52
3 Жұмыссыздарға әлеуметтік кепілдіктер беру мен өтемақы төлеу.
3.4 Тақырып 4. Әлеуметтік әріптестік. Ұжымдық шарт
Сұрақтар
1 Әлеуметтік әріптестіктің түсінігі.
2 Әлекметтік әріптестік мақсаттары, қағидалары, жүйесі, нысандары.
3 Әлеуметтік әріптестік тараптары. Әлеуметтік әріптестіктің мазмұны.
4 Әлеуметтік әріптестікті ұйымдастыру және келісімдер жасау тәртібі
5 Ұжымдық шарт ұғымы мен тараптары.
6 Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымы.
7 Ұжымдық келіссөздер жүргізудің, ұжымдық шартты әзірлеу мен
жасасудың тәртібі.
8 Ұжымдық шарттың орындалуы және тараптардың жауапкершілігі.
Әдістемелік нұсқама
Студенттер бұл тақырыптарды оқу барысында өткен тақырыптарға
нақтырық айтатын болсақ, әлеуметтік еңбек қатынастарын реттеудегі
әдістерге, еңбек құқығының қайнар көздерінің ерекшеліктеріне, соынмен
қатар, кәсіптік одақтардың жұмыскердердің мүдделерін қорғауға қатысуын
сүйенулері қажет.
Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 1 бабына сәйкес,
«әлеуметтік әріптестік – бұл жұмыскерлер жұмыскерлердің өкілдері, жұмыс
берушілер (жұмыс берушілердің өкілдері), мемлекеттік органдар
арасындағы еңбек қатынастарын және олармен тікелей байланысты өзге де
қатынастарды реттеу мәселелері бойынша олардың мүдделерін үйлестіруді
қамтамасыз етуге бағытталған өзара қатынастар жүйесі». Ал ұжымдық шарт
- ұйымдағы әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттейтін, жұмыскерлер ұжымы мен
жұмыс берушінің арасындағы жазбаша келісім нысанындағы құқықтық акт.
Тақырыпты меңгеру үшін Қазақстан Республикасының еңбек
кодексінің 4 бөлімін қараңыз.
Әдебиет: 1; 123-139 б.; 2, 141-154 б.; 3; 4; 6; 7; 13; 14; 15
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1 Әлеуметтік әріптестік дегеніміз не?
2 Әлеуметтік әріптестік принциптері мен міндеттері.
3 Әлеуметтік әріптестік түрлері.
4 Ұжымдық шарт ұғымы.
5 Ұжымдық шарттың еңбек шартынан өзгешілігі.
6 Ұжымдық шарттың тараптары кімдер?
7 Ұжымдық шарттың мазмұнына қандай жағдайлар кіреді.
8 Ұжымдық шарттың орындалу тәртібі.
53
3.5 Тақырып 5. Еңбек шарты
Сұрақтар
1 Еңбек шартының ұғымы, тараптары.
2 Еңбек шартының мерзімі, мазмұны.
3 Еңбек шартын жасасу тәртібі.
4 Басқа жұмысқа ауыстырудың түсінігі және түрлері. Басқа жұмысқа
ауыстырудың жағдайлары мен тәртібі.
5 Еңбек шартын тоқтату және бұзу.
6 Еңбек кітапшасы.
7 Жұмысқа қабылдауды ресімдеу.
8 Маусымдық жұмыскерлермен, үй жұмыскерлермен және үйде
жұмыс істейтін жұмыскерлермен еңбек шартын
9 Вахталық әдіспен жұмыс істейтін жұмыскерлермен еңбек шартын
жасау
10 Халықтың әлеуметтік-қорғалмаған санаттарымен еңбек шартын
жасасу
11 Әйелдердің және отбасылық міндеттері бар өзге адамдардың
еңбегін реттеу ерекшеліктері
12 Қоса атқаратын жұмыс істейтін жұмыскерлердің еңбегін реттеудің
ерекшеліктері
13 Азаматтық қызметшілердің еңбегін реттеу ерекшеліктері
Әдістемелік нұсқама
Бұл тақырыпты меңгеруді еңбек ету бостандығын көздейтін Қазақстан
Республикасының Конституциясының 24 бабынан бастаған жөн. Яғни:
«Әркiмнiң еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсiп түрiн еркiн таңдауына
құқығы бар. Ерiксiз еңбекке соттың үкiмi бойынша не төтенше жағдайда
немесе соғыс жағдайында ғана жол берiледi» - деп атап көрсетілген.
Еңбек шарты еңбек құқығында маңызды роль атақарады. ҚР Еңбек
кодексінің 1 бабына сәйкес, еңбек шарты – бұл жұмыскер мен жұмыс
берушінің арасындағы жазбаша келісім, бұған сәйкес жұмыскер белгілі бір
жұмысты (еңбек функциясын) жеке өзі орындауға, еңбек тәртіптемесінің
ережелерін сақтауға міндеттенеді, ал жұмыс беруші жұмыскерге келісілген
еңбек функциясы бойынша жұмыс беруге, ҚР Еңбек кодексінде, Қазақстан
Республикасының заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілерінде,
ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде көзделген еңбек жағдайын
қамтамасыз етуге, жұмыскерге уақтылы және толық мөлшерде жалақы
төлеуге міндеттенеді.
Бұл нормалар Қазақстан Республикасының еңбек кодексінің 2
бөлімінің 4 тарауында бекітілген.
Әдебиет: 1; 130-167 б.; 2, 193-244 б.; 3; 4; 6; 9; 13; 14; 15
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1 Еңбек шартының ұғымы.
54
2 Еңбек шартының мазмұны.
3 Еңбек шартын тоқтату мен бұзудың негіздері.
4 Еңбек шартында қандай ережелер мiндеттi болып табылады?
5 Еңбек шарты қандай мерзiмге жасалуы мүмкiн.
6 Маусымдық жұмыскерлер ұғымы.
7 Үй жұмыскерлері мен үйде жұмыс істейтін жұмыскерлердің
ерекшеліктері.
8 Вахталық әдіспен жұмыс істейтін жұмыскерлермен жеке еңбек
шартын жасасу ерекшеліктері
.
3.6 Тақырып 6. Жұмыс уақыты және тынығу уақыты
Сұрақтар
1 Жұмыс уақытының түсінігі және оның белгілері.
2 Жұмыс уақытының түрлері.
3 Жұмыс уақытының режимі. Жұмыс аптасының, жұмыс
ауысымының, жұмыс күнінің түсінігі және түрлері. Ауысым кестесі.
4 Үстеме жұмыстар. Жұмыскерді үстеме жұмыстарға тарту.
Жұмыскерді түнгі жұмыстарға тарту.
5 Жұмыс уақытының есебі.
6 Тынығу уақытының түсінігі және түрлері.
7 Тынығу уақытының түрлеріне жалпы сипаттама:
7.1 Тынығу және тамақсаныға берілетін үзіліс;
7.2 Арнайы демалыстар;
7.3 Демалыс және мереке күндері;
7.4 Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы;
7.5 Әлеуметтік демалыстар: жүктілігі және босануы бойынша
демалыстар, үш жасқа дейін баласы бар әйелдерге жалақысы сақталмайтын
қосымша демалыс беру, оқу демалысы.
Әдістемелік нұсқама
Тақырыпты меңгеру барысында ең алдымен осы екі ұғымға тоқталып
кетейік. Жұмыс уақыты - жұмыскер жұмыс берушінің актілеріне және
еңбек шартының талаптарына сәйкес еңбек міндеттерін орындайтын уақыт,
сондай-ақ ҚР Еңбек кодексіне сәйкес жұмыс уақытына жатқызылған өзге де
уақыт кезеңдері ал тынығу уақыты - жұмыскердің еңбек міндеттерін
орындаудан бос және өз қалауы бойынша пайдалана алатын уақыты (ҚР ЕК
1 б.).
Жұмыскер еңбек міндеттерін жұмыс уақытынын ішінде орындауға
міндетті. Ұзақтығы қалыпты, ұзақтығы қысқартылған және толық емес
жұмыс уақыты болуы мүмкін. Бұл жұмыс уақытының ұзақтығы аптамен
белгіленеді. Бес күндік жұмыс аптасы кезінде күнделікті жұмыстың (жұмыс
ауысымының) ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда - 8 сағаттан,
апталық норма 36 сағат болғанда - 7 сағат 12 минуттан және апталық норма
Достарыңызбен бөлісу: | 
