Атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 16 ақпан 2018 жыл

 
76 
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ» 
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 
16 ақпан 2018ж 
 
 
 
ыл 
 
 
международных  полетов  гражданской  авиации  Республики  Казахстан.  Анализируется 
эффективность  государственной  программы  развития  гражданской  авиации  и  проблемы, 
возникающие  в  их  применении.  Также  свидетельствуется  о  необходимости  эффективной 
инспекции  государственного  контроля  и  выгодного  регулирования  аэронавигационной 
системы. 
Key  words:  International  law,  aviace,  aircraft,  audit  safety,  inspection,  ICAO,  air 
navigation; 
 
Қазақстан  Республикасындағы  азаматтық  әуе  кемелерінің  халықаралық  ұшуларын 
құқықтық  реттеуін  жетілдіру  мақсаты  –  жалпы  мемлекеттік  мүдде  екендігін  ескергеніміз 
жөн.  Еліміздің  азаматтық  авиациясындағы  жағдай  тікелей  оның  халықаралық  ұшуларына 
әсерін тигізеді 

1

.    
Қазақстан  Республикасындағы    жалпы  азаматтық  авиацияны  дамыту  шаралары 
еліміздің  тәуелсіздік  алған  тұғырынан  бері  алға  қойылып  отырған.  КСРО  кезіндегі 
қазақстандық  азаматтық  авиацияның  басқармасы  –  ұлттық  тасымалдаушы  1996  жылы 
банкротқа  ұшыраған  соң,  нақты  даму  тенденциялары  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің 
1998  жылы  27  қарашада  шыққан  қаулысында  баяндалған.  Қаулы  «Қазақстан 
Республикасының  азаматтық  авиация  саласын  одан  әрі  дамыту  жөніндегі  шаралар  туралы» 
деп аталған. Оның мақсаты - Авиациялық қызмет көрсетулер рыногын одан әрі дамыту және 
Қазақстан  Республикасы  авиатасымалдаушыларының  халықаралық  авиажелілеріндегі  
бәсекелестік  қабілетін  арттыру,  ұшулардың  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  және  Қазақстан 
Республикасындағы  әуе  тасымалын  реттейтін  нормативтік  және    құқықтық  база  мен 
шетелдік рейстерді жүзеге асырудың тәртібін жетілдіру болып табылады. Қаулыда Қазақстан 
Республикасының  азаматтық  авиациясы  саласын  дамытудың  1998-2000  жылдарға  арналған 
тұжырымдамасы бекітілуі,   "Эйр Қазақстан"  жабық  акционерлік қоғамының  Стратегиялық 
бизнес жоспары (бұдан әрі - Стратегиялық бизнес жоспар)  мақұлдау қажеттілігі, ұсынылып 
отырған  Қазақстан Республикасының азаматтық  авиациясы  саласын дамытудың 1998-2000 
жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес 1998  жылдың 1 желтоқсанына дейін мерзімде 
Қазақстан  Республикасының  азаматтық    авиациясы  саласын  дамыту  жөніндегі  іс-қимыл 
жоспарын  әзірленуі  және    бекітілуі,  екі  апталық  мерзім  ішінде  қолданылып  жүрген 
нормативтер  мен    жолаушыларды,  багажды,  почтаны  және  жүктерді  тасымалдау  кезінде 
ұшуларды    орындаудың  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ететін  авикомпаниялар  мен  әуежайларға  
қойылатын  талаптарды  халықаралық  стандарттарға,  бірақ  өз  әуе  кемелерімен,    жарғылық 
капиталдың ең төменгі мөлшерлерін арттырумен, оның шығу тегімен,  шетелдік заңды және 
жеке  тұлғалардың  акцияларын  сатуға  шектеу    қоюмен,  сондай-ақ  чартерлік  рейстерді 
ұйымдастыру  мен  орындаудың    тәртібімен  және  әуе  қатынастары  туралы  халықаралық 
келісімдерді  орындаудың    кепілдіктерімен  шектелместен,  кезең-кезеңмен  сәйкес  келтіруді 
көздейтін    "Қазақстан  Республикасында  авиацияны  құруды  және  оның  қызметін  реттейтін  
кейбір заң актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан  Республикасы 
Заңының  жобасын  Қазақстан  Республикасының  Үкіметіне  енгізілуі  шаралары  туралы 
айтылған.  Сонымен  қатар  Қазақстан  Республикасы  Үкіметімен  1998  жылдың  1 
желтоқсанына  дейін  мерзімде  Әуежайлық  және  ұшу  қызмет  көрсетулері  қызметтерін 
алушылардың санаттары туралы нұсқаулықты  бекітуі, Қазақстан Республикасының Табиғи 
монополияларды реттеу  және  бәсекелестікті қорғау жөніндегі  комитетіне 1998 жылдың 15 
желтоқсанына  дейін мерзімге қызмет көрсетулердің түрі мен оларды алушыларға ұсынудың  
шарттарына  қарай  оларды  саралауды  көздеп,  әуежайлық  және  ұшу  қызмет    көрсетулеріне 
арналған бағаларды қайта қарауын ұсынуы және т.б. іс-шараларды орындау нұсқаулықтары 
берілген болатын 

2

.    
Азаматтық  авиацияның  құқықтық  реттелуінің  негізі  ретінде,  мемлекеттің  азаматтық 
авиацияны реттейтін заңнамалардан басқа, ұлттық бағдарламаларды жасау қажет деген пікір 
сараланып  отыр.  Ұлттық  бағдарлама  –  халықаралық  азаматтық  авиацияны  реттейтін 
ұйымдар  қадағалауынан  тыс,  жеке  мемлекеттің  мүддесіндегі  қадағалау  мен    азаматтық 

 
 
77 
 
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ» 
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 
16 ақпан 2018 жыл 
 
авиацияның  дұрыс  бағытта  дамуын  бақылап  отыру  үшін,  мемлекеттің  өзінің  уәкілетті 
органдарының  ұйымдастырылуымен  жиналған  білікті  мамандардың  тиісті  басқа 
мемлекеттердің  халықаралық  тәжірибесін  зерттеу  барысында,  мемлекет  үшін  барынша 
тиімді стратегияны ойластыру нәтижесі болып табылады 

3

.     
Бұл  арада  осы  уақыт  аралығына  дейін  Қазақстан  Республикасында  азаматтық 
авиацияға байланысты даму стратегиялары қаралмады ма деген сұрақ туындайды. Әрине де 
Даму  стратегиялары  жасалған  болатын.  Олар  Қазақстан  Республикасының  бұйрығы 
бойынша  1996  жылы  «Эйр  Қазақстан»  қазақстандық  тасымалдаушының  банкротқа 
ұшырағанынан  кейін  де  бірқатар  бағдарламалар  қабылданған  болатын.  Осы  даму 
бағдарламаларын талдап кеткен жөн. 
Мысалы,   «Нұрлы  жол»  Мемлекеттік  бағдарлама  аясында  көлік  инфрақұрылымын 
ауқымды модернизациялау жүргізілуде. Бұл 2020 жылға қарай жүк айналымын 1,6 есе және 
транзиттік  жүк  тасымалы  көлемін  екі  есе  арттыруға  мүмкіндік  береді.  «Самрұқ-Қазына» 
ұлттық  әл-ауқат  қорының  тапсырмасы  бойынша  «Эйр  Астана»  әуе  компаниясымен  2020 
жылға  дейін  даму  стратегиясы  дайындалып  бекітілген.  Оған  сәйкес  әуе  кемелері  паркінің 
толықтырулары  мен  жаңартулары  бойынша  жұмыстар  жүргізіледі.  Әрине,  азаматтық 
авиациядағы  ұшуларды  жүзеге  асырудың  ең  басты  талабы  –  әуе  кемелер  паркінің 
техникалық  жағдайының  жарамдылығы  мәселесі  саналды.  ИКАО-ның  халықаралық 
ұшулардың  қауіпсіздік  бойынша  реттейтін  қатынастардың  бірі  –  жұмыс  істеп  жатқан 
азаматтық авиацияның құралдарының сапасы екені барлығына мәлім. 
2020  жылға  дейін  «Эйр  Астана»  әуе  компаниясында  өзінің  19  жекеменшік 
ұшақтарымен қоса, әуе кемелері паркінде 43 әуе кемелері болады.  Қазіргі таңда компания 30 
әуе  кемелерінен,  оның  ішінде  11  жекеменшігіндегі  әуе  паркінен  тұрады.  Бұдан  басқа  әуе 
кемелеріне қызмет көрсету бойынша Қазақстанда инфраструктураны дамыту алға қойылдып 
отыр.  Сонымен  қатар,  әуе  компания  жоспарында,  авиациялық  инженерияның  аймақтық 
лидері болып, ұшақтардың түрлі техникалық қызмет көрсетулерін, жөндеуін дамыта отырып, 
оларды  Астананың  эксплуатациялық  орталықтарында  жүзеге  асыру  қарастырылған.  Осы 
жағдай Алматы қаласының базасында жергілікті және шетелдік тасымалдаушыларға қызмет 
көрсететін,  EASA  (Авиациялық  қауіпсіздіктің  еуропалық  агенттігі)  стандарттары  бойынша 
сертификатталған  орталық  жұмыс  атқарады.  Барлық  шаралар  азаматтық  әуе  кемелерінің 
халықаралық  ұшуларындағы  қауіпсіздік  жағдайын  құқықтық  реттеу  негіздеріне  келіп 
тіреледі.  «Эйр  Астана»  әуе  компаниясының  жоғары  стандарттар  мен  көрсеткіштерді 
ұстанатындығына  халықаралық  эксплутациялық  қауіпсіздік  аудитінің  (IOSA)  нәтижелері 
құрайды.  Бұл  құқықтық  реттеу  жүйесінің  тармағы  әуе  компанияларының  басқару 
жүйелерінің және өндірістік қызметін бағалаудың мойындалған дүниежүзілік жүйесі ретінде 
танымал 

4

.    
ИКАО-мен шығарылған  кемшіліктердің бірі мамандар жағдайына да аса үлкен көңіл 
бөлу қажет. Қазақстандық авиациядағы қызметкерлер саны  басқа салалармен салыстырғанда 
бірталай  аз  сандық  көрсеткіштер  көрсетеді.  Мәселенің  түпкі  жағдайы  ұлттық  оқыту 
стандарттарының  сай  келмеуінде  болып  табылады.  Тиісті  оқу  талаптары  қамтамасыз 
етілмейді 

5

.    
Азаматтық  авиация  саласында  маңыздылығы  бойынша  соңғы  орын  алмайтын  - 
авиациялық  инспекторлар  рөлі  орасан  зор.  Қазақстан  Республикасында  азаматтық  әуе 
кемелерінің халықаралық ұшуларының жағдайын тексерген кезде қадағалаушылардың басты 
және көп кездесетін сындары – авиациялық инспекторлардың тапшылығы болып табылады. 
2009  және  2014  жылдары  жүргізілген  тексеріс  нәтижесінде  –  ревизорлар  елде  ұшулардың 
қауіпсіздігі  мен  бақылау  аясында  құзіретті  әрі  білікті  инспекторлардың  жетіспеушілігі, 
үкіметтің  қажетті  көлемде  әрекет  етпейтіндігін  белгілейді.  Олардың  көп  бөлігі  жұмысқа 
жақын арада жалданып, әуе компаниясының сертификация үрдісін тиісті дәрежеде басқаруға 
оқытылып  үлгермеген. ИКАО ревизорлары мемлекеттік инспекциямен тексерулер жүргізілу 
дәйектерін  таппады.  Қазақстан  Республикасындағы  авиациялық  инспекцияның  құқықтық 
мәртебесі  "Қазақстан  Республикасының  әуе  кеңiстiгiн  пайдалану  және  Қазақстан