Алыптасуы мен дамуы

С.Жиенбаев еңбектерінің теориялық мәні

жүктеу 0,68 Mb. Pdf просмотр бет 14/20 Дата 16.12.2022 өлшемі 0,68 Mb. #40653

1.С.Жиенбаев еңбектерінің теориялық мәні  оның мынандай  тұжырымдары арқылы айқындалады:  а) Қосарлы (диффуз) дыбыстардың, олардың ішінде қосарлы дауысты  (дифтонг), қосарлы дауыссыз (аффрикат) дыбыстардың табиғатын ашуға  бағытталған тұжырымдары, аталмыш дыбыстардың ана тіліміздегі алатын  орны, тілімізге қатыстылығы туралы пікірлері;  ә) Сөзжасамның аналитикалық тәсілі, оның ішінде сөзқосым (Термин  – Н.Оралбаеванікі. Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі. А-ты. 1989 ж., 91 б.).  тәсілі арқылы жасалған сөздерге талдамалар жасап, қазақ тіліндегі біріккен  сөздердің дыбыстық, тұлғалық табиғаттарын атап көрсеткен, орыс тіліндегі  сөздердің бірігуінен айырмашылықтардың мәнін түсіндірген;  б) Қазақ тіліндегі түсіндірме (С.Жиенбаевта – академиялық) сөздіктің  мақсаты мен жасалу принциптеріне тұңғыш рет ғылыми анықтама берді,  сөздіктер жасау ісінің жөн-жобасын көрсетіп берді;  в) Грамматика мен грамматикалық категорияларға байланысты жалпы  лингвистикалық мәселелерді топқа бөлуді сол тұрғыдан шешуді ұсынды,  сөздерді таптастырудың теориялық негізін қалаушылардың бірі болды;  г) Қазақ тілінде «үйірлі мүше» деген терминді енгізіп, аталмыш  категорияның мәнін ашып көрсетті, үйірлі мүшені шартты түрде  сабақтастың бағыныңқы сыңарына пара-пар қойғанымен, айтқан пікірлері  әлі де маңыздылығын жойған жоқ;  ғ) Айқындауыштар туралы (С.Жиенбаевта – оңашаланған мүшелер)  ғылымдағы бастама еңбек С.Жиенбаевқа тиесілі (С.Жиенбаев. Сөйлемнің  оңашаланған мүшелері туралы. «Халық мұғалімі»., 1939 ж.,№14; Тыныс  белгілері. 1941 ж., 21-27 б.). Оның ішінде ғалым саралап берген сөз арты  айқындауыштары арнайы зертеу нысаны болса (Күлкенова О.,Қазақ  тіліндегі  сөз  арты  айқындауыштары.  1978  ж.),  сөз  алды  айқындауыштарының табиғатын айқындай түсу әлі де ғылыми-зертеу  нысанына алынбай келе жатыр;  д) Бірінші сыңарының баяндауыштары көсемшеге біткен, мағыналық  жағынан тең дәрежеде байланысқан құрмаластарды салаластар қатарында  қарастыруы негізсіз емес, қазіргі кезде олардың тұлғалық тиянақсыздығына  сай шартты түрде сабақтастар құрамына енгізіліп жүргені айқын нәрсе;  е) Ғалым еңбектерінде атаулы сөйлемдердің табиғатын айқындауға да  біршама талпыныстар жасалған, т.б.  жүктеу 0,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз