94
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ»
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
16 ақпан 2018ж
ыл
қалыптаспауында. Біртұтас қатынастар сондай-ақ ұйымдастырушылық тұрғыдан бір-біріне
бағынышты болып табылмайтын мемлекеттік органдар арасында да пайда болады. Сондықтан
да біртұтастық қатынастарды кең мағынада да және тар мағынада да түсіну керек деп ойлаймын.
Екі жағдайда да бұл біртұтас мемлекеттің саяси мазмұнынан туындаған біртұтас мемлекеттік-
құқықтық қатынастар болып табылады.
Кең мағынада біртұтас мемлекеттік-құқықтық қатынастар өзіне төмендегі қатынастарды
қосады:
а) жоғары мемлекеттік билік органдар арасындағы;
ә) ұйымдастырушылық тұрғыдан біртұтас жүйені құрамайтын жоғары мемлекеттік билік
органдары мен жергілікті мемлекеттік билік органдарының арасындағы;
б) ұйымдастырушылық тұрғыдан біртұтас жүйені қүрай-тын жоғары мемлекеттік билік
органдары мен жергілікті мемлекеттік билік органдарының арасындағы қатынастар.
Тар мағынада біртұтас мемлекеттік-құқықтық қатынастар - бұл ұйымдастырушылық
тұрғыдан біртұтас жүйе болып табы-латын жогарғы мемлекеттік билік органдары мен жергілікті
мемлекеттік билік органдарының арасындағы қатынастар. Жоғары мемлекеттік билік
органдарының арасындағы біртұтас қатынастардыц субъектілері болып:
а) Қазақстан Рес-публикасының Президенті,
ә) Қазақстан Республикасының Парламенті,
б) Қазақстан Республикасының Үкіметі,
в) Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі бой көрсетеді.
Аталған органдардың арасындағы қатынастар не мемлекеттік билікті тармақтарға бөлу
принципінде, не билік пен бағыныш принципінде құрылады. Мемлекеттік билікті бөлу
принципінде құрылатын қатынастарда тежегіштер мен қарсы салмақ тетігі әрекет етеді.
Осындай қатынастар Президент пен Парламенттің арасында бар.
Олардың озіндік ерекшелігі бұл билік тармақта-рынын арасындағы қатынастар
еместігінде,
ейткені
Президент
биліктің
ешбір
тармағынажатпайды.
Қазақстан
Республикасының Конституциясы мемлекеттік билікті зан шығарушылык, атқарушы және сот
тармағына белу туралы және олардың тежегіштер мен қарсы салмак жүйесін пайдаланумен
өзара әрекет етуі туралы айтатындықтан Президент пен Парламенттің арасында олардың өзара
әрекет ету процесінде тежегіштер мен карсы салмақ жүйесі пайдаланыла алады деп санау дұрыс
па деген сұрақ туындауы мүмкін.
Бұл мәселені тежегіштер мен карсы салмак жүйесі тек қана мемлекеттік биліктің үш
тарма-ғының арасында қатаң түрде қолданылмайды деген түрде түсіндірген дұрыс болады.
Конституцияда республикадағы мемлекеттік билік біртұтас делінеді.
Қазақстанның әкімшілік-аумактық құрылысының ерекшеліктерінің бірі – тең құқықты
бір деңгейлік әкімшілік бірліктерге дәстүрлі бөлу болып табылады.
Зандарға сәйкес барлық аудандық, қалалық және облыстық әкімшіліктерге экономикалық
әлеуетінен, халқының саны мен аумағынан тәуелсіз бірдей өкілеттіктер берілген. Біртұтас
құрылыс жағдайларында осындай ахуалдың мүмкін және дұрыс болуы ықтимал.
Сонымен қатар, бұл жерде әкімшілік-аумақтық құрылымдардың экономикалық,
этникалық, мәдени, әлеуметтік, географиялық ерекшеліктеріне байланысты проблемалар бар.
Біртұтас мемлекетте де белгілі бір егемендігі бар республикалар болуы мүмкін, бұған
мысал Өзбекстан Республикасы бола алады [3,63]. Казақстан Республикасы құрылыс нысаны
бойынша егемендік кұкықтарға ие бөліктері жоқ классикалық біртұтастық мемлекет болып
табылады. Сондықтан Казақстан мемлекеті біртұтас ішкі және сыртқы егемендікке ие.
Казақстандық біртұтастықтың басқа бір принципі біртұтас конституциялылық және жалпыға
ортақ зандылық болып табылады.
Қазақстан Республикасында бір Конституцияның болуы конституциялык және жалпы
заңдылықтың біртұтастығына себеп болады. Бұл Казақстан Республикасының бүкіл аумактық
кеңістігінде нормалары, қағидалары Казақстан Республикасының барлық мемлекеттік
органдары, мекемелері, ұйымдары үшін, лауазымды тұлғалары, қоғамдық бірлестіктері,
азаматтары үшін міндетті болып табылатын бір Конституция әрекет ететінін білдіреді.
95
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ»
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
16 ақпан 2018 жыл
Казақстан Республикасының Конституциясының нормаларын, қағидаларын, принциптерін
шетелдік мемлекеттер, ұйымдар мен азаматтар бұзбауға тиіс. Казақстан Республикасы оның
Конституциясына кайшы келмейтін халықаралық актілерге ерікті түрде қосылады.
Казақстан Республикасының катысуымен жасалатын халыкаралық шарттар оның
Конституциясына қайшы келмеуге тиіс. Аталған мән-жайлардың себебінен Казақстан
Республикасында оның Конституциясын Казақстанның ішіндегі, сондай-ақ оның шектерінен
тыс барлық субъектілердің қатаң сақтау қажеттілігін талап ететін біртұтас конституциялык
зандылық мойындалады. Конституциялық зандылык әрекетінің сыртқы қырына әдебиетте
жеткілікті назар аударылмайтынын айта кету керек.
ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Сапарғалиев Ғ.С. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы. - Алматы:
Жеті Жарғы, 2004. – 25 б.2. Сапаргалиев Г., Мухамеджанов Б., Жанузакова Л., Сакиева Р.
Правовые проблемы унитаризма в РК. – Алматы: Жеті Жарғы, 2000. – 250 б.
2. Нурпейсов Е., Котов А.К. Государство Казахстан: от ханской власти к президентской
Республике. – Алматы: Жеті Жарғы, 2001. – 69 с.
3. Амандыкова С.К. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы: Оқу құралы.
– Астана: Фолиант, 2001. – 220 б.
ӘОЖ 342
ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТЕГІ САЯСИ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДЕМОКРАТИЯ
Иманбаев Г.Б., Сериев Б.А.
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қ.,
seriev_bolat@mail.ru
Бұл мақалада қазіргі кездегі жаһандану дәуірінде мемлекеттің жетілуінде
құқықтық дамуының ен негізгі алғышарттарының бірі ресми биліктің мемлекеттің
мәселелерін шешуде қандай әдістер мен тәсілдер қолдануымен тығыз байланысы
қарастырылады.
Кілттік сөздер: жаһандану дәуірі, демократия, демократияның мақсаты, құқықтық
демократия, саяси өмір, саяси орган.
В данной статье одной из основных предпосылок развития государства в эпоху
глобализации является тесная связь с тем, какие методы и подходы имеют официальные
власти в решении проблем государства.
Ключевые слова: эпоха глобализации, демократия, цель демократии, правовая
демократия, политическая жизнь, политическая власть.
In this article, one of the main prerequisites for the development of the state in the era of
globalization is the close connection with what methods and approaches have official authorities in
solving the problems of the state.
Key words: the era of globalization, democracy, the goal of democracy, legal democracy,
political life, political power.
Бүгінгі таңдағы жаһандану дәуірінде мемлекеттің жетілуінде құқықтық дамуының ен
негізгі алғышарттарының бірі ресми биліктің мемлекеттің мәселелерін шешуде қандай
әдістер мен тәсілдер қолдануымен тығыз байланысты.
Халықты алатын болсақ, онда ол саясаттың басты субъектісі ретінде әрекет етеді,
билік үшін күресуші әртүрлі бәсекелес топтардан тұратын күрделі, іштей қарама-қайшы
түзілімді білдіреді. Демократияның мақсаты – қоғамдағы әралуандылықты, плюриализмді
ынталандыру, барлық азаматқа бірігу, өз мүдделерін ашық білдіру мүмкіндігін беру.
Достарыңызбен бөлісу: |
