А. Т. Оралова, Н. К. Цой, Ю. Д. Обухов, А. М. Суимбаева, А. Ж. Ауелбекова

Тұрақты даму түсінігі мен тұрақты даму тұжырымдамасының

жүктеу 1,39 Mb.

Pdf просмотр

бет	11/72
Дата	15.09.2023
өлшемі	1,39 Mb.
	#43403

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 72

УП Экология 1 болим каз

«тұрақты даму»
2.1 Организм, оның мекен ету жағдайлары. Тірі жүйелердің ұйымдасу деңгейі. Организм мен мекен ету ортасының өзара әрекеттесуі

1.6 Тұрақты даму түсінігі мен тұрақты даму тұжырымдамасының
іске асырылуындағы экологияның рөлі
ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап, өндірістік өнеркәсіптің өсіп
өркендеуі мен табиғи ресурстарды жетік білуіне байланысты, адамдар
экология мәселелерінің сұрақтарын шешу жөнінде ойлана бастады.
ХХ ғасырдың 80-жылдарының соңына қарай
«тұрақты даму»
термині кеңінен қолданыла бастады, ол дүниежүзінде тіршілікті сақтау,
адам қажеттіліктерін есті қанағаттандыруды бір уақытта қазірде және
келешекте өмір сүретін адамдардың өмір сүру сапасын арттырумен, жер
шарының ресурстарын абайлап пайдалану мен табиғи ортаны сақтауға
бағытталған әлеуметтік-экономикалық және экологиялық дамумен
айқындалады.
Берілген анықтамадан көрініп тұрғандай, ғылым ретіндегі экологияға
тұрақты даму тұжырымдамасын жүзеге асыруда негізгі рөл тиесілі, яғни
адамзат пен табиғат арасындағы байланыстың үйлестірілуі мен
экологияландырылу
тапсырмаларын
шешу,
табиғи
ресурстарды
рационалды пайдалану мен сақтау, адам өмірінің сапасын жақсарту.

§2. АҒЗА ЭКОЛОГИЯСЫ – АУТОЭКОЛОГИЯ
Жоғарыда берілген материалда айтылғандай, аутоэкология түрлердің
қоршаған ортамен байланысын оқытып, бірлескен экологиялық
факторлардың тірі организмдерге әсерін зерттейді. Алдымен организм, тірі
жүйелердің ұйымдасу деңгейі сияқты түсініктерді қарастырып көрейік.
2.1 Организм, оның мекен ету жағдайлары. Тірі жүйелердің
ұйымдасу деңгейі. Организм мен мекен ету ортасының өзара
әрекеттесуі
Экология объектілерінің спектрі биологиялық одақтастықтардың
үлкен бөлігін қамтиды және бірлік ағзадан биосфераға дейін созылады.
Әдетте организмдік, популяциялық, экожүйелі және биосфералық
деңгейлерді ажыратады (2.1 – сурет).
Экологияның элементар объектісіне белгілі бір популяцияға жататын
және табиғи орта шартында бақыланатын тірі организм жатады. Көп
жағдайларда
экологиялық
зерттеу
объектісіне
ағзалардың,
популяциялардың, бір не бірнеше өзара әрекеттесетін түрлердің немесе
өзгермелі табиғи ортада тіршілік ететін көптүрлі одақтастықтардың бір
тобы жатқызылады. Популяция мүшелерінің бірігуі экологиялық жүйе

15
2.1 – сурет – Тірі организмдердің ұйымдасу деңгейі
шектерінде кіші немесе элементар жүйені құрайды. Қоректену типімен
сәйкесетін алуан түрлердің популяцияларының бірігуі келесі, аралық
жүйелерді – ассоциациялар, бір типті одақтарды құрайды. Әртүрлі
трофикалық топтар мүшелерінің бірігуі экологиялық жүйенің толық
құрылымдық ансамблін аяқтайды. Экожүйе деңгейі заттардың тұрақты
айналымы мен организмдер ұйымының жалпы

жүктеу 1,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 72