Алматы экономика және статистика академиясы

93 
 
Кадрларды кезекпен түсіру кезінде аппараттын қозғалысы үзілістермен 
жүргізіледі,  экспонировка  кезінде  аппарат  қозғалыссыз  қалады.  Осындай 
жағдайда  аппараттың  қозғалысының  жылдамдығы  туралы  ғана  айту  керек, 
экранда  алатын  әсер  туралы.  Ол  екі  шартқа  байланысты  болып  келеді: 
кадрдың сценарийлік ұзындығынан және макеттің ұзындығынан. Сценарилік 
ӛлшемді  біле  отырып  және  аппараттын  орын  ӛзгерту  қашықтығын  біле 
отырып  кинокамераның  әр  түсірілетін  кадрға  есептейді.  Мысалға,  кадрдың 
сценарийлік  ұзындығы  5  метр,  аппараттың  орын  ауыстыру  ұзындығы  осы 
макетте  -1метр.    Жолдын  ұзындығын  сценарийлік  ӛлшемге  бӛлеміз  де  әр 
кадрға  байланысты  аппараттың  орын  ауыстыру  керек  қашықтығын 
анықтаймыз.ол шамамен 0,4 см-ге тең болады.  
Динамикалық  композициялар  кадрлардың  ӛлшемдерін  дұрыс  анықтау 
арқылы  аппараттын  кішкене  арбалардың  қозғалысы  арқылы  орындалады. 
Камералардың  кӛлемінің  кікенелігіне  байланысты  крандардың  қарапайым 
конструкциясын  қолдануға  мүмкүндік  береді,  және  макеттін  күрделі 
қозғалыстарын бейнелейді.  
  
сурет 40. Мультипликациялық панорамаларды түсіруге арналған кран 
Кейбір  камералар  ӛзгермелі  фокусты  болады,  олар  обьемді 
мультипликацияда да динамикалық композиция жасауға мүмкіндік береді.  
Қуыршақтардың  констукциясы  фильмде  жасайтын  қимылдарына 
байланысты.  Бүкіл  әрекетті  орындайтын  қуыршақты  құруға  болмайды.  Ең 
қызықты  қуыршақ  "Новичок"  киносына  арналып  жасалған  болатын.  Бұл 
қуыршақ  трактор  еді,  ол  ӛзінің  дӛнгелектерімен  адамның  қол  аяғының 
қозғалысына  ұқсас  кӛптеген  қимылдарды  істей  алатын.  Қастары,  кӛздері 
және  еріндері  де  қимылдайтын.  Еріндері  бірнеше  ӛзгермелі  элементтен 
жасалды, ол сӛйлесу иллюзиясын беретін еді. 
Қуыршақтарды  жасаудың  ең  қарапайым  тәсілі  шарнирлермен 
біріктірілген    ағаш  қуыршақтар.  Осы  принципті  басшылыққа  ала  отырып 
балалардың  ойыншықтарын  жасайды,  сол  ойыншықтарды  да  мультик 
түсіруге  қолдануға  болады.  Ондай  қуыршақтардың  қозғалысы  шектеулі. 
Негізінен  олардың  бастары,  қолдары,  аяқтары  ғана  қозғалады.  Ол 
қуыршақтардың кейбір бӛліктері мысалы аяқтары ауыспалы етіп жасалады.  

94 
 
 
сурет 41. Жұмсақ сымнан және ағаштан жасалған қуыршақтың денесі  
Қуыршақтың  қозғалыстарын  кӛбейту  үшін  оның  каркасын  жұмсақ 
сымнан  жасайды.  Қуыршақтың  қаңқасын  материямен  жабады,  немесе 
паралонмен  жабады  да  керекті  пішінге  келтіру  үшін  қайшымен  артық 
жерлерін кесіп тастайды.  
 
Сурет 42. Шарикті шарнирлері бар қуыршақтың қаңқасы: 
а - құралған түрдегі қаңқасы; 
б –біріктіргіш винттермен шариктік шарнир. 
Кадрларды  кезекпен  түсіруде  қуыршақтардың  макетте  орналасуы  ӛте 
маңызды болып табылады. Ол металдан жасалған штифтер (тонких гвоздей) 
арқылы  орындалады.  Осындай  штифтер  қуыршақты  ұстап  тұрады,  макеттің 
негізін  ағаштан  жасайды.  Подмакетник  —  бұл  негізінен  кӛп  жағдайларда 
макеттің  ӛңделген  ағаштан  алаңқайы.  Штифтердің  орнына  қуыршақтарды 
тіреуіштер арқылы, растяжкалар арқылы орнатуға болады, тек олар камераға 
кӛрінбесе  болғаны.  Ең  ауыры  қуыршақтардың  секіргенін  немесе  ұшқаның 
түсіру  болып  келеді,  үйткені  фигураның  қозғалысын  түсіріп  қана  қоймай 
оның кеңістікте еш тіреуішсіз ұшын кӛрсету керек.   
Ол  үшін  кӛп  жағдайда  жіңішке  жіптер  мен  сымдар  қолданылады. 
Жіптерді  блоктардан  асырып  жіберіп  олардың  сондарына  жүкшелер  іліп 
қояды;  фигурканың  салмағы  оны  бұрып  жібермес  үшін  блогтар  оны  ұстап 

95 
 
тұрады.  Жіптер  мен  сымдар  жіңішке  болып  қана  қоймай  сонымен  қатар 
түстері фонмен түстес болуы керек.  
Кӛлемді  мультипликацияның  кӛмегімен  қалжын  кинолар  түсіруге 
болады.  Мысалы,  кері  мультиплекациялық  түсірілімді  қолданып, 
пластилиннен  немесе  саз  балшықтан  белгілі  бір  бейнені  жасауға  болады. 
Шахматтық  есептерді  шешуге  болады,  балалар  ойыншықтарын  тірілтуге 
болады және олар кішігірім кӛңілді балалар киносына себеп болады. 
Кӛлемді мультипликацияның тәсілдері макеттегі қозғалыстарды жасау 
үшін  де  қолданылады.  Сондай  арқылы  кішігірім  макеттерде  самалеттерді 
ұшуын,  автомашиналардың  жүруін,  крандардың  және  басқа  да  техниканың 
жұмысын жасауға болады. 
Кӛлемді мультипликация үйлесімді түсірілімнің басқа да әрекеттерімен 
үйлеседі.  Кадрды  маскалармен  және  контрмаскалармен  экспонировать  етіп  
кадра  бір  уақытта  адамның  немесе  жануардың  бейнесін  қуыршақытың 
бейнесімен қатар ойнатуға болады.  
 
Әдебиеттер: 1 нег. [88-92] , 2 нег.  [74-87] 
Бақылау сҧрақтары: 
1.  Кӛлемді  мультипликация 
2.  Кӛлемді мультиплекацияның жұмыс істеу принципі  
3.  Кӛлемді мултипликацияны түсірудің техникасы  
4.  Кӛлемді мультипликацияның тәсілдері  
 
Дәріс 15. 
Компьютерлік анимация 
 
Компьютерлік анимация 
Қазіргі  уақытта  компьютерлік  анимацияның  екі  түрін  қарастыруға 
болады:  жазықтық,  немесе  2D-анимация  және  кӛлемді,  немесе  3D-
анимациюяны.  Компьютермен  суретті  барлық  адам  салады.  Компьютермен 
ӛз мультфильмін салғысы келмейтін адамды табу ӛте қиын.  
Бұрын  мультфильм  құру  ӛте  қиын  әрі  қымбатқа  түсіп  ұзақ  уақытты 
алса.  Қазір  компьютерлік  техниканың  дамуы  арқасында  барлығы  згерді. 
Қазір  ӛзінің  фильмін  түсіру  арнайы  программалардың  дамуы  арқылы 
жеңілдеді.  Компьютерде  сурет  салу  ӛте  жеңіл,  сурет  түсін  ӛзгерту  үшін  бір 
батырманы  шертсен  жеткілікті.  Шектелген  анимация  енді  кӛп шектелмейді, 
ал камерелар болса жұмсақ әрі тез қозғалатын болды. Анимациялық фильмді 
оның жасалу стадиясының кез келген жерінде ӛзгертуге болады.   
Компьютерлік  анимацияны  жасау  туралы  айта  отырып  Adobe 
фирмасының ӛнімі After Effects бағдарламасы жайлы айтпауға болмайды. Ол 
анимацияланған  графиканы  салуға  және  видеофильмдерде  эфектілерді 
жасауға,  интернетте  мультимедиалық  файлдарды  жасауға  арналған.  After 
Effects  —  бағдарламасы  мүмкіншілігі  жағынан  ӛте  мықты  бағдарлама. 
Техникалық  жағынан  ол  Adobe  Photoshop  графикалық  редакторын  еске