А. Х. Тажибаева Қостанай: А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2016. 87 б

7 

 

Ұжымдык  шарттың  түсімігі.  Еңбек  құқығынын  қайнар  кездерінің 

жүйесінде ұжымдык шарттың мәні және алатын орны.   

Ұжымдык  шарт  тараптарының  мазмұны  және  құрылымы.  Ұжымдық 

шарттың  нормативтік  және  міндеттемелік  талаптары,  олардың  мазмұны. 

Ұжымдық шартты бекіту тәртібі. 

Ұжымдык шарттың мерзімі және әрекет ету аясы. Ұжымдық және еңбек 

шарттарының.  ұжымдык  шарт  пен  (Бас).  салалық  (тарифтік),  аумақтық 

келісімдердің арақатынасы. 

 

5 Еңбек шарты 

 

Шарт  туралы  білімнің  жалпы  мазмұны.  Еңбек  шартынын  түсінігі, 

олардың  түрлері.  Енбек  шартының  тараптары.  Енбек  шарты  бойынша  еңбек 

функциясы мен жұмыс орнының түсінігі. Еңбек шартын бекіту тәртібі. Еңбек 

шартының мазмұны және мерзімі. Еңбек шартының нысандары. 

Басқа  жұмысқа  ауыстырудың  түсінігі  және  түрлері.  Басқа  жұмысқа 

ауыстырудың  жағдайлары  және  тәртібі.  Басқа  аймаққа  ауыстырудың 

қызметтік  іс  сапарлардан  айырмашылығы.  Еңбек  шартын  тоқтату  және  бұзу 

түрлері. Еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасымен бұзу негіздері. Еңбек 

шартын  жұмыскердің  бастамасымен  бұзу  негіздері.  Еңбек  шартын 

тараптардын  еркінен  тыс  мән-жайлар  бойынша  тоқтату.  Еңбек  шартын  бұзу 

тәртібі. 

Еңбек құқық нормаларының біртұтастығы. Еңбек шарттарын маусыздық 

жұмыскерлермен,  үй  жұмыскерлермен  және  үйде  жұмыс  істейтін 

жұмыскерлермен  жасасудың  негіздері.  Жастар,  мүгедектер,  әйелдер 

еңбектерін 

құқықтық 

реттеу. 

Мемлекеттік 

жұмыскерлердің 

еңбек 

қатынастарын құқықтық реттеу. 

 

6  Жұмыс уақыты және тынығу уақыты 

 

Жұмыс  уақытының  түсінігі  және  оның  белгілері.  Жұмыс  уақытының 

түрлері.  Жұмыс  уақытының  қалыпты  ұзақтығы.  Жұмыс  уақытының 

қысқартылған  ұзақтығы.  Толық  емес  жұмыс  уақыты.  Қысқартылған  жұмыс 

уакытының  режимін  белгілеудің  талаптары  және  тәртібі.  Жұмыс  уақытының 

режимі. Жұмыс аптасының, жұмыс ауысымынын, жұмыс күнінің түсінігі және 

түрлері. Ауысым кестесі. Жұмыс уақыты режимін   белгілеу   тәртібі.   Жұмыс   

уақытын   есептеудің   түрлері.   Жұмыс уақытының жинақталған есебі.  

Тынығу уақытынын түсінігі және түрлері. Тынығу және тамақтану үшін 

берілетін үзіліс. Арнайы демалыстар. Демалыс және мереке күндері. Жылдық 

акы  төленетін  демалысқа  құқық.  Қосымша  еңбек  демалысы  және  оны  беру 

тәртібі.  Жылдық  енбек  демалысын  алуға  кұқық  беретін  еңбек  өтілін  есептеу 

және  жылдық  еңбек  демалысын  беру  тәртібі.  Жұмыскерлерге  жылдык  еңбек 

демалысын  беру  кезектілігі.  Еңбек  демалысынан  шақыртып  алу.  Еңбек 

8 

 

шартын  бұзу  кезінде  жылдық  демалысты  пайдаланбағаны  үшін  өтемақы 

төлеу. 

Әлеуметтік  демалыстар.  Жалақысы  сақталмайтын  қосымша  демалыс 

беру. Оқу демалысы. 

 

7 Жалақы. Жұмыскерлерге кепілдіктер 

беру мен өтемақылар төлеу 

 

Жалақының түсінігі және еңбегі үшін көтермелеудің басқа да түрлерінен 

айырмашылығы.  Нарықтық  қатынастардың  дамуына байланысты  жалақының 

функциялары.  Жалақыны  құқықтық  реттеудің  әдістері.  Жалақының 

минималды  шегі.  Ең  төменгі  жалақы,  өмір  сүру  деңгейі,  айлық  есептік 

көрсеткіштің арақатынасы. 

  Еңбекке  ақы  төлеу  нормаларының  жергілікті  және  жеке  ролі.  Екбек 

нормалары  және нормалау  түсінігі.  Норма өнімі,  норма  уақыты,  норма  саны, 

норма қызметі. Еңбек нормаларын енгізу, тексеру, өзгерту және қайта қарау. 

  Еңбек  ақының  нысаны және  жүйесі.      Сыйақы жүйесі  жұмыскерлерді 

материалдық  көтермелеудің  нысаны  ретінде.  Қосымша  және  үстеме  ақы 

көлемін белгілеудің түсінігі және талаптары. 

  Жұмыстың  қалыпты  жағдайынан  ауытқыған  ретте  еңбекке  ақы  төлеу 

(үстеме  жұмыстар,  демалыс  және  мереке  күндері.  түнгі  жұмыстар).  Іркіліс 

кезінде  ақы  төлеу  тәртібі  және  жағдайлары.  Заңсыз  ұстап  қалудан  қорғау. 

Жалақыны төлеу мәселелері. Жалақыны төлеу мерзімі және орны. 

    Орташа  айлық  жалақы.  Жұмыскерлердің  орташа  айлық  жалакысын 

есептеу тәртібі. Орташа күндік жалақыны анықтау. 

   Кепілді  және  өтемақылық  төлемдердің  түсінігі  және  түрлері.  Кепілді 

төлемдер  және  түрлері.  Кызметтік  іс  сапарда  жүрген  кезде  және  ұйыммен 

бірге басқа аймаққа ауысқан кезде төленетін өтемақылық төлемдер. Уакытша 

еңбекке  жарамысыздығына  байланысты.  жүктілігі  және  босануына 

байланысты,  бала  асырап  алған  әйелдерге  (еркектерге)  берілетін  әлеуметтік 

жәрдемакыларды тағайындау және төлеу тәртібі. 

 

8 Еңбекті қорғау 

 

Еңбекті  қорғау  түсінігі  және  қағидалары.  Қауіпсіздік  және  гигиена 

талаптарына  сай  азаматтардың  конституциялық  құқығы.  Еңбекті  қорғау 

бойынша заңдылық. Еңбекті қорғаудың және өндірістік санитарияның жалпы 

және арнайы нормалары. Жұмыскердің еңбекті кері алу құқығының кеіпілдігі. 

Еңбекті  қорғауды  қамтамасыз  ететін  ұйымдастырушылық-өндіріс 

нысандары:  еңбекті  қорғау  және өндірісітік  санитария  шараларын  жоспарлау 

және  қаржыландыру,  дәрігерлік  қайта  куәландыру,  жұмыскерлерді  үнемі 

тексеруден  өткізу.  Еңбекті  қорғау  және  өндірістік  санитария  ережелері 

бойынша  жұмыскерлерді  оқыту,  жеке  қорғану  үшін  қажетті  заттармен 

9 

 

қамтамасыз  ету:  атқарып  отырған  жұмыстын  (өндіріс  объектісінің)  ауыр. 

қауіпті. зиянды екенін анықтау. 

Өндірісте жазатайым жағдайларды тергеу және есепке алу жағдайлары. 

Дәрігерлік-әлеуметтік сараптау комиссиясымен жұмыскерді қайта куәландыру 

тәртібі. 

Жұмыскерлердің  жеке  санаттарының  еңбегін  қорғау:  әйелдердің, 

кәмелетке толмағандардың және екбек қабілеті төмен тұлғалардың. 

Енбекті  қорғауды  қадағалау  және  қорғау  органдары.  Еңбекті  қорғау 

және    өндірістік    санитария    заңдылығының    нормаларын    бұзғаны үшін 

жауапкершілік. 

 

9 Еңбек даулары 

 

Еңбек  дауларының  түсінігі  және  жіктелуі:  жеке  және  ұжымдық.  Жеке 

және  ұжымдық  еңбек  дауларынын  пайда  болу  негіздері.  Азаматардын  жеке 

және  ұжымдық  еңбек  дауларына  конституциялық  құқығы,  ереуілге  құқықты 

қосқанда. Еңбек дауларының қаралып органдар. 

   Еңбек 

дауларын 

келісім 

комиссиясында 

қарау. 

Келісім 

комиссиясының құқықтық мәртебесі. Жеке еңбек дауларын сотта қарау. Еңбек 

даулары  бойынша  шешімдерді  орындары.  Ұжымдық  еңбек  дауларын 

қараудын  негізгі  қағидалары.  Ұжымдық  еңбек  дауларын  қарайтын  органдар. 

Ұжымдық  еңбек  дауларын  қарау  тәртібі.  Ұжымдык  еңбек  дауларын  қарау 

жөнінде  келісім  комиссиясы  және  еңбек  төрелігінін  өкілеттілігі.  Ұжымдык 

еңбек  дауларын  қарауда  делдалдың  құқықтық  мәртебесі.  Ереуілдін  түсінігі. 

Ұжымдык еңбек дауларын шешу кезінде ереуілді өткізу процедуралары.  

 

10 Халықаралық еңбек құқығы 

 

Жақын  және  алыс  шел  елдерде  еңбекті  құқықтық  реттеу.    Еңбекті 

халыкаралык-құқықтық реттеу әдісі және қағидалары. 

   Еңбекті  халықаралық-құқықтық  реттеудің  субъектілері.  Еңбекті 

халықаралық-құқықтық  реттеудің  қайнар  көздері  және  олардың  сипаттамасы 

(БҰҰ,  ХЕҰ,  Еуропа  Кеңесі.  Еуропалық  одақ,  ТМД  актілері).  Халыкаралық 

еңбек  стандарттары  (БҰҰ.  ХЕҰ  стандарттары,  еңбектің  аумақтық 

стандарттары). Қазақстан Республиксының еңбек заңдылығын жетілдіру үшін 

халықаралық  актілердің  мәні.  Халықаралық  және  ұлттық  еңбек  құқығы 

нормаларының  коллизиясы.  Ұлттық  еңбек  заңдылығын  жетілдіру  үшін 

халықаралық актілердің мәні. 

Нарықтық  экономикасы  бар  елдерде  еңбек  саласында  адамның 

құқықтары мен бостандықтарын қорғау. Жақын және алыс шетелдерде еңбек 

заңдылығын салыстырмалы анализдеу (Ресей, Беларусь, Украина, Қырғыстан, 

Германия. АҚШ, Англия, Франция, Польша және т.б.).