Ата-ананың қолынан келмейтін іс болмайды

85
«Жетістік тарихы» кітабы
нын білмедік, өмірдің оған берген еншісін өзінің тәнімен, ақылымен, 
эмоцияларымен жұмыс істеуге мәжбүр етудің басқа жолын көрмедік. 
Бізде,  перзентханадан  бастап,  кім  кінәлі  екенін  талқылауға  уақыты-
мыз да, күшіміз де болмады. Бірақ қалай болса да, тіпті ол жай мо-
ральдық  демеу  болса  да,  түсінуге  және  көмектесуге  талпынған  әр 
адамның аты-жөні менің есімде жақсы сақталып қалды. 
Перзентханадағы  дәрігердің  болжамына  қарамастан  өтіп  келе 
жатқан барлық жолды  (емделу, білім алу және оңалту бойынша) ҚАР-
СЫ ТҰРУ деген бір сөзбен жеткізуге болады. Бір кедергіден өттік деп, 
әрі қарай талмай, үлкен үмітпен жүріп келеміз, қанша дегенмен, қоғам 
өзгеріп келе жатқан секілді көрінетін, бірақ әрбір келесі кезеңде – кол-
леджде, университетте – біз тап сондай кедергілерге тап боламыз. Қазір 
мен мүгедек балалардан кімдердің және қандай ережелер бойынша 
оқуға гранттар алатынын білмеймін, бірақ менің балалық шағынан мү-
гедек, 14 жасында әкесінен айырылған, оқыған, машықтанған, ғылы-
ми  қызметпен  айналысқан,  практикаларын  өткерген  және  сонымен 
бір мезгілде емделіп жүрген балам қандай да бір қайырымдылық қо-
рынан да, мемлекеттен де бір де бір грант алған жоқ!
Университет  ректоры  грант  беру  туралы  кезекті  өтінішке  ол  сту-
дент өте жақсы оқысын, жоғары ұпай алсын, сонда барып грант алады 
деп жауап берді. «Неге мен оны аяуға тиіспін? Бізде барлығы да тең 
құқылы, мүгедектердің баршасымен бірдей құқықтары бар …».
Бәрі  дұрыс  –  тең  құқықтар,  және  ешкім  де  аяуды  сұрамайды, 
әңгіме  мүмкіндіктері  шектеулі  адамның  қабілеттеріне  сәйкес  оқуға 
және  сапалы  білім  алуға  мүмкіндік  беру  туралы  болып  отыр.  Аппа-
раттық  тестілеу  физикалық  шектеулері  бар  студенттің  дайындық 
деңгейін  анықтай  алады  ма?  Мен  оқу  пәндерін  студенттің  өзінің 
таңдау құқығымен қисындық тестілеудің көмегімен ғана  құқықтарды 
теңестіруге болады деп ойлаймын.
Ана  және  өз  баламның  ғұмырлық  қорғаушысы  ретіндегі  өзімнің 
тәжірибемнен, сондай-ақ өзімнің кәсіби тәжірибемнен проблемалар-
дың шешімін өзімнің қалай көретініммен бөлісе аламын:
Ата-аналарды емдеу үдерісіне қосу қажет – бұл жерде ата-аналар 
күтім  жасау  мен  жетілдіруші  сабақтардың  қажетті  машықтарына  ие 
болуға және оны үйде істеуге тиіс.
Ата-аналарды өз балаларын оңалтудың қарапайым әдістемелері-
не үйрету.
Ата-аналардың  санасына  дәстүрлі  ем,  ол  ең  алыс  шетелде  және 
қандай қымбат болмасын, ауру баланы ертегідегідей дені сауға ай-

86
Ата-ананың қолынан келмейтін іс болмайды
налдырмайтынын,  тек  ата-аналардың  өздерінің  бірінші  кезекте  мү-
гедек  баланың  интеллектін  жетілдіру  бойынша  күн  сайын  тынбай 
еңбектенуі, жемісін әкелуі, ал көптеген жағдайларда, әлеуметтік-бюд-
жеттік тұтынушыдан еңбекші (оның күші мен мүмкіндіктеріне қарай) 
азаматты жасауы мүмкін екенін сіңіру қажет.
Мектеп  оқушыларына  өз  денсаулығы  мен  өз  психикасының 
жағдайы  үшін  жауапкершілік  дарытып,  мектеп  оқушысының  өз  ор-
ганизмінің осы аспектілеріне қалай өз бетімен қамқор бола алатыны 
туралы білімдер беру қажет. Бұл жерде ешбір жағдайда батыстың не-
месе американдықтардың, оның үстіне тегін ұсына алатынына сүйе-
нуге болмайды. Біздің халықтарымыздың үздік рухани дәстүрлерінің 
негізіндегі отандық әзірленімдер керек.
Директорлардың, ректорлардың және т.б. мүгедек баланың білім 
алуы туралы жеке дара шешім қабылдау мүмкіндігінен айыру қажет.
Физикалық шектеулері бар балалар үшін қисындық тестілеуді ен-
гізу қажет.
Үзіліссіз  және  тығыз  үшжақты:  денсаулық  сақтау  –  білім  беру  – 
ата-аналар өзара әрекеттесу механизмдерін құру қажет.
Орын  алған  кедергілерге  қарамастан,  табысты  оңалуға  және  то-
лық  әлеуметтендірілуге  қол  жеткізудің  сәті  түскен  ата-аналар  мен 
балаларды топтастыру қажет. Олардың тәжірибесін зерделеу, талдау 
жасау және талдау нәтижелерін инклюзивтік білім беру жайлы енгізу 
әдістемелерін құруда пайдалану қажет.
Дүниежүзілік  Денсаулық  сақтау  ұйымының  2006  жылы  балалар-
дың тууы мен әлсіреген және шала туған нәрестелерді аман алып қалу 
бойынша  жаңа  стандарттарды  енгізуі  туа  біткен  жетілу  кемістіктері 
бар балалардың елеулі өсуіне алып келді. Бұл физикалық даму ерек-
шеліктері  бар  балалардың  тууына,  тәрбиесіне,  емдеуге  және  білім 
беруге тікелей қатысы бар біздің баршамызды үлкен жұмыс күтіп тұр 
және оны мүмкіндігінше белсенді жүргізу керек деген сөз, және бұл 
бүгінгі мемлекеттік бағдарламалардың басым бағыты болуға тиіс.

87
«Жетістік тарихы» кітабы
БАЛАНЫҢ ДАРАЛЫғЫН ҚАБЫЛДАУ КеРеК
Иван Мармалиди түсірген фотосурет
Өзінің ұлы Клим туралы қостанайлық Любовь Леонидовна 
Мироненко әңгімелейді. Клим 2002 жылы туған. Қазір ол арнайы 
мектепте үйдегі оқуда. 4-ші сыныпқа көшті.
Бала біткенде, мен Клим, Климушка туатынын бірден білдім. Жүк-
тілікті  жақсы  көтердім.  Мені  жоспарлы  кесарлық  тілікке  дайында-
ды,  асфиксиядан  қорықты,  өйткені  менде  бұрын  жамбастың  сынуы 
болған  еді.  Операция  12  желтоқсанға  тағайындалды,  ал  11  желтоқ-
санның кешінен бастап, мен баланың қозғалғанын естуден қалдым. 
Ол кіндікпен оралып туды. 
Дәрігерлер проблемалар барын маған айтпады, бірақ мен ұлым-
ның басқа балалардан өзгеше жетіліп келе жатқанын байқадым. Кеш 
отыра  бастады,  9  айлығында  оның  алғашқы  тісі  шықты,  еңбектеуді 
ол бір жасқа толған күні бастады, бір жас екі айында жүрді, маймақ 
болды,  үнемі  аяғының  астына  емес,  аспанға  қарайтын,  жиі  құлады, 
үш жасына дейін сөйлеген жоқ, тек жеке буындарды «міңгірлейтін», 
бірақ мен оны жақсы ұғатынмын. Оның денесі ашыған қамыр секілді