Атты VII халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференция жəне қазақ психологиялық ҚОҒамының І қҰрылтай съезінің

249 

технологией  на  данный  момент,  которая  позволяет  не  только  эффективно  развивать 

профессиональные навыки, но и учиться искусству планирования и моделирования. 

Активное  внедрении  психологии  в  образовательный  процесс  и  потребность  в  ней  обусловлены 

условиями  современного  Казахстана.  Увеличение  объема  информации,  рост  темпа  жизни,  объема 

человеческих  контактов,  кризисные  явления  в  обществе,  природе,  в  семье,  эти  и  многие  другие 

факторы приводят к психологическому дискомфорту населения. Не случайно многие исследователи 

отмечают  резкое  ухудшение  психологического  и  психического  здоровья  людей ( О.С.  Васильева, 

Т.Б.Дмитриева,  И.В.  Дубровина,  В.П.  Коханов  и  др.).  Вероятно,  наступило  такое  время,  когда 

психологическая  помощь  должна  сопровождать  человека  на  всех  этапах  его  жизненного  пути.  В 

связи  с  изменениями  в  обществе,  переориентацией  на  европейскую  многоуровневую  систему 

образования происходит осознание роли и значения психологической службы в системе образования 

(Деятельность  Психологической  службы  осуществляется  в  рамках  Конституции  Республики 

Казахстан,  Закона  Республики  Казахстан  от 27 июля 2007 года  «Об  образовании»,  Конвенции  о 

правах ребенка, а также Правил). 

Для  организации  эффективного  психологического  сопровождения  в  ВУЗах  необходимо 

учитывать те изменения, которые происходят в ценностной, мотивационной, эмоциональной сферах 

студентов во время обучения на разных образовательных уровнях ( Ю.А. Афанасьев, В.В.Веселова, 

И.В.  Дубровина,  П.Н.  Ермаков,  И.А.  Зимняя,  А.И.Красило,  Д.А.  Леонтьев,  А.А.  Реан,  В.В.Рубцов, 

С.А. Смирнов, В.А. Якунин). 

Существующее  образование  является  не  только  более  вариативным,  но  и  содержит  риски, 

связанные с тем, что студенты в большей степени оказываются в ситуациях самостоятельного выбора 

и принятия решения. С этими ситуациями многие студенты сталкиваются  впервые  в силу того, что 

школьное  образование  не  предполагает  такого  объема  самостоятельности  и  вариативности.  Все  это 

обуславливает  необходимость  разработки  системы  психологического  сопровождения  студентов  на 

этапе перехода к современному образованию в соответствии с их смысложизненными ориентациями. 

Психологическая  служба  должна  стать  органичным  компонентом  современной  системы 

образования,  обеспечивающим  своевременное  выявление  и  максимально  полное  использование  в 

обучении  и  воспитании  молодежи  ее  интеллектуальный  и  личностный  потенциал,  имеющиеся 

задатки, способности, интересы и склонности.  

Дальнейшее  совершенствование  системы  психологической  поддержки  студентов  позволит 

смягчить  неблагоприятные  последствия  социально-экономических  кризисов,  обеспечит  адаптацию 

молодых  людей  к  полноценной  жизни  в  социуме  и  эффективное  использование  психологических 

знаний  в  профессии.  Это,  в  свою  очередь,  является  основным  условием  усиления  политической  и 

экономической  роли  Казахстана  и  повышения  благосостояния  нашего  народа.  Одним  из  способов 

усовершенствования  психологической  службы  может  стать  использование  опыта  иностранных 

государств, в том числе, и во время повышения квалификации практических психологов. 

 

Литература 

1.  Столяренко Л.Д. Основы психологии. Издание третье, переработанное и дополненное. Серия «Учебники, 

учебные пособия». Ростов-на-Дону: «Феникс», 2000. -672 с. 

2.   Голышева З.В. Динамика смысложизненных ориентаций (лонгитюдное исследование). // Психологические 

проблемы смысла жизнию – Материалы XIV симпозиума. – Москва, 2009, С.120-124. 

3.  Абакумова И.В. Обучение и смысл: смыслообразование в учебном процессе. (Психолого-дидактический 

подход). Ростов-на-Дону: Изд-во Ростовского университета, 2003. – 480 с.    

4.  Бодалев А.А. Психологическая служба в системе здравоохранения и образования (заседание "круглого 

стола" журнала) // Психологический журнал- 1984.- №6.- С.27-38. 

 

 

Сатығалиева Г.Б., Кенжебаева Н.Е., Қуанышбаева А.Қ. 

(Қазақстан Республикасы, Ақтөбе қаласы, 

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті 

 

ҮШ ТІЛДІ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫ АЯСЫНДА ЕРТЕ ТІЛ ҮЙРЕНУДІҢ  

ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ƏДІСТЕРІ МЕН ТƏСІЛДЕРІ 

 

Қазақстандағы  білім  беру  жүйесі,  тəуелсіздіктің  алғашқы  жылдарында  маңызды  реформалар 

жүргізді. Əлемдік талаптарға сəйкес білім берудің мазмұны мен сапасын одан əрі жетілдіруге ерекше 

назар  аудара  отырып,  қабылданған  саясат  пен  бастамалар  білім  берудің  барлық  деңгейлеріне  тəн. 

Еуропалық  жоғары  білім  беру  аймағымен  интеграция,  Қазақстанды  шет  тілдеріне,  атап  айтқанда 

ағылшын  тіліне  көбірек  назар  аударуды  талап  етті,  ол  жаһандық  қоғаммен  байланыс  жəне  ақпарат 

250 

тілі  ретінде  танылды.  Қазақстан  көп  ұлтты  мемлекет  болғандықтан,тіл  мəселесі  əрдайым  маңызды 

орынға ие. Кеңес дəуірінде қазақ тілінің мəртебесі мемлекеттік тіл ретінде өте төмен болғандықтан, 

Қазақстанның  əрбір  азаматы,  өздерінің  ана  тілінде  сөйлеуге  мүмкіндігі  болмады.  Осылайша,  қазақ 

тілін  ресми  мемлекеттік  тіл,  ұлтаралық  қарым-қатынас  тілі  ретінде  орыс  тілін,  ал  ағылшын  тілі 

жаһандық  ақпарат  тілі  ретінде  тану  ниеті  болды.  Білім  жəне  ғылым  министрлігінің  жақында 

жарияланған  бастамасы  бойынша  үш  тілде  білім  беру  орта  мектептен  бастауы  міндетті.  Сонымен 

бірге  бірнеше  гуманитарлық  бағыттағы  пəндерді  қазақша  не  орысша  оқытуын  (қазақ  жəне  орыс 

мектептеріне  де),  ал  ағылшын  тілінде  пəндерді  оқытуды  ұсынды.  Бұл  қазақ,орыс  жəне  ағылшын 

тілдерін бастауыш сыныптан бастап міндетті түрде оқыту керек дегенді білдіреді.[2, 11б] 

Шетел тілдерін ерте үйрену, оны еркін меңгеру баланың ақыл-есінің моральдық əлеуетіне ие. Шет 

тілін  ерте  оқыту  қарсыластарының  негізгі  аргументі – шет  тілдің  өз  тілін  дамытуға  жəне 

қалыптастыруға  теріс  əсер  етуі  мүмкіндігі.  Ал  қолдаушылар  шет  тілдерін  ерте  оқыту  икемді  жəне 

еркін практикалық иеленуге ықпал етеді,жоғары интеллектуалды адамгершілік əлеуетке ие екендігін 

бекітеді.Бұл  мəселе  жаңадан  басталып  жатқандай  көрінуі  мүмкін,  бірақ  біз  білім  беру  тарихын 

қарастыратын  болсақ,  бірнеше  ғасырлар  бойы  шет  тілінің  мəселелерін  ертерек  қарастырғанын 

байқаймыз.  Университеттер  мектеп  түлектерінің  тілдік  құзыреттілік  деңгейімен  жəне  шет  тілін 

үйрену үшін ең қолайлы болып саналатын мектеп білімінің бірінші жылында шетел тілдерін оқытуға 

көшу, яғни тілдік деңгейін көтеру тəсілімен қанағаттанбайды. Баланың ерте жасы оның психикалық 

қасиеттеріне  байланысты  тілдерді  меңгеру  үшін  тиімді  болып  табылады.  Мысалы,  тіл  туралы 

ақпаратты  жылдам  есте  сақтау,  тілдерді  шатастырмай,  түрлі  тілде  дауыстық  ағындарды  талдауға 

жəне  ұйымдастыруға  қабілеттілік,  тілдік  тосқауылдың  болмауы.  Ерте  жастағы  шет  тілін  меңгеру 

баланың  жалпы  психикалық  дамуына,  сөйлеу  қабілеттеріне  жəне  жалпы  көзқарастың  артуына 

пайдалы.  Зерттеушілер, 6-8 жас  аралығындағы  балалар  үшін  ана  тілін  меңгеру  жəне  де  жаңа  тілді 

үйрену қиын емес деп көрсеткен.  

[3, 56 б] 

Кішкентай  балалар  өздерінің  алдын-ала  ойлап  таппаған  пікірлерін  есте  сақтау  үшін  аз  күш 

жұмсайды, ойлау мен мінез-құлықтағы стереотиптерге ие, олар өте қызықты, сондықтан «жаңа ойын» 

ережелерін  қабылдау  оңайырақ  болады.  Шет  тілдерін  ерте  оқыту  балалардың  жеке  қабілеттерін 

дамытуға  ықпал  етеді.  Сондықтан,  балалар  мекемесінің  жеке  дамуы  маңызды  міндет  болып 

табылады.  Бұл  мақсат  стратегиялық  болып  табылады.  Өйткені  студенттің  өмірлік  белсенділігі 

тұрғысынан  шет  тілін  қамтуға  мүмкіндік  береді  жəне  мектепке  дейінгі  жастағы  басқа  қызмет 

түрлерімен  интегративті  объективті  қарым-қатынас  жолдарын  анықтайды.  Шет  тілін  оқытудың 

бастапқы  кезеңінде  балалар  қарым-қатынас  үшін  шет  тілін  пайдаланудың  негізгі  дағдыларын  игере 

алады.  Ауызша  қарым-қатынаста  жаттығулардың  коммуникативтік  бағыттылығы  ауызша  сөйлеуді 

дамыту  арқылы  бала  естігенін  айтады.  Бұл  көптеген  психологиялық  əдіснамалық  зерттеулермен 

дəлелденеді.  Балалардың  шетел  тілдерін  үйренуде  ана  тілі  үлкен  рөл  атқарады.  Студенттердің  ана 

тіліндегі  тəжірибесі  балалардың  танымдық  белсенділігін  отандық  жəне  шет  тілдерінің 

құбылыстарына қатысты болжайды. Шетел тілінен ана тіліне аудару шетелдіктерді оқудың алғашқы 

кезеңдерінде оқитын маңызды құрал ретінде қарастырылады. Өздерінің ана тілінің көмегімен балалар 

жаңа сөздер мен сөйлеудің маңызы туралы біледі. Шет тіліндегі ертегілерді оқу немесе тыңдаудағы 

ана тілінің рөлі маңызды, өйткені олардың мазмұны ана тілінде балаларға белгілі. Шет тілін үйрену 

арқылы  ана  тілін  елемеу  дұрыс  емес,  яғни  лингвистикалық  құбылыстарды  түсінудің  немесе  толық 

түсінбеудің  себебі  болып  табылатын , мысалы,  лексикалық  жəне  грамматикалық  материалдар.  Бұл 

дұрыс  емес  сөйлеу  тілінің  құбылыстарын,  олардың  ассимиляциясының  механикалық  сипатына 

əкеледі.  Оқу  стилі  (когнитивтік  оқытудың  стильдері)  жəне  жеке  тұлға  бір-бірінен  нақты 

ажыратылмайды.  Оқу  стилі  термині  біркелкі  қолданылмайды.  Сонымен  қатар,  оқу  стратегияларын 

оқу стилінен ажырату қиын. «Когнитивтік стильдер» терминімен жұмыс істеуді олар барлық түрдегі 

мəселелерге қарапайым көзқараспен қараумен түсіндіреді. Жоғары жəне Чехияда танымдық стилінің 

кейбір  анықтамасы  адамның  ұйымға  жақсырақ  жəне  де  əдеттегі  тəсілі  ретіндегі  ақпаратты  береді. 

Сондықтан когнитивті стильдерді қабылдау, іздеу жəне өңдеу проблемаларына қатысты. Біріншіден, 

социализация  кезінде  туа  біткен  немесе  танылған  когнитивті  стильдер,  ал  екіншіден,  олардың 

қаншалықты  өзгеруі  мүмкіндігі.  Бұдан  басқа,  əртүрлі  жаттығулардағы  сол  студенттердің  басқа  да 

стилді таңдағаны талқыланады. [2, 9б] 

Психология  ғылымында  шет  тілін  оқытудың  əдістерін  зерттеу  меңгерудің  тек  қана  танымдық 

үдерістермен  ғана  емес,  сонымен  қатар  жеке  адамның  эмоционалдық  саласымен  де  анықталғанын 

көрсетті.  К.  Роджерстің  гуманистік  тұжырымдамасы  Горькийдің  туындыларында  шет  тілдерін 

оқытуға  қатысты  Каран  жəне  басқа  да  зерттеушілер  кірісті.  Олар  адамға,  бірінші  кезекте, 

эмоционалдық  тұрғыда  жəне  шет  тілін  ерекше  мотивациялау,  алаңдаушылық  жəне  өзін-өзі  бағалау, 

ұстамдылық жəне тəуекелге тəуелділікті үйрену үшін маңызды болып табылатын қасиеттерге қарап