Алекин топтастыруы. О.А.Алекин топтастыруы 1946 жылы жарияланған. БҰл топтастыру 2 принцип негiзiнде қ±рылған: басым иондар және иондар арасындағы қатынас О.А.Алекин басым аниондар бойынша табиғи суларды 3 класқа бөледi: гидрокарбонаттық сулар (HCO3), сульфаттық сулар,(SO4) және хлоридтiк сулар (Cl).1.Гидрокарбонаттық класқа кейбiр жерасты сулары мен шамалы минеалды өзен, көл суларыныњ басым бөлiгi жатады.3.Хлоридтiк класқа жоғары минералды м±хит, тењiз, т±зды көлдер, терењдегi жабық қ±рылымдардағы жерасты сулары жатады.2.Сульфаттық класқа гидрокарбонаттық пен хлоридтiк сулардыњ аралығындағы сулар жатады. Олар әртүрлi шөгiндi тау жыныстарымен байланысты.Басым катиондар бойынша: кальцийлiк, магнийлiк, натрийлiк топтарға бөлiнедi.Топ түрлерге бөлiнедi.I түр мына қатынаспен айқындалады:HCO3- > Ca++ + Mg++.Б±л түрдегi сулар ж±мсақ, сiлтiлiк болады II түр мына қатынаспен анықталады:HCO-3 < Ca++ + Mg++ < HCO-3 + SO--4Б±л түрдегi сулар әртүрлi шөгiндi тау жыныстары мен түпкi тау жыныстарыныњ үгiлу қалдықтарымен байланысты.Ш түр келесi қатынаспен анықталады:HCO-3 + SO—4 < Ca++ + Mg ++ Cl-> Na+;Судыњ б±л түрiнiњ пайда болуы аралас және метаморфты болады. Олар м±хит, тењiз, лиман, т±зды көлдердiњ, өте минералданған жерасты суларыныњ көпшiлiгi.IV түр. HCO-3=0 қатынасымен анықталады, бұл түрдегi сулар қышқыл болады. Б±л топтастырудыњ кластарын, топтарын және түрлерiн белгiлеудiњ символдары бар. Кластар аниондар символымен: С –НСО-3; S – SO—4; CL—Cl-; Топтар катиондар символымен: Na+; Ca++; Mg++; Түрлер Рим цифрларымен белгiленедi. Символдар келесiдей жазылады:CCaII ( гидрокарбонаттық класс, Са тобы, II түр),SNaII ( сульфаттық класс, Na тобы, II түр) немесеCl SNa,MgIII ( сульфатты-хлоридтiк класс, Na мен Mg тобы, III түр).Одан басқа, индекске минералдылық мәнi (төменде, 0,1 г/л-ге дейiнгi дәлдiкпен және жалпы кермектiк (жоғарыда, мг/экв. бүтiн бiрлiкке дейiнгi дәлдiкпен), Мысалы, ССаП50,4 (гидрокарбонаттық класс, кальций тобы, П түр, минералдылығы 0,4 г/л, кермектiгi 5 мг/экв., қысқаша, гидрокарбонаттық, кальцийлiк, П түр).Алекин топтастыруыныњ артықшылықтары - қарапайым, жењiл және табиғи сулардыњ химиялық топтастыруыныњ 2 түрiн ±тымды үйлестiредi. Сулардыњ түрi оныњ пайда болуын, хим. қасиеттерiн және сапасын көрсетедi. Б±л топтастыру жер бетi суларын жүйелендiруге өте жарамды.
Артезиан сулары.Пьезоизогипс картасы Артезиан сулары деп суөткiзбейтiн қабаттар аралығында орналасқан және гидростатикалық қысымда болатын сулы горизонттардағы қабатаралық сулар. Артезиан сулары сулы горизонттан жоғары қысыммен көтерiлсе, “фонтанданған” ұңғыма болады. Арынды сулардың деңгейін пьезометрлік (егер жердің бетінен жоғары жатса – оң, жердің бетінен төмен жатса – теріс), ал сулы қабаттың жабындысынан пьезометрлік деңгейіне дейін көтерілген су деңгейінің биіктігін – сулы горизонттың жабындысы үстіндегі арыны деп атайды. Сол сияқты артезиан қабатының жату тереңдігі, оның қалыңдығы, таралу ауданы, арын аумағы, қоректенуі мен арылуы болады. Артезиан суларының ерекшелiктерi: 1) қабатаралық арынды сулар - жоғарғы және төменгi жағынан суөткiзбейтін қабаттармен шектелген горизонттар мен кешендер; 2) артезиан суларының қоректену, арын пайда болу және олардың таралу аумақтары бiр бiрiнен үлкен қашықтықта болуы; 3) артезиан сулы горизонтын ашқан кезде, су деңгейi кейде жер бетiнен жоғары болады да, су фонтандайды 4) артезиан суларының режимi грунт суларының режимiне қарағанда орнықтылау, оларға жербетi факторлары өте аз әсер етедi; 5) артезиан сулары қиманың жоғарғы бөлiгiнде тұщы, тереңдеген сайын минералдылығы артады да, олар тұзды немесе тұздық болады. Артезиан суларының ерекшелiктерi: 1) қабатаралық арынды сулар - жоғарғы және төменгi жағынан суөткiзбейтін қабаттармен шектелген горизонттар мен кешендер; 2) артезиан суларының қоректену, арын пайда болу және олардың таралу аумақтары бiр бiрiнен үлкен қашықтықта болуы; 3) артезиан сулы горизонтын ашқан кезде, су деңгейi кейде жер бетiнен жоғары болады да, су фонтандайды; 4) артезиан суларының режимi грунт суларының режимiне қарағанда орнықтылау, оларға жербетi факторлары өте аз әсер етедi; 5) артезиан сулары қиманың жоғарғы бөлiгiнде тұщы, тереңдеген сайын минералдылығы артады да, олар тұзды немесе тұздық болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
