Атмосферадағы және жер бетіндегі сулар. Атмосфералық жауын шашындар.Атмосферадағы су. Атмосферада газ қосындысынан (азот, оттегi, аргон, сутегi) басқа, жерге жақын орналасқан ауа қабатында қалыңдығы 7км-ге жуық сулы пар (0,2-2,6%) да бар. Атмосферада судың мөлшерi өте аз болғанымен, оның жалпы су айналымындағы рөлi өте үлкен. Ауадағы сулы пардың мөлшерi абсолюттiк және салыстырмалы ылғалдылықпен анықталады. Абсолюттiк ылғалдылық дегенiмiз граммен берiлген, 1м3 ауадағы сулы пардың мөлшерi, немесе, паскальмен (Па) берiлген, осы температурадағы, ауадағы сулы пардың серпiмдiлiгiн айтамыз. Ол 50г/м3–ден (суықарктикалықауамассасында 0,1 г/м3-ға дейiн төмендейдi) аспайды. Берiлгенуақыттағыауаныңылғалқанымдылықдәрежесiнiң максималдыылғалмүмкiншiлiгiне қатынасы, немесеауақұрамындағысулы пар серпiмдiлiгiнiң (е) берiлгентемпературадағықаныққан пар серпiмдiлiгiне (Е) қатынасысалыстырмалыылғалдылық ( ) депаталынады. Ол келесi қатынаспен көрсетiледi: Берiлген температурадағы пардың максималды мүмкiн серпiмдiлiгi (Е) мен пардың бар серпiмдiлiгi (е) арасындағы айырма ылғалдылық тапшылығы ( ) деп аталынады.Ауаныңылғалдылығы гигрометр, психрометр жәнебасқа да аспаптарменөлшенедi.Атмосфералық жауын-шашын. Сулы парлар өте ұсақ тамшыларға немесе мұздың кристалдарына айналып, атмосфералық жауын-шашын (жауын, қар, шық, қырау, бұршақ) құрайды. Атмосфералық жауын-шашынды су қабатының биiктiгiмен (мм) өлшейдi. Жерасты сулары мен өсiмдiктер қоректенуi үшiн қарқынды жауыннан гөрi, ұзақ жауған жауынның маңызы зор. Жауын-шашынның түрi, қарқыны мен мөлшерi жыл мезгiлiне, мұхиттың жақын орналасқанына, жер бедерiне және тағы басқа да факторларға байланысты.
Аэрация белдеміндегі су қозғалысының түрлеріАэрация белдемi – қалыңдығы бiрнеше он, жүз немесе одан да үлкен болып келген жердiң бетi мен грунт суларының бос бетi аралығында орналасқан жер қыртысы қимасының жоғарғы бөлiгi. Аэрация белдемiнде топырақтық және қалқыма сулар жатады. Топырақтық сулар жер бетiне жақын жатқан тау жыныстарында бу түрінде, байланыстағы (ылғалтартқыш-гигроскоптық және пленкалы-қабыршақты) және капиллярлы-iлiнген су түрiнде болады. Бұл сулар жауын-шашынның сiңуiнен, булардың, суару және басқа да сулардың қоюлануынан (конденсациялануынан) пайда болады. Олардың өсiмдiктер үшiн және инженерлiк ғимараттарға әсерi зор. Аэрация белдемiнде олардың қозғалысының негiзгi түрi ылғал тасымалдану болып табылады. Қалқыма сулар дегенiмiз аэрация белдемiнің өткiзгiш тау жыныстарындағы жерасты сулары. Олар суөткiзбейтiн немесе шамалы суөткiзгiш тау жыныстарының бетiнде линза немесе қабаттар түрiнде қалыптасады. Қалқыма сулар маусымдық болады, олар суөтпейтiн қабаттың қалыңдығы мен қоректену жағдайына байланысты. Қалқыма сулардың сапасы өзгермелi, ластанғыш. Қалалар мен iрi өндiрiстiк жерлерде техногендiк қалқыма сулар пайда болады. Қалқыма сулардың деңгейі еркін, қалыңдығы шамалы болады, олар булануға және грунт суларын қоректендiруге шығынданады.
Аэрация белдеміндегі су қозғалысының түрлеріАэрация белдемi – қалыңдығы бiрнеше он, жүз немесе одан да үлкен болып келген жердiң бетi мен грунт суларының бос бетi аралығында орналасқан жер қыртысы қимасының жоғарғы бөлiгi. Аэрация белдемiнде топырақтық және қалқыма сулар жатады. Топырақтық сулар жер бетiне жақын жатқан тау жыныстарында бу түрінде, байланыстағы (ылғалтартқыш-гигроскоптық және пленкалы-қабыршақты) және капиллярлы-iлiнген су түрiнде болады. Бұл сулар жауын-шашынның сiңуiнен, булардың, суару және басқа да сулардың қоюлануынан (конденсациялануынан) пайда болады. Олардың өсiмдiктер үшiн және инженерлiк ғимараттарға әсерi зор. Аэрация белдемiнде олардың қозғалысының негiзгi түрi ылғал тасымалдану болып табылады. Қалқыма сулар дегенiмiз аэрация белдемiнің өткiзгiш тау жыныстарындағы жерасты сулары. Олар суөткiзбейтiн немесе шамалы суөткiзгiш тау жыныстарының бетiнде линза немесе қабаттар түрiнде қалыптасады. Қалқыма сулар маусымдық болады, олар суөтпейтiн қабаттың қалыңдығы мен қоректену жағдайына байланысты. Қалқыма сулардың сапасы өзгермелi, ластанғыш. Қалалар мен iрi өндiрiстiк жерлерде техногендiк қалқыма сулар пайда болады. Қалқыма сулардың деңгейі еркін, қалыңдығы шамалы болады, олар булануға және грунт суларын қоректендiруге шығынданады.
Достарыңызбен бөлісу: |
