Атты VII халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференция жəне қазақ психологиялық ҚОҒамының І қҰрылтай съезінің

380 

взгляд,  жесты.  Пары  с  низким  уровнем  удовлетворенности  браком  испытывают  трудности  в 

самораскрытии, страх довериться другому и быть непринятым. Из-за этого возникают затруднения в 

общении.  У  супругов  с  низкой  степенью  удовлетворенности  браком  отсутствует  ясная  картина 

личности  партнера.  Затруднена  интерпретация  поведения,  мыслей  и  чувств.  Супруги  с  низкой 

степенью  удовлетворенности  браком  характеризуются  трудностями  в  общении,  чувством  усталости 

друг от друга, презрением к партнеру как личности, не разделением его мировоззрения, интересов и 

мнения.  Из  всего  вышесказанного  делаем  вывод,  что  удовлетворенность  браком  зависит  от  разных 

факторов:  стажа  семейной  жизни,  мотивов  создания  семьи,  удовлетворенности  профессиональной 

деятельностью,  личностно-индивидуальных  особенностей  брачного  партнера.  Следовательно, 

удовлетворенность браком по своей сути является интегративной характеристикой, которая отражает 

воздействие  на  семью  множества  аспектов.  Конечно,  все  эти  факторы  разнообразны,  и  в  каждой 

отдельной семье играют  свою  роль  и имеют  различный  вес  при  формировании  такого  понятия, как 

удовлетворенность супружескими отношениями. 

Таким  образом,  актуальность  проблемы,  с  одной  стороны,  заключается  в  существовании 

разнообразных  трудностей,  которые  переживают  современные  семьи  и  супруги,  а  с  другой – 

недостаточности знаний об условиях и факторах, влияющих на удовлетворенность браком, а также в 

различиях критериев удовлетворенности в молодых и зрелых семьях. 

Далее  нами  планируется  проведение  эмпирического  исследования  семей  с  различным  стажем 

совместной  жизни  и  их  удовлетворённость  браком  с  использованием  следующих  методик: 

Оксфордский  опросник  счастья,  анкета,  составленная  на  основе  Социально-психологического 

опросника  представлений  о  браке  и  семье  М.П.  Кабаковой  (СПОПС-1),  тест-опросник 

удовлетворенности  браком  (В.В.  Столин  и  др., 1984). В  качестве  гипотезы  выдвигаем 

предположение,  что  супружеские  отношения  в  молодой  семье  характеризуются  большей  глубиной, 

уровнем  любви,  взаимности,  доверия.  В  зрелых  семьях  отношения  становятся  независимыми, 

эмоциональная  окраска  чувств  снижается,  уменьшается  уровень  удовлетворенности  и 

доверительности отношений. 

 

Литература 

1. 

Кабакова М.П. Психология семьи и брака: учебное пособие. 2014. – с. 33 

2. 

Белоус Е.В. Взаимосвязь удовлетворенности браком с факторами совместимости супругов // Вестник 

Самарской гуманитарной академии. Серия «Психология». – 2011. – №1. – С. 94-103. 

3. 

Сопун С.М. Психологическая совместимость супружеской пары и удовлетворенность браком // 

Сибирский психологический журнал. – 2007. – №25. – С. 156-162. 

5. 

Шнейдер Л.Б. Психология семейных отношений. – Москва: Апрель-Пресс: ЭКСМО-пресс, 2000. – 512 

с. 

6. 

Равич-Щербо И.В., Марютина Т.М., Григоренко Е.Л. Психогенетика. – М.: Аспект Пресс, 2000. – 447с. 

– С. 122. 

7. 

Туник Е.Е. Психодиагностика супружеских отношений. – СПб., 2014. – 96 с.  

8. 

Сысенко В.А. Супружеские конфликты. – М.: Мысль, 1989. – 174 с. 

9. 

Алешина Ю. Е. Удовлетворенность браком и межличностное восприятие в супружеских парах с 

различным стажем семейной жизни: Дис. … канд. психол. наук. – М., 1985. – 250 с. 

10.  Тавит А. Ценностные ориентации лиц, вступающих в брак // Проблемы семьи. – 1975. – Т. 2. – С. 56.  

11.  Сатир В. Психотерапия семьи. – СПб.: «Речь», 2000. – 284с.  

 

 

Нургалиева Ұ.С., Алиакбарова А.А. 

(Қазақстан Республикасы, Алматы қ.,  

Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті) 

  

МЕДИАЦИЯНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЛДАНУ АЯСЫ 

 

Бүгінгі  күнде  ғалымдардың  көбісі  медиация  бағытына  байланысты  зерттеулермен  айналысады, 

бірақ  медиацияның  қазақстанда  қолдану  аясы  тұрғысындағы  зерттеулер  өз  деңгейіне  дейін 

толығымен зерттелмеген. 

Біз  бұл  мақалада  медиацияның  кейбір  түрлерінің  құқықтық  ерекшеліктеріне  тоқталуды  жөн 

көрдік.  Медиацияның  қолдану  аясы  аса  кең  жəне  белгілі  бір  елдің  заңнамасына  байланысты 

қоғамдық қатынастың, іс жүзінде, əрбір аясындағы конфликтілердің шешуін енгізе алады – ауыр емес 

қылмыстық  істерден  жəне  жанұялық  шиеленістерден  бастап,  мемлекеттік  органдармен  болған 

шиеленістерге дейін қарастырыла алады.  

381 

Қазақстанда  медиацияны  қолдану  аясы  «Медиация  туралы  заңмен»  анықталған,  осыған 

байланысты, медиация азаматтық құқықтық қарым-қатынас, сонымен қатар, шаруашылық, еңбектік, 

жанұялық жəне т.б. шиеленістер негізінде пайда болған дауларды шешу үшін қолданылады.  

Бүгінгі  таңда  Қазақстанда  медиацияны  келесі  саладағы  шиеленістерді  шешу  үшін  қолдану 

мүмкін:  

-  Корпоративтік  конфликтілер.  Меншік  иелері  арасындағы,  акционерлер  (қатысушылар),  бір 

(корпоратив  ішіндегі  шиеленістер)  немесе  бірнеше  (корпоратив  арасындағы  шиеленістер) 

ұйымдардың менеджменті арасындағы шиеленістер.  

-  Коммерциялық  конфликтілер.  Сатып  алу – сату  шарты,  жеткізілім,  жалдау,  қызмет  көрсету, 

мердігерлік жəне т.б. жайындағы шиеленістер.  

-  Еңбектік  конфликтілер.  Жұмысшы  мен  жалдаушы  арасындағы  еңбекақы,  еңбек  шарттары, 

өтемақы төлеу, еңбек қауіпсіздігі жайындағы шиеленістер. 

-  Жанұялық  конфликтілер.  Ерлі – зайыптылар  арасындағы  меншікті  бөлу,  балаларды  бірлесіп 

тəрбиелеу, алимент төлеу, жақын туыстар арасындағы шиеленістер.  

-  Басқа  азаматтық-құқықтық  конфликтілер.  Зияткерлік  меншік  (авторлық  құқық,  тауар  белгісі, 

фирмалық  атау,  өнертабыс  жəне  т.б.)  арасындағы  шиеленістер,  жылжымайтын  мүлік, 

бейматериалдық  игіліктер  (абырой,  намыс,  іскерлік  бедел,  жеке  жəне  отбасылық  құпия,  моральдік 

нұқсан) жайындағы шиеленістер, мұрашерлік жəне т.б.  

Кейбір  жағдайларда  медиацияны  қолдану  мүмкін,  бірақ,  дəлелді  себептерге  байланысты 

ұсынылмайды:  

-  «Қағидаларды  ұстану».  Азамат,  кейбір  заттар  оның  қағидасына  сай  келмейді  деп  шешіп, 

көнбейді.  

-  Біртіндеп  күшейетін  шиеленістер.  Конфликтілердің  қатты  шиеленісі  кезінде,  эмоциялар 

рационалды  ойлау  жүйесін  мүлдем  бұғаттайды.  Екі  жақ  арасында  дау-  дамай  басталады.  Жан – 

жақтың  қылықтары  бір – бірін  «жоюға»  бағытталған.  Бұл  жағдайда  екі  жақ  арасындағы 

ынтымақтастық мүмкін емес.  

-  Екі  жақ  арасындағы  айқын  айтарлықтай  ресурстық  жəне  (немесе)  интелектуалдық  теңсіздік. 

Осындай  теңсіздіктерді  жою  мүмкін.  Екі  жақтың  біреуі  екіншісіне  əділ  артықшылығы  жəне 

мүмкіндігі бар қысым көрсете алады. Екі жақ бірдей келіссөз жүргізе алмайды. 

-  Бұдан  бұрын  сəтсіз  өткізілген  медиация.  Егер  екі  жақ  дəл  сондай  конфликт  бойынша 

медиацияға қатысып, белгілі бір себептермен келісімге келе алмаса, медиацияны қайта өткізу жөнсіз.  

Конфликтілердің барлығын медиация арқылы шешу мүмкін емес. Медиация келесі жағдайларда 

қолданыла алмайды: 

-  Медиацияны  қолдану  заңмен  рұқсат  етілмеген  жағдайда. «Медиация  туралы»  заңға  сəйкес, 

медиация  азаматтық  қарым – қатынас  негізінде,  аса  емес  жəне  орта  ауырлығы  бар  қылмыстық  сот 

жұмысының  істері  негізіндегі  пайда  болған  қақтығыстарын  шешу  үшін  қолданылады.  Ол,  аса  ауыр 

қылмыстық,  əкімшілік  жəне  т.б.  қақтығыстардың  кейбіреулерінде  медиацияны  қолдануға  жол 

берілмейді деген сөз.  

-  Үшінші  тұлғалардың  мүдделерін  қозғайды  немесе  қозғай  алады.  Медиация  процесіне 

қатыспайтын, жəне сот қабілеті жоқ немесе қабілеті шектеулі деп таныған тұлғалар.  

-  Жеке жəне (немесе) заңды тұлғалардың қатысуымен, мемлекеттік органдарының қатысуымен.  

-  Жемқорлық  қылмыстары  бар  қылмыстық  істерге  жəне  мемлекеттік  қызмет  пен  мемлекеттік 

басқару мүдделеріне қайшы келетін қылмыстарға медиация қолданылмайды.  

Медиацияның  кейбір  түрлері  жəне  сотқа  дейінгі  медиация  ерекшеленеді. Жеке  жəне  (немесе) 

заңды  тұлғалардың  қатысуымен  азаматтық,  еңбектік,  отбасылық  жəне  т.б.  құқықтық  қатынас 

негізінде  пайда  болған  дау – дамайларды  реттеген  кезде  медиация  сотқа  жүгіну  алдында  қолдана 

алады.  

  Медиация медиация  туралы  шарттын  жасағаннан кейін 30 күннің  ішінде  аяқталуы  қажет. Екі 

жақтың  келісімі  бойынша  медиацияны  өткізу  уақыты 30 күнге  созылуы  мүмкін,  бірақ 60 күннен 

артық болмауы керек.  

Азаматтық  істі  сот  қаралуының  алдында  жасалған  дау – дамайды  реттеу  келісімі  екі  жақтың 

азаматтық  құқығы  мен  міндеттерін  орнату,  өзгерту  немесе  тоқтатуға  бағытталған  мəмілеге 

тиесілі. Бұл келісімдерді орындамау немесе лайықсыз орындау жағдайында, келісімді бұзған тарапта, 

Қазақстан Республикасы заңдарына сəйкес жауап береді.  

Жеке  жəне  (немесе)  заңды  тұлғалардың  қатысуымен  азаматтық,  еңбектік,  отбасылық  жəне  т.б. 

құқықтық  қатынас  негізінде  пайда  болған  дау – дамайларды  реттегеннен  кейін,  медиация  соттың 

талқылауы басталғаннан кейін де қолданыла алады.