238
Автор мұнда Пушкин шығармаларын казақшаға аударудың
тарихын шолып, бұрынғы аудармаларға қысқаша баға беріп
кетеді. Ол ең алдымен Абайды алады. Қазақта Пушкинді алғаш рет
аударғысы келген ақын Абай екенін, оның қолға алғаны «Татьяна-
Онегин» болғанын, бірақ Пушкиннің өз ізін қумай, тек қыз бен
жігіт арасын баян етуді ғана көздегендіктен, аудармашының
мазмұн жағынан да, түр жағынан да Пушкиннен алыстап кеткенін
айтады. Автор Пушкиннің «Евгений Онегинін» Абай аудармасы
тұрғысынан сөз еткенде, әдейі «Татьяна-Онегин» деп отырады.
Өйткені Абайда бұл поэма қыз бен жігіттің хаттары ретінде
ғана баяндалған. Осылай берілген төрт хаттың тек біріншісі,
яғни Татьянаның алғашқы хаты ғана Пушкиннің ізімен шығады.
Содан басқа үш кезеңнің үшеуін де
Абай Пушкиннен аудармайды,
соның сарынымен өзінше жазып шығады. Сондықтан Абайдың
жігіті Пушкиндегідей опасыз, тұрақсыз жігіт емес, үлгілі жігіт,
қызы биязы. Ол сүйсең осылардай сүй деп отыратын сияқты.
Сөйтіп, Абай бұл аудармада Пушкин шығармасының қонысын да,
кұбылысын да өзгертіп жіберген, − дейді автор. Сонан соң тілдегі
теңеулерінде де:
«Қаймақ еді көңілімде,
Бізге қаспақ болды жем», –
деген сияқты «Татьянадай француз романын бойтұмар қып жүрген
помещик қызына қаспақ қырғызып, қаспақ жегізіп қояды», – деп
Абайдың аудармада тым еркін сілтеп кететін жерлеріне разы емес
екенін білдіреді.
Қысқасы М.Әуезов аудармада Татьяна мен Онегин хаттарындағы
Абай қолданған тәсілді біздің заманымыздағы аудармашылар
үшін үлгі етіп ұсына алмайды. Сөйтіп, «Евгений Онегиндей» ұлы
шығарманың жаңа аудармасын жасауға шақырады.
Бұл мақаладан біз М.Әуезовтің прозалық шығармаларды
өлеңмен аудару әдісіне қалай қарағанын да байқаймыз. Ол
Пушкин прозасынан «Дубровский» мен «Боранды» («Метель»)
өлеңмен аударған Шәкәрімнің тәжірибесіне тоқтайды. Мұнда
Пушкин әңгімелерінің құр желісі ғана болмаса, көркемдігінен, тіл
кестесі, үлгі-өрнегінен ешнәрсе сақталмағанын айта келіп, автор
«қарасөзді әңгіме басқа тілге өлең боп құбылып түскен соң, онда,
әрине, Пушкиннің тамтығы да қалмайды. Сондықтан бұл сияқты