Аза дебие ті 7 ар ма н

28
«Күл те гін» жы ры – мәң гі лік ел бо лу дың, яғ ни, 
«Қа зақ елі – мәң гі лік» де ген бү гін гі, тәу ел сіз дік қо лы-
мыз ға қон ған тұс та ғы ұлт тық идея мыз дың те мір қа зық 
ар на сын осы дан мың да ған жыл дар бұ рын жа зып кет-
кен жа сам паз дас тан.
«Күл те гін», «То ны көк» жыр ла ры өзі нен кей ін гі 
ке зең дер де қа зақ әде бие тін де ту ын да ған ба тыр лық 
жыр лар дың қа лып та суы на әсер ет кен.
Н.Ке лім бе тов. «Ежел гі дәу ір әде бие ті»
Ар­тық­бол­мас­біл­ге­нің
В.В.Рад­лов­бас­шы­лық­ет­кен­Ре­сей­Ғы­лым­ака­де­мия­сы­ұй­ым­дас­тыр­ған­орыс­экс­пе­ди­
ция­сы­1891­жыл­дың­мау­сым­айы­ның­ор­та­ше­нін­де­Моңғо­лия­аумағына­кі­ріп,­та­мыз­айы­
ның­ор­та­сы­на­дей­ін­сол­жер­де­өз­ғы­лы­ми­зерт­теу­жұ­мыс­та­рын­жүр­гі­зе­ді.­Зерт­теу­нә­ти­же­сі­
то­пог­ра­фия­лық­жа­ғы­нан­бол­сын,­ар­хе­оло­гия­лық­жа­ғы­нан­бол­сын,­өте­бай,­құн­ды­нә­ти­же­
лер­ді­бер­еді.
Сая­хат­тан­ қай­тып­ кел­ген­нен­ кей­ін­ В.Рад­лов­ кө­не­ түр­кі­ ес­ке­рт­кіш­те­рін­де­гі­ жа­зу­дың­
«кіл­тін»­ ашу­ мә­се­ле­сі­мен­ ай­на­лы­са­ды.­ Дәл­ сол­ уа­қыт­та­ ес­ке­рт­кіш­ сы­рын­ ашу­ мә­се­ле­
сі­мен­да­ния­лық­линг­вист,­ға­лым­В.Том­сен­(1842–1927)­де­шұ­ғыл­да­на­ды.­Ол­1893­жыл­дың­
15
жел­тоқ­са­нын­да­Да­ния­Ғы­лым­ака­де­мия­сы­ның­мә­жі­лі­сін­де­әлем­ге­Ор­хон­жаз­ба­ес­ке­рт­
кіш­те­рі­нің­сы­ры­ашыл­ған­ды­ғын­жа­рия­етіп,­«Ор­хон­Ени­сей­жа­зуы­ның­ес­ке­рт­кіш­те­рі­тү­ркі­
ха­лық­та­ры­ның­ ті­лін­де­ жа­зыл­ған»­ деп­ мә­лім­дей­ді.­ В.Том­сен­ түр­кі­ жаз­ба­ ес­ке­рт­кіш­те­рін­
оқу­дың­ «кіл­тін»­ аш­қан­ кез­де,­ В.Рад­лов­ та­ кө­не­ жа­зу­лар­да­­ кез­де­се­тін­ он­ бес­ таң­ба­ның­
сы­рын­ашып,­оқы­ған­еді.
Рад­лов­ Том­сен­ ізі­мен­ 1894­ жыл­дың­ 19­ қаң­та­рын­да­ «Күл­те­гін»­ ес­ке­рт­кі­шін­ ау­да­рып­
шы­ға­ды.­Бұл­«Моңғо­лия­да­ғы­кө­не­түр­кі­жаз­ба­ла­ры»­деп­ат­ал­ған­үл­кен­шы­ға­ры­лым­ның­
бас­та­ма­сы­бол­ды.
el.kz
«Бі­лу»
1. 
Ор хон жә ді гер ле рі қай ға сыр да та был ған?
2. 
Оны аш қан кім? Ең ал ғаш оқы ған сө зі қан дай?
3. 
Он гин ес ке рт кіш те рі қай дан та был ған, олар кім дер ге ар на лып қо-
йылған еді?
4. 
То ны көкке ар нал ған ес ке рт кіш қай дан та был ды?
5. 
Бұл жә ді гер лер ді зерт теп, та ну ға үлес қос қан ға лым дар кім дер?
Жа­ла­ңаш­ха­лық­ты­­ ­
­
­ ­ тон­ды,
Ке­дей­ха­лық­ты­бай­­ ­
­
­ қыл­дым.
Аз­ха­лық­ты­көп­қыл­дым,
Та­ту­ел­ге­жақ­сы­лық­­­
­
­ ­ қыл­дым.
Күлтегін

жүктеу 7,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: