37
4 Жалпы білім беретін мектептердегі география бойынша білім берудің
жағдайы
Педагог мамандарды дайындау, олардың біліктілігін жетілдіру білім беруді
жаңартуды қамтамасыз етудің негізгі шарттарының бірі болып табылады.
2014 жылдағы «Өрлеу» біліктілікті арттыру орталығы жасаған Ұлттық
баяндама мәліметтері көрсетіп отырғандай, соңғы жылдары Қазақстанның
жалпы білім беру мектептерін мамандармен қамтамасыз етудің оң динамикасы
байқалады: 2013 жылы жалпы білім беру мектептерінде мұғалімдер саны
294897 адамды құрады, бұл 2011 жылғы көрсеткіштен 8527 адамға артық.
Бірақ, мамандардың жетіспеушілігі біздің республикамызда әлі де орын алып
отыр. Жекелей алғанда, педагогикалық жоғары оқу орындарында география
пәні бойынша 60 вакансияға 399 түлектен келеді, осыған байланысты, жалпы
алғанда республика бойынша географ-мұғалімдердің жетіспеушілігі болмауы
тиіс (13-кесте). Алайда, жалпы білім беру мектептерінде оларға деген сұраныс
әлі де өз күшінде қалуда. Бұл, өз кезегінде, жас мамандардың мұғалімдіктен
гөрі басқа мамандықтарды қалайтынын көрсетеді.
13-кесте – География мұғалімдерінің сандық көрсеткішіжәнеҚазақстанның
жалпы білім беру мектептеріндегі педагог
мамандарға қажеттілік
Аймақтар
География
мұғалімдерінің сандық көрсеткіші
Педагог
мамандарға
қажеттілік
ҚР
9 809
60
Ақмола
420
2
Ақтөбе
538
6
Алматы
1 222
5
Атырау
369
5
БҚО
398
4
Жамбыл
726
0
Қарағанды
617
3
Қостанай
464
0
Қызылорда
769
1
Маңғыстау
267
2
ОҚО
1 913
0
Павлодар
368
0
СҚО
431
20
ШҚО
747
12
Астана қ .
160
0
Алматы қ .
400
0
Дереккөз: ҚР БҒМ деректері
Аймақтық аспектіде мамандар жетіспеушілігіне қатысты аса қолайсыз
жағдай Солтүстік Қазақстан (20 мұғалім) және Шығыс
Қазақстан облыстарында
(12 мұғалім) жетіспейтіні байқалса, ал қалған облыстарда мамандарға
жетіспеушілік соншалықты көп емес (14-кесте).
38
Қазақстан Республикасы бойынша география пәні мұғалімдерінің соңғы 3
жылдағы жалпы саны, сонымен бірге жоғары, 1-ші және 2-санатты
мұғалімдердің сапалық құрамының (13-сурет) талдауы, жалпы алғанда, оң
динамиканы көрсетеді.
14-кесте – География мұғалімдерінің сапалық құрамы
Мұғалім
дер
саны
Жоғары
санат
1 санат
2 санат
Санаты
жоқ
Зейнеткер
лер
Мамандығы
бойынша
жұмыс
істейтіндер
Қызылорда
облысы
2012-2013
589
21
189
225
154
0
0
2013-2014
624
25
202
232
165
0
0
2014-2015
642
34
226
235
147
0
0
Ақмола облысы
2012-2013
419
75
127
91
126
19
0
2013-2014
420
79
111
101
129
25
4
2014-2015
467
85
116
130
136
21
2
Павлодар облысы
2012-2013
310
62
74
95
79
10
22
2013-2014
368
58
108
99
103
9
20
2014-2015
357
69
112
80
96
9
6
Маңғыстау облысы
2012-2013
245
38
40
68
99
8
0
2013-2014
263
43
42
70
108
5
0
2014-2015
287
52
49
74
112
18
0
Солтүстік Қазақстан облысы
2012-2013
543
92
155
154
142
15
10
2013-2014
509
98
147
132
132
12
14
2014-2015
474
94
146
130
104
16
9
Қостанай облысы
2012-2013
491
64
117
114
196
7
7
2013-2014
475
66
119
113
177
4
9
2014-2015
483
71
116
121
175
9
10
Жамбыл облысы
2012-2013
703
157
207
182
157
14
0
2013-2014
726
180
190
200
156
12
0
2014-2015
705
165
193
203
144
4
0
Шығыс Қазақстан облысы
2012-2013
738
131
179
184
244
5
2013-2014
736
132
176
184
241
3
2014-2015
732
141
194
157
240
2
Ақтөбе облысы
2012-2013
503
79
135
136
153
12
0
2013-2014
538
81
135
147
175
10
0
2014-2015
534
80
141
140
173
6
1
Алматы қ.
2012-2013
377
149
77
79
72
8
0
39
2013-2014
401
160
78
80
83
12
0
2014-2015
416
159
79
80
98
15
0
Астана қ.
2012-2013
80
28
27
10
15
-
2
2013-2014
86
22
32
15
17
-
2
2014-2015
90
26
34
16
14
-
-
Дереккөз: ҰБДҚ деректері
Қазіргі уақытта (2014-2015 оқу жылының деректері) санаты бар география
пәні мұғалімдерінің республика бойынша орташа үлесі 77,3% құрайды.
Маңғыстау (61%) және Қостанай (64%) облыстарында санаты бар география
пәні мұғалімдерінің үлесі төменірек, сондай-ақ Астана қаласы (84%) және
Жамбыл облысы (80%) көрсетілген аспект бойынша көшбасшылар болып
табылады (13- сурет). Жоғары санатты мұғалімдердің ең жоғары үлесі Алматы
(38%) және Астана (29%) қалаларында, ең төмен үлесі – Қызылорда облысында
(5%) байқалады. Осыған қарамастан, 1-ші және 2-ші санатты география пәні
мұғалімдерінің жиынтық үлесінде Қызылорда облысы (74%) көшбасшы болып
танылды.
13- сурет –2014-2015 оқу жылындағы санаты бар мұғалімдердің (география пәні
мұғалімдерінің жалпы
санынан алғанда, %) аймақтар бойынша үлесі
Мұғалімдердің жалпы санына шаққанда санаты жоқ география пәні
мұғалімдерінің жоғары үлесі Маңғыстау (39%), Қостанай (36%), Шығыс
Қазақстан (33%) және Ақтөбе (32%) облыстарында байқалды (14-сурет).
Маңғыстау, Ақмола облыстары, Алматы қаласы, Павлодар және Солтүстік
Қазақстан облыстарында мамандардың жетіспеушілігі зейнеттік жастағы
география пәні мұғалімдер есебінен (6%, 4%, 4%, 3%, және 3% сәйкесінше),
және Павлодар, Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстарында (2%-ға)
дипломда көрсетілген мамандығына сәйкес келмейтінмұғалімдер есебінен
толықтырылды.
Мамандармен қамтамасыз ету бойынша қызметті жоспарлағанда
республиканың жалпы білім беретін мектептерінде аталған аймақтарға көңіл
бөлген жөн.
0
20
40
60
80
100
Жоғары санат
1 санат
2 санат
