ондайда сан есім әрі заттық мағынаны,
әрі сол заттың санын, мөлшерін білдіріп тұрады. Мысалы:
Тоқсаннан әрі кетті, жүзге асты. Осы сөйлемде тоқсаннан,
жүзге деген сан есімдер заттық ұғымды (тоқсан жастан жүз
жасқа) әрі оның мөлшерін, санын білдіріп тұр.
Сан есімдер құрамына қарай дара сан есім және күрделі
сан есім болып екіге бөлінеді. Бір түбірден құралған негізгі
және туынды сан есімдерді дара сан есім дейміз. Екі немесе
одан да көп түбірдің тіркесінен немесе қосарлануынан
жасалған сан есімдерді күрделі сан есімдер деп атаймыз.
І топқа сұрақ: Сан есім дегеніміз не? Ережесін шығару.
ІІ топқа сұрақ: Сан есім құрамына қарай дара және
күрделі болатынына ереже шығарту.
ІV. Жаңа материалдан түсінгенін тексеру.
І топқа тапсырма: 156-жаттығуды орындау.
ІІ топқа тапсырма: 156-жаттығуды орындау.
«Білім мен дәстүр сыны» ойыны.
Халқымыз 1, 3, 5, 7, 9, 40 секілді сандардың бәрін бір
ұғымға негіздеп, киелі деп есептеген. Сондықтан да менің
қоятын сұрағым осы төңіректі негіздейді.
І топқа:
1. Жеті атаңды ата.
2. Халқымыздың кие тұтқан сандарын ата.
3.Үш арсызды ата.
4. Жігіттің үш жұрты.
5. Төрт түлік.
ІІ топқа:
1. Ер қаруы-бес қару.
2.Күнделікті тұрмысымызда, той-думандарда санмен
аталатын өлеңдер.
3.Үш бәйтерек.
4. Бес арыс.
5. Халқымыздың сан есімдерден басталып айтылатын
ұлттық ойындары.
- Балалар, алда санаулы күндерден кейін қандай мереке
бар?
- 1-желтоқсан-Тұңғыш президент күні.
- Неге ол 1-желтоқсанда тойланады?
- Елбасымыздың сөзіне жазылған саннан басталатын
қандай әні бар?
- Биыл тәуелсіз ел болғанымызға неше жыл болады?
- Желтоқсан оқиғасы қай жылы болды?
- Біз 5-сыныпта мақал-мәтелдер өткенбіз. Сан есімдер
қандай мақал-мәтелдерде бар екен?
2-топ мақал-мәтелдер айтады.
V. Жаңа материалды бекіту және оқушылардың
білімін бағалау.
Бірнеше сөздер беріледі. Дара және күрделі сан есімдерді
белгілейді.
VI. Үй тапсырмасын хабарлау және оған нұсқау беру.
