8
жұмыскерлердің еңбек міндеттерін немесе Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделген өзге де міндеттерді орындауына байланысты шеккен
шығындарын өтеуге байланысты ақшалай төлемдер;
ҚР Еңбек кодексінің 149 бабынан 159 бабы аралығында жұмыскерлерге
берілетін кепілдіктер мен өтемақы түрлері қарастырылған.
Осы аталғанды толық меңгеру үшін Қазақстан Республикасының еңбек
кодексінің 10 және 13 бөлімдерін қараңыз
Әдебиет: 1; 201-234 б.; 2, 297-332 б.; 3; 4; 13; 14; 15
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1 Жалақы түсiнiгi және оның айрықша белгiлерi.
2 Жалақы төлеу тәртiбi және орны.
3 Жалақы жүйесiне анақтама берiңiз.
4 Кепiлдiктер өтемақылар дегенiмiз не?
5 Кепiлдiк өтемақылардың негiзгi түрлерiн атаңыз.
3.8 Тақырып 8. Еңбекті қорғау
Сұрақтар
1 Еңбекті қорғау түсінігі мен қағидалары.
2 Еңбекті қорғауды мемлекеттік басқару.
3 Еңбекті қорғауды қамтамасыз ету. Еңбекті қорғауды қамтамасыз ететін
ұйымдастырушылық-өндірістік нысандары: еңбекті қорғау және өндірістік
санитария шараларын жоспарлау және қаржыландыру, дәрігерлік қайта
куәландыру, жұмыскерлерді үнемі тексеруден өткізу, еңбекті қорғау және
өндірістік санитария ережелері бойынша жұмыскерлерді оқыту, жеке қорғану
үшін қажетті заттармен қамтамасыз ету.
4 Өндірістегі жазатайым жағдайларды тексеру және есепке алу
жағдайлары.
5 Жұмыскердің еңбекті қорғау құқықтарының кепілдіктері.
6 Еңбек тәртібінің ұғымы.
7 Еңбектегі табыстар үшін көтермелеу.
8 Тәртіптік жазалар қолдану мен оған шағым жасау тәртібі.
Әдістемелік нұсқама
Бұл тақырыпты оқуды еңбекті қорғау институтының мазмұны жөнінде
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 5 бөлімінде бекітілген
нормалардан бастаған жөн.
Тақырыпқа дайындалу барысында құқықтық нормалар міндеттерін ашып
көрсететін талдау жасау қажет. Бұлар жұмыскерлердің еңбек процесіндегі өмірі
мен денсаулықтарын қорғаудағы тиісті еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге
бағытталған жағдайлар.
Студенттерге еңбекті қорғау нормасы - бұл құқықтық, әлеуметтік-
экономикалық, ұйымдастыру-техникалық,
санитарлық-эпидемиологиялық,
9
емдеу-профилактика, оңалту және өзге де іс-шаралар мен құралдарды
қамтитын, еңбек қызмет процесінде жұмыскерлердің өмірі мен денсаулығының
қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі екендігін анықтап алған жөн.
Студент бұл институттың негізгі заңдардан – конституциялық
нормалардан, сондай ақ заңға бағынышты актілерден – ереже, нұсқаулықтардан
тұратынын білген жөн.
Аталған нормаларды толығымен игеру үшін Қазақстан Республикасының
Еңбек кодексінің 5 бөлімін қараңыз.
Әдебиет: 1, 233-245 б.; 2, 397-414 б.; 3; 4; 13; 14; 15
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1 Еңбектi қорғауға анықтама берiңiз.
2 Еңбектi қорғау туралы заңнаманы не құрайды?
3 Еңбектi қорғауға қадағалау мен бақылауды кiм жүзеге асырады?
4 Еңбектi қорғау үшiн қандай жауапкершiлiк көзделген?
5 Еңбек тәртiбiнiң түсiнiгi және мәнi.
6 Iшкi еңбек тәртiбi.
3.9 Тақырып 9. Еңбек даулары
Сұрақтар
1 Еңбек дауларының түсінігі және жіктелуі: жеке және ұжымдық.
2 Жеке және ұжымдық еңбек дауларының пайда болу негіздері.
3 Жеке еңбек дауларын келісім комиссиясында қарау. Келісім
комиссиясының құқықтық мәртебесі. Жеке еңбек дауларын сотта қарау. Еңбек
даулары бойынша шешімдерді орындау.
4 Ұжымдық еңбек дауларын қараудың негізгі қағидалары. Ұжымдық
еңбек дауларын қарайтын органдар (келісім комиссиясы, еңбек төрелігі).
Ұжымдық еңбек дауларын қарау тәртібі. Ұжымдық еңбек дауларын қарау
жөнінде келісім комиссиясы және еңбек төрелігінің өкілеттігі.
5 Материалдық жауапкершілік ұғымы және оған тартудың шарттары
6
Жұмыскерге
жарақаттанудан
немесе
өзге
де
денсаулығы
зақымдалуынан зиянды өтеу.
Әдістемелік нұсқама
Тақырыпты меңгеру барысында заңмен қорғалатын мүдделердің -
материалдық екендігін және оның еңбек құқығының нормаларымен
байланысты екендігіне назар аудару қажет.
Еңбек дауларының туындау неіздері еңбек және өзге де қатынастар
шеңберіндегі жұмыскерлердің әлеуметтік және еңбек құқықтары жөніндегі
құқық бұзушылықтар екені белгілі.
Енді оның заңда белгіленген анықтамасына тоқталатын болсақ, «еңбек
дауы» - бұл Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану,
келісімдердің, еңбек шартының және (немесе) ұжымдық шарттың, жұмыс
10
беруші актілерінің талаптарын орындау немесе өзгерту мәселелері бойынша
жұмыскер (жұмыскерлер) мен жұмыс берушінің (жұмыс берушілердің)
арасындағы келіспеушіліктер (ҚР ЕК 1б.).
Еңбек дауларын құқық қатынастарының түрі және даудың сипаты мен
нысаны бойынша бойынша жіктеуге болады. Құқық қатынастарының түрі
бойынша еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын жеке еңбек даулары
және еңбек ұжымы мен жұмыс берумен арасында туындаған ұжымдық еңбек
даулары болып екіге бөлінеді. Еңбек даулары тараптардың келісімі бойынша
немесе сот тәртібімен қаралады.
Тақырыпты меңгеру үшін Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің
15 және 32 бөлімдерін қараңыз.
Әдебиет: 1, 246-254 б.; 2, 377-391 б.; 3; 4; 8; 13; 14; 15
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1 Еңбек дауларының түсiнiгi.
2 Ұжымдық еңбек даулары.
3 Жеке еңбек даулары.
4 Жауапкершiлiктiң түсiнiгi.
5 Жауапкершiлiктiң түрлерi.
3.10 Тақырып 10. Халықаралық еңбек құқығы. Жақын және алыс
шел елдерде еңбекті құқықтық реттеу
Сұрақтар
1 Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеу пәні, әдісі және қағидалары.
2 Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеудің субъектілері.
3 Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеудің қайнар көздері және олардың
сипаттамасы (БҰҰ, ХЕҰ, Еуропа Кеңесі, Еуропалық одақ, ТМД актілері).
4 Халықаралық еңбек стандарттары (БҰҰ, ХЕҰ стандарттары, еңбектің
аумақтық стандарттары).
5 Нарықтық экономикасы бар елдерде еңбек саласындағы адамның негізгі
құқықтары мен босандықтарын қорғау.
6 Шетелдердің еңбек құқығының түсінігі және пәні.
Әдістемелік нұсқама
Тақырыпты меңгеру үшін алдымен халықаралық еңебек құқығының
пәнін, әдісін, және приниптерін анықтап алу қажет. Халықаралық еңбек
құқығының субъектілерін. Халықаралық еңбек құқығының қайнар көздері
болып ББҰ, ХЕҰ, Еуропа кеңесінің, Еуропа одағының, ТМД актілері танылады.
Студенттер тақырыпты меңгеру үшін жоғарыда аталған актілерді
басшылыққа алулары қажет.
Әдебиет: 1; 2, 448-464 б.; 3; 4; 13; 14; 15
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1 Халықаралық еңбек құқығының ұғымы мен субъектілерін атаңыз.
Достарыңызбен бөлісу: | 
